望碧天书断,宝枕香留,泪痕盈袖。谁识秋娘,比行云纤瘦。象尺熏炉,翠针金缕,记倚床同绣。月亸琼梳,冰销粉汗,南花熏透。
尽是当时,少年清梦,臂约痕深,帕绡红皱。凭鹊传音,恨语多轻漏。润玉留情,沈郎无奈,向柳阴期候。数曲催阑,双铺深掩,风镮鸣兽。
《醉蓬莱》,《词谱》:《乐章集》注林钟商,始于柳永庆老人星现。云:“永为屯田员外郎,为太史奏老人星见,仁宗命词臣为乐章,柳方冀进用,即作《醉蓬莱》词奏呈。”又名《HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪月交光》、《冰玉HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风月》。双调,九十七字,上片十一句,下片十二句,上下片各四仄韵。此词上片第一、五、八句,下片第六、九句,均作上一下四句法。
“HRef=https://www.qijian.info/list/qixi/ target=_blank class=infotextkey>七夕”,农历七月七日,HRef=https://www.qijian.info/list/chuanshuo/ target=_blank class=infotextkey>传说中牛郎织女鹊桥相会的日子。吴文英词集中尚有七首“HRef=https://www.qijian.info/list/qixi/ target=_blank class=infotextkey>七夕”词:《六么令·HRef=https://www.qijian.info/list/qixi/ target=_blank class=infotextkey>七夕》、《HRef=https://www.qijian.info/list/lizhi2/ target=_blank class=infotextkey>荔枝香近·HRef=https://www.qijian.info/list/qixi/ target=_blank class=infotextkey>七夕》、《秋蕊香·HRef=https://www.qijian.info/list/qixi/ target=_blank class=infotextkey>七夕》、《诉衷情·HRef=https://www.qijian.info/list/qixi/ target=_blank class=infotextkey>七夕》、《惜秋华·HRef=https://www.qijian.info/list/qixi/ target=_blank class=infotextkey>七夕前一日HRef=https://www.qijian.info/list/sonHRef=https://www.qijian.info/list/gre/ target=_blank class=infotextkey>GREn/ target=_blank class=infotextkey>送人归盐官》、《惜秋华·HRef=https://www.qijian.info/list/qixi/ target=_blank class=infotextkey>七夕》、《凤栖梧·甲辰HRef=https://www.qijian.info/list/qixi/ target=_blank class=infotextkey>七夕》,可以互相参阅。
“望碧天”三句,HRef=https://www.qijian.info/list/yijiu/ target=_blank class=infotextkey>忆旧日“秋娘”。“望碧天书断”,原无“望”字,为平入空格,拟补一“怅”字。此言抬头望青天,不见鸿雁传信到;低头嗅床中,卧枕尚遗伊人香,襟袖犹沾伊泪痕。虽HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别而仍HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思也。“谁识”两句是说:有哪一位还认识那像行云流水般纤细的“秋娘”呢?“象尺”六句,一“记”字透出此全系HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆。此言记得曾与“秋娘”两个人倚偎在床前,商量如何进行刺绣。绣架旁的几上用象牙制的直尺压着绣样,房中的熏炉内香气氤氲;绣架上还放着金针与彩色丝线,用以等待乞巧。这些都是从前一个HRef=https://www.qijian.info/list/qixi/ target=_blank class=infotextkey>七夕之夜的情景。记得天上的月牙儿像似一把晶莹的玉梳斜挂在空中,凉爽的HRef=https://www.qijian.info/list/qiuye/ target=_blank class=infotextkey>秋夜收敛了她身上的香汗,南园中飘过来的HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花香也弥漫在绣房中。上片全是HRef=https://www.qijian.info/list/yijiu/ target=_blank class=infotextkey>忆旧。
“尽是”四句,承上而转。此处是说:过去那些年轻时代HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好的HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆,现在只有到清秋梦中去寻觅了。但是伊人确实在你的臂上残留有因亲热而咬下的齿痕;在两人定情的丝帕上还保留着她的胭脂吻痕。“凭鹊”两句是说:你想嘱托喜鹊传递自己的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思情,可是又怕它叽叽喳喳的多嘴多舌,将只供你我俩知道的秘密轻易地泄露出去。“润玉”六句,申诉男女HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思意。此言“秋娘”,曾经送给他一块暖玉作为定情物,而他也因为HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思HRef=https://www.qijian.info/list/wunai/ target=_blank class=infotextkey>无奈,曾去柳荫下等候过她的倩影,冀希她能应约而至。所谓“月上柳梢头,人约HRef=https://www.qijian.info/list/huanghun/ target=_blank class=infotextkey>黄昏后”,即指此。但是约而不至,所以他只好隔墙清歌数曲,催促她现身,但是最终还是不见伊人,惟见紧闭的大门上衔环的铺首被秋HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风吹出嗡嗡的哀鸣声。此极言曲终人不见之HRef=https://www.qijian.info/list/aishang/ target=_blank class=infotextkey>哀伤。又“双铺”“环鸣”,即铺首,指装在门上用来衔环的HRef=https://www.qijian.info/list/dongwu/ target=_blank class=infotextkey>动物头形。据《汉书·哀帝记》:“孝文庙殿门,铜龟蛇铺首鸣。”下片忆HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年事,记HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思情。
全词描写的一位多情HRef=https://www.qijian.info/list/nanzi/ target=_blank class=infotextkey>男子,可以是词人自身,也可以是HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人方南HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,又可以是另一个多情种子。究竟是谁,只好由读者自己猜测。