夫君子之行,静以修身,俭以养德。非淡泊无以明志,非宁静无以致远。夫学须静也,才须学也。非学无以广才,非志无以成学。淫慢则不能励精,险躁则不能治性。年与时驰,意与日去,遂成枯落,多不接世,悲守穷庐,将复何及!(淡泊一作:澹泊;淫慢一作:慆慢)
古代HRef=https://www.qijian.info/list/jiaxun/ target=_blank class=infotextkey>家训,大都浓缩了作者毕生的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活经历、HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生体验和学术HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想等方面内容,不仅他的子孙从中获益颇多,就是今人读来也大有可借鉴之处。三国时蜀汉丞相诸葛亮被后人誉为“智慧之化身”,他的《诫子书》也可谓是一篇充满智慧之语的HRef=https://www.qijian.info/list/jiaxun/ target=_blank class=infotextkey>家训,是古代HRef=https://www.qijian.info/list/jiaxun/ target=_blank class=infotextkey>家训中的名作。文章阐述HRef=https://www.qijian.info/list/xiushen/ target=_blank class=infotextkey>修身养性、治学HRef=https://www.qijian.info/list/zuoren/ target=_blank class=infotextkey>做人的深刻HRef=https://www.qijian.info/list/daoli/ target=_blank class=infotextkey>道理,读来发人深省。它也可以看作是诸葛亮对其一生的总结,后来更成为HRef=https://www.qijian.info/list/xiushen/ target=_blank class=infotextkey>修身HRef=https://www.qijian.info/list/lizhi2/ target=_blank class=infotextkey>立志的名篇。
《诫子书》的主旨是HRef=https://www.qijian.info/list/quanmian/ target=_blank class=infotextkey>劝勉儿子勤学HRef=https://www.qijian.info/list/lizhi2/ target=_blank class=infotextkey>立志,HRef=https://www.qijian.info/list/xiushen/ target=_blank class=infotextkey>修身养性要从HRef=https://www.qijian.info/list/danbo/ target=_blank class=infotextkey>淡泊宁静中下功夫,最忌怠惰险躁。文章概括了HRef=https://www.qijian.info/list/zuoren/ target=_blank class=infotextkey>做人治学的经验,着重围绕一个“静”字加以HRef=https://www.qijian.info/list/lunshu/ target=_blank class=infotextkey>论述,同时把失败归结为一个“躁”字,对比鲜明。
在《诫子书》中,诸葛亮HRef=https://www.qijian.info/list/jiaoyu/ target=_blank class=infotextkey>教育儿子,要“澹泊”自守,“宁静”自处,HRef=https://www.qijian.info/list/guli/ target=_blank class=infotextkey>鼓励儿子勤学HRef=https://www.qijian.info/list/lizhi/ target=_blank class=infotextkey>励志,从澹泊和宁静的自身HRef=https://www.qijian.info/list/xiuyang/ target=_blank class=infotextkey>修养上狠下功夫。他说,“夫学须静也,才须学也,非学无以广才,非志无以成学”。意思是说,不安定清静就不能为实现远大HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想而长期刻苦HRef=https://www.qijian.info/list/xuexi/ target=_blank class=infotextkey>学习,要学得真知必须使身心在宁静中研究探讨,人们的才能是从不断的HRef=https://www.qijian.info/list/xuexi/ target=_blank class=infotextkey>学习中积累起来的;不下苦功HRef=https://www.qijian.info/list/xuexi/ target=_blank class=infotextkey>学习就不能增长与发扬自己的才干;没有坚定不移的意志就不能使学业成功。《诸葛亮HRef=https://www.qijian.info/list/jiaoyu/ target=_blank class=infotextkey>教育儿子切忌心浮气躁,举止荒唐。在HRef=https://www.qijian.info/list/shuxin/ target=_blank class=infotextkey>书信的后半部分,他则以慈父的口吻谆谆教导儿子:少壮不努力,老大徒伤悲。这话看起来不过是老生常谈罢了,但它是慈父教诲儿子的,字字句句是心中真话,是他HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生的总结,因而格外令人HRef=https://www.qijian.info/list/zhenxi/ target=_blank class=infotextkey>珍惜。
这篇《诫子书》,不但讲明HRef=https://www.qijian.info/list/xiushen/ target=_blank class=infotextkey>修身养性的途径和方法,也指明了HRef=https://www.qijian.info/list/lizhi2/ target=_blank class=infotextkey>立志与HRef=https://www.qijian.info/list/xuexi/ target=_blank class=infotextkey>学习的关系;不但讲明了宁静HRef=https://www.qijian.info/list/danbo/ target=_blank class=infotextkey>淡泊的重要,也指明了放纵怠慢、偏激急躁的危害。诸葛亮不但在大的原则方面对其子严格要求,循循善诱,甚至在一些具体事情上也体现出对子女的细微HRef=https://www.qijian.info/list/guanhuai/ target=_blank class=infotextkey>关怀。在这篇《诫子书》中,有宁静的力量:“静以HRef=https://www.qijian.info/list/xiushen/ target=_blank class=infotextkey>修身”,“非宁静无以致远”;有节俭的力量:“俭以养德”;有超脱的力量:“非澹泊无以明志”;有好学的力量:“夫学须静也,才须学也”;有HRef=https://www.qijian.info/list/lizhi/ target=_blank class=infotextkey>励志的力量:“非学无以广才,非志无以成学”;有速度的力量:“淫慢则不能励精”;有HRef=https://www.qijian.info/list/xingge/ target=_blank class=infotextkey>性格的力量:“险躁则不能治性”;有HRef=https://www.qijian.info/list/xishi/ target=_blank class=infotextkey>惜时的力量:“年与时驰,意与岁去”;有HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象的力量:“遂成枯落,多不接世,悲守穷庐,将复何及”;有简约的力量。这篇文章短短几十字,传递出的讯息,比起HRef=https://www.qijian.info/list/changpian/ target=_blank class=infotextkey>长篇大论,诫子效果好得多。
文章短小精悍,言简意赅,文字清新雅致,不事雕琢,HRef=https://www.qijian.info/list/shuoli/ target=_blank class=infotextkey>说理平易近人,这些都是这篇文章的特出之处。