春晚书山家屋壁二首鉴赏

原文

柴门寂寂黍饭馨,山家烟火春雨晴。

庭花蒙蒙水泠泠,小儿啼索树上莺。

水香塘黑蒲森森,鸳鸯鸂鶒如家禽。

前村后垄桑柘深,东邻西舍无相侵。

蚕娘洗茧前溪渌,牧童吹笛和衣浴。

山翁留我宿又宿,笑指西坡瓜豆熟。

赏析

  第一首头两句写柴门内外静悄悄的,缕缕炊烟,冉冉上升;一阵阵黄米饭的香味,扑鼻而来;一场HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨过后,不违农时的农夫HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然要抢墒春耕,所以“柴门”也就显得“寂寂”了。由此亦可见,“HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨”下得及时,天晴得及时,农夫抢墒也及时,不言喜HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨,而喜HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨之情自见。

  后两句写庭院中,水气迷蒙,宛若给庭HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花披上了轻纱,看不分明;HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山野间,“泠泠”的流水,是那么清脆悦耳;躲进巢避HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨的HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟儿,又飞上枝头,吱吱喳喳,快活地唱起歌来;一个小孩走出柴门啼哭着要捕捉HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟儿玩耍。这一切正都是写HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨晴后的HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色和喜HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨之情。且不说蒙蒙的HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色与泠泠的水声,单说树上莺。树上莺尚且如此欢腾聒噪,逗得小儿啼索不休,更可想见大田里农夫抢耕的情景了。

  晚春是HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山家大忙的季节,然而诗人却只字不言农忙而着墨于写宁静,由宁静中见农忙。晚春又是多HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨的季节,HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨过后HRef=https://www.qijian.info/list/xiyue/ target=_blank class=infotextkey>喜悦的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情是HRef=https://www.qijian.info/list/nongmin/ target=_blank class=infotextkey>农民普遍的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情,诗人妙在不HRef=https://www.qijian.info/list/xieren/ target=_blank class=infotextkey>写人,不写情,单HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,由景及人,由景及情。这样写,既紧扣了晚春的特色,又称得上短而精。方东树谓“小诗精深,短章酝藉”,方是好诗。这诗在HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术上的一个特色,就是它写得短而精,浅而深,景中有情,景外有人,于“澹中藏美丽”(薛HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪《一瓢诗话》),于静处露生机。

  贯休的诗在语言上善用叠字,如“一瓶一钵垂垂老,万水千HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山得得来”(《陈情献蜀皇帝》),人因之称他为“得得来和尚”。又如,“茫茫复茫茫,茎茎是愁筋”(《茫茫曲》),“HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马蹄蹋蹋,木落萧萧”(《轻薄篇》),等等。这诗也具有这一HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术特色。在四句诗中,叠字凡三见:“寂寂”,写出HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨晴后HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山家春耕大忙,家家无闲人的特点:“蒙蒙”,壮HRef=https://www.qijian.info/list/yuhou/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨后庭HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花宛若披上轻纱、看不分明的情态:“泠泠”,描摹春水流动的声韵。这些叠字的运用,不仅在造境、绘形、模声、传情上各尽其宜,而且声韵悠扬,具有HRef=https://www.qijian.info/list/minge/ target=_blank class=infotextkey>民歌的HRef=https://www.qijian.info/list/yinle/ target=_blank class=infotextkey>音乐美。在晚唐绮丽纤弱的诗HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风中,这诗给人以清新健美之感。

  第二首从“HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山家”一家一户的小环境扩大到周围的大环境。前三句写HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色。“前村后垄”犹言“到处”。这三句中虽无一字HRef=https://www.qijian.info/list/zanmoi/ target=_blank class=infotextkey>赞美之词,然而HRef=https://www.qijian.info/list/tianyuan/ target=_blank class=infotextkey>田园的秀色,丰产的景象,静穆的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活气息已是触目可见,具体可辨,值得HRef=https://www.qijian.info/list/liulian/ target=_blank class=infotextkey>留恋。且不说桑柘的经济价值,单说蒲,蒲嫩时可食,成熟后可织席制草具,大有利于人。再说鸳鸯鸂鶒尚且宁静地HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活着,何况乎人。这就又为第四句“东邻西舍无相侵”作了铺垫与烘托。而且HRef=https://www.qijian.info/list/zhiwu/ target=_blank class=infotextkey>植物的蓬勃生长,总离不开人的辛勤培植。诗句不言村民勤劳智慧,而HRef=https://www.qijian.info/list/songyang/ target=_blank class=infotextkey>颂扬之意俱在言外。

  在上述HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色秀丽、物产丰盛、HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活宁静、村民勤劳的环境里,“东邻西舍”HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然相安无事,过着“无相侵”的睦邻HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活。没有强凌弱、众暴寡、尔虞我诈、互相争夺等HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会现象。很明显,通过农家宁静HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的描写,诗人作为佛门人士,也不免寄托了诗人自己的HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想和情趣,这自不待言。

  诗的后四句,一口气写了包括作者在内的四个HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物,在同类唐诗中,这还是不多见的。这四句从HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活在这一环境中HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物内心的恬静,进一步展示出HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山家的可爱。寥寥几笔,把茧白、水碧、瓜香、豆熟以及笛声悦耳的客观景致,写得逼真如画;蚕娘、HRef=https://www.qijian.info/list/mutong/ target=_blank class=infotextkey>牧童、HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山翁的形象,勾勒得栩栩如生,宛然在目,呼之欲出。令人不难想见,蚕娘喜获HRef=https://www.qijian.info/list/fengshou/ target=_blank class=infotextkey>丰收,其内心之甜美;HRef=https://www.qijian.info/list/mutong/ target=_blank class=infotextkey>牧童和衣而浴,其HRef=https://www.qijian.info/list/xingge/ target=_blank class=infotextkey>性格之顽皮:“HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山翁留我宿又宿”,其情谊之深厚。加上“笑指”等词语的渲染,更把HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山翁的动作、情态、HRef=https://www.qijian.info/list/shengyin/ target=_blank class=infotextkey>声音、笑貌及其淳朴善良、殷勤好客的HRef=https://www.qijian.info/list/xingge/ target=_blank class=infotextkey>性格进一步显现出来;而诗人“我”,处在这样的环境里,不待言,其流连忘返的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情可想而知。更妙的是,诗在末尾用一“熟”字状“西坡瓜豆”,绘出一片HRef=https://www.qijian.info/list/fengshou/ target=_blank class=infotextkey>丰收在望的景象,回应上文满塘黑压压的蒲与到处都是的桑柘,真叫人见了喜煞。全诗至此戛然而止,却留下耐人回味的余地。

  比起晚唐那些典雅、雕饰、绮丽、纤弱的诗来,贯休以其作品明快、清新、朴素、康健之美,独树一帜。明代杨慎指出:“贯休诗中多新句,超出晚唐”(《升庵诗话》),真可谓独具只眼。

返回