湘月·五湖旧约鉴赏

原文

长溪杨声伯典长沙楫棹,居濒湘江,窗间所见,如燕公、郭熙画图,卧起幽适。丙午七月既望,声伯约予与赵景鲁、景望、萧和父、裕父、时父、恭父,大舟浮湘,放乎中流,山水空寒,烟月交映,凄然其为秋也。坐客皆小冠綀服,或弹琴,或浩歌,或自酌,或援笔搜句。予度此曲,即念奴娇之鬲指声也,于双调中吹之。鬲指亦谓之“过腔”,见晁无咎集。凡能吹竹者,便能过腔也。

五湖旧约,问经年底事,长负清景?暝入西山,渐唤我,一叶夷犹乘兴。倦网都收,归禽时度,月上汀洲冷。中流容与,画桡不点清镜。

谁解唤起湘灵,烟鬟雾鬓,理哀弦鸿阵。玉麈谈玄,叹坐客、多少风流名胜。暗柳萧萧,飞星冉冉,夜久知秋信。鲈鱼应好,旧家乐事谁省。

赏析

  这首词宛如一篇充满情趣的HRef=https://www.qijian.info/list/yueye/ target=_blank class=infotextkey>月夜泛舟游江记,诗情画意十分深浓。

  词的上片用一问句HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头。到太湖揽胜,早有所约,却一直未能成行,词人为自己长年奔波劳碌,无暇亲近HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山川胜景而感到HRef=https://www.qijian.info/list/huihen/ target=_blank class=infotextkey>悔恨,反衬出这次HRef=https://www.qijian.info/list/chuyou/ target=_blank class=infotextkey>出游的难能可贵,和作者对这次HRef=https://www.qijian.info/list/chuyou/ target=_blank class=infotextkey>出游的重视,因而兴致勃勃。接着HRef=https://www.qijian.info/list/chujingshengqing/ target=_blank class=infotextkey>触景生情写HRef=https://www.qijian.info/list/chuyou/ target=_blank class=infotextkey>出游经过和江上HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风物。HRef=https://www.qijian.info/list/xiyang/ target=_blank class=infotextkey>夕阳西下,HRef=https://www.qijian.info/list/muse/ target=_blank class=infotextkey>暮色苍茫,游伴们相互招呼着坐上一艘大船,乘兴打桨,从容向江心驶去。“暝入”三句点明HRef=https://www.qijian.info/list/bangwan/ target=_blank class=infotextkey>傍晚应邀乘舟HRef=https://www.qijian.info/list/chuyou/ target=_blank class=infotextkey>出游,“一叶夷犹乘兴”一句表现出自在HRef=https://www.qijian.info/list/youxian2/ target=_blank class=infotextkey>悠闲、雅兴盎然的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风致。此时,劳碌了一天的渔民都收网回家歇息去了,只有归HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟不时掠过水面。月轮渐渐升入长空,四周便万籁俱寂了。岸边的沙汀和江心的小洲在烟月辉映下静静地躺着,显得格外幽冷。船到中流,但见四周水平如镜,一片空明。词HRef=https://www.qijian.info/list/renqing/ target=_blank class=infotextkey>人情不自禁地停止划桨,让船慢悠悠地随水漂行,唯恐损坏这美的画面和静的氛围。“画桡不点清镜”一句妙处在于以虚写实,主要写静景,而静中有动,景中有人,成功地勾画出那种特有的HRef=https://www.qijian.info/list/youmoi/ target=_blank class=infotextkey>优美环境和恬适的心境。

  下片转而从HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象入手。换头三句呼应词序中的“或HRef=https://www.qijian.info/list/danqin/ target=_blank class=infotextkey>弹琴”。从湘江上响起的琴音HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想到湘灵鼓瑟的古老HRef=https://www.qijian.info/list/chuanshuo/ target=_blank class=infotextkey>传说,于是思绪象脱缰的野HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马一样奔腾不息:是谁唤起那“烟鬟雾鬓”的湘灵,在这里理弦奏曲。琴、瑟、筝,同是弦HRef=https://www.qijian.info/list/leqi/ target=_blank class=infotextkey>乐器,湘灵亦出于HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象,故不妨活用,令其弹筝。以下由幻境收回到实境,说座中游客都是当时的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风流名士,也是大可令人赞叹的赏心乐事,坐客们挥动着玉柄的麈尾拂尘高谈阔论,“或HRef=https://www.qijian.info/list/danqin/ target=_blank class=infotextkey>弹琴,或浩歌,或自酌,或援笔搜句”,婉丽的女神与HRef=https://www.qijian.info/list/youran/ target=_blank class=infotextkey>悠然的名士雅集,正可互相映衬。词接下来由近而远,把笔触再伸向HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然界。夜色渐浓,岸边的HRef=https://www.qijian.info/list/liushu/ target=_blank class=infotextkey>柳树丛被凉HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风吹得瑟瑟作响,遥挂在蓝天上的星星曳着长长的尾巴向下坠落。这秋的信息容易引发人HRef=https://www.qijian.info/list/huainian/ target=_blank class=infotextkey>怀念故土的HRef=https://www.qijian.info/list/qingsi/ target=_blank class=infotextkey>情思,HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾“鲈鱼应好,旧家乐事谁省。”蕴含两层意思,既是同行人游兴勃勃,大有乐而忘归之慨,故曰“谁省”。而反问语气,又隐隐流露出自身怀思“旧家乐事”之HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。

  这首词通篇HRef=https://www.qijian.info/list/jiyou2/ target=_blank class=infotextkey>记游HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,像是一幅长长的画图。画图上的HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物,不论是HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山是水,是HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟是树,是月是星,是游船还是渔网,都在摇曳着融成一片,笼罩在清冷的辉光里,显得淡雅而又有些朦胧,HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾处的HRef=https://www.qijian.info/list/huaijiu/ target=_blank class=infotextkey>怀旧HRef=https://www.qijian.info/list/qingsi/ target=_blank class=infotextkey>情思尤为朦胧。总的来说,这首词是作者通过写HRef=https://www.qijian.info/list/yueye/ target=_blank class=infotextkey>月夜泛舟湘江,来抒发自己的HRef=https://www.qijian.info/list/ganxiang/ target=_blank class=infotextkey>感想。王国维说姜夔HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景的作品“虽格调高绝,然如雾里看HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,终隔一层”(《人间词话》)。其实,雾里看HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,别有一番HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风味,未必就比“不隔”逊色。就构造HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境的功能来说,它似乎高明得多。因为诗词作品纯然为HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景而HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景的极为罕见,它们大都缘情而发,或睹物思情,或借景HRef=https://www.qijian.info/list/shuhuai/ target=_blank class=infotextkey>抒怀。这样,出现在作品中的“景”就不再是纯HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然的东西,而带有浓厚的主观因素,被情的“烟云”所缭绕。借用《谈龙录》里的话来说,它已由首尾爪角鳞鬣毕具的常龙化作屈伸变幻莫测的“神龙”。神龙穿行云中,忽隐忽现,故而显得兴象玲珑。HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景的诗词只有达到了如此境界,才可能有超然于畦封之外的恬情雅志。这首词含蕴深厚,读后有悠悠不尽之感,引人入胜,原因盖在于此。词中所描摹的清幽HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色,和词人幽远的HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀相表里,相契合,恰如覆盖其上的朦胧HRef=https://www.qijian.info/list/yuese/ target=_blank class=infotextkey>月色,使之摇曳变幻,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风姿别具,从而构成迷离浑化、耐人寻味、使人流连忘返的美妙境界。

返回