柳絮风轻,梨花雨细。春阴院落帘垂地。碧溪影里小桥横,青帘市上孤烟起。
镜约关情,琴心破睡。轻寒漠漠侵鸳被。酒醒霞散脸边红,梦回山蹙眉间翠。
这首词写HRef=https://www.qijian.info/list/sifu/ target=_blank class=infotextkey>思妇HRef=https://www.qijian.info/list/huairen/ target=_blank class=infotextkey>怀人而HRef=https://www.qijian.info/list/chouku/ target=_blank class=infotextkey>愁苦不堪。诗词以HRef=https://www.qijian.info/list/lichou/ target=_blank class=infotextkey>离愁为HRef=https://www.qijian.info/list/zhuti/ target=_blank class=infotextkey>主题的作品很多,然而此词却颇有特色,显得标致隽永。
上片描绘足以烘托HRef=https://www.qijian.info/list/sifu/ target=_blank class=infotextkey>思妇HRef=https://www.qijian.info/list/lichou/ target=_blank class=infotextkey>离愁的HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色。“HRef=https://www.qijian.info/list/liuxu/ target=_blank class=infotextkey>柳絮HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风轻,梨HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨细”,起笔这两句都省略了动词谓语,且语序亦倒置,补足还原应为:“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风轻飘HRef=https://www.qijian.info/list/liuxu/ target=_blank class=infotextkey>柳絮,HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨细湿梨HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花。”这里首先借景象点明了时在HRef=https://www.qijian.info/list/muchun/ target=_blank class=infotextkey>暮春,此时正值轻轻暖HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风将HRef=https://www.qijian.info/list/liuxu/ target=_blank class=infotextkey>柳絮吹向半空乱飞,细细HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨使一枝枝梨HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花带上亮晶晶的水滴。然而如此大好HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光,对于独守空帏的HRef=https://www.qijian.info/list/sifu/ target=_blank class=infotextkey>思妇,只能成为她HRef=https://www.qijian.info/list/lihen/ target=_blank class=infotextkey>离恨绵绵的反衬,更没有心思去观赏。正如汤显祖《HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹亭》所写的“良辰HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景奈何天,赏心乐事谁家院”一样。确实如此啊,天亮好久了,可她所住之处,犹然“春阴院落帘垂地”,房门上,挂的绣帘还未卷起,她仍然慵懒地躺在床榻之上。她本来早已醒了,于是半睁惺忪睡眼,情不自禁地从窗棂看出去,只见“碧溪影里小桥横,青帘市上孤烟起”。她终于忍不住要往外看,她的目光一下子就落在横于“春阴院落”不远的“小桥”上。这正是由于她的HRef=https://www.qijian.info/list/qinglang/ target=_blank class=infotextkey>情郎曾打从桥上而去,HRef=https://www.qijian.info/list/guijia/ target=_blank class=infotextkey>归家也必然会打从那桥上而来,所以对于那座小桥她不知望过多少次了,而今晨又忍不住再望了一回。可是这一回仍旧HRef=https://www.qijian.info/list/shiwang/ target=_blank class=infotextkey>失望,他依然未打从那桥上归来,这真如温庭筠《思帝乡》所写的“惟有阮郎春尽,不归来”。接下去,她再将目光向远处的市镇看去,同样什么动静也没有,只有那晨饮的“孤烟”冉冉升起而已。此处着一“孤”字,又正好是她此时此刻内心感到无比HRef=https://www.qijian.info/list/guji/ target=_blank class=infotextkey>孤寂的写照。
下片抒发HRef=https://www.qijian.info/list/sifu/ target=_blank class=infotextkey>思妇对其HRef=https://www.qijian.info/list/qinglang/ target=_blank class=infotextkey>情郎的蜜意柔情。过片“镜约”二句,化用了南朝陈徐德言、乐昌公主夫妇及西汉司HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马相如、卓文君夫妇的有关HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故。陈朝太子舍人徐德言,尚乐昌公主。陈政衰,徐谓公主曰:“国破,汝必入权豪家。倘情缘未断,尚冀相见乎?”乃破镜各分其半,约他日以元宵日卖于都市,这就是词中“镜约关情”的出处,借此表明HRef=https://www.qijian.info/list/sifu/ target=_blank class=infotextkey>思妇对其HRef=https://www.qijian.info/list/qinglang/ target=_blank class=infotextkey>情郎HRef=https://www.qijian.info/list/zhongzhen/ target=_blank class=infotextkey>忠贞不渝,期能重温旧好。又西汉临邛富豪卓王孙有女文君,新寡,知琴。时司HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马相如赴卓宅赴宴,酒酣,操《凤求凰》琴曲以挑之。文君心悦,夜奔相如,驰归成都,结为伉俪。这就是“琴心破睡”的来源,意谓那位HRef=https://www.qijian.info/list/sifu/ target=_blank class=infotextkey>思妇HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆起她和HRef=https://www.qijian.info/list/qinglang/ target=_blank class=infotextkey>情郎的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangyu/ target=_blank class=infotextkey>相遇,与相如、文君的结合极其相似,因之越想越觉甜美,竟至使睡意也淡化了。她完全清醒过来以后,才觉晨HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风吹凉,使得“轻寒漠漠侵鸳被”。当她一眼瞥见被面上绣制的的鸳鸯时,心中又不禁产生了鸳鸯倒永不分离而自己如今却形单影只的慨叹,真是无可奈何!歇拍两句“酒醒霞散脸边红,梦回HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山蹙眉间翠”,是写HRef=https://www.qijian.info/list/sifu/ target=_blank class=infotextkey>思妇起床后整妆时从镜中所看到的自己的形状。她记起昨夜因欲解愁而HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒的事来,喝得两颊升起了红霞,现在虽然酒意已消,可脸边余红犹在;而刚才她与HRef=https://www.qijian.info/list/qinglang/ target=_blank class=infotextkey>情郎HRef=https://www.qijian.info/list/xiangyu/ target=_blank class=infotextkey>相遇的美梦,可惜一下就幻灭了,她的有如春HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山一样翠绿的双眉怎不蹙了又蹙呢!如此以她顾影自怜的行动描写作结,给人留下她不胜HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思之愁的印象就更深刻难忘了。
此词写HRef=https://www.qijian.info/list/sifu/ target=_blank class=infotextkey>思妇之HRef=https://www.qijian.info/list/liqing/ target=_blank class=infotextkey>离情,侧重于对她内心活动过程的HRef=https://www.qijian.info/list/jieshi/ target=_blank class=infotextkey>揭示;然而全都以HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物及其自身的行动烘染之,不仅无概念化、抽象化之弊,且更如小说塑造HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物形象那样,颇有浮雕感、立体感的审美效应。此外,词中几乎每一个句子都提炼得绮丽而HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然,全词行文畅达得如行云流水。宋人胡仔《苕溪渔隐词话》卷一云:“词句欲全篇皆好,极为难得”(见《词话丛编》第167页)。