生怕倚阑干,阁下溪声阁外山。惟有旧时山共水,依然,暮雨朝云去不还。
应是蹑飞鸾,月下时时整佩环。月又渐低霜又下,更阑,折得梅花独自看。
这首词是为重访旧地怀思之作,是为一个已经远离,HRef=https://www.qijian.info/list/xunfang/ target=_blank class=infotextkey>寻访无着的HRef=https://www.qijian.info/list/geji/ target=_blank class=infotextkey>歌妓所写,抒发了词人对HRef=https://www.qijian.info/list/geji/ target=_blank class=infotextkey>歌妓的HRef=https://www.qijian.info/list/liulian/ target=_blank class=infotextkey>留恋与HRef=https://www.qijian.info/list/changwang/ target=_blank class=infotextkey>怅惘之情。此词虽是为HRef=https://www.qijian.info/list/geji/ target=_blank class=infotextkey>歌妓所写,却并没有丝毫轻薄亵渎之意,而是以HRef=https://www.qijian.info/list/woiwan/ target=_blank class=infotextkey>委婉深切的情感,展现了词人的一片HRef=https://www.qijian.info/list/liulian/ target=_blank class=infotextkey>留恋之情。
上片HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景HRef=https://www.qijian.info/list/shuhuai/ target=_blank class=infotextkey>抒怀,抒发了作者故地重游、人去楼空的HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨。“生怕倚阑干,阁下溪声阁外HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山。”写重到南剑妓馆HRef=https://www.qijian.info/list/xunfang/ target=_blank class=infotextkey>寻访所恋的妓女,可惜她已经“去不还”了。作者心中HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然十分沉重,所以他生怕独自倚栏。“生怕”二句写怕见旧时HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水,道出作者摆不脱、撇不下的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思旧情,点明内心的HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾。“阁下溪声闻外HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山”写昔日曾与伊人朝暮共赏的阁外HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水,令人黯然伤神。“惟有旧时HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山共水,依然,暮HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨朝云去不还。”楼下的溪流依然,楼外的青HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山依然,惟独不见了所爱的人,这HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水再美,也失去了它们原有的光彩。留给作者的,只有睹物HRef=https://www.qijian.info/list/siren/ target=_blank class=infotextkey>思人的缕缕情愁了。“旧时HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山共水”,照应前文“溪声”、“HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山”。继而笔锋一转,“依然”两字一顿,恰如眼含热泪的HRef=https://www.qijian.info/list/beichuang/ target=_blank class=infotextkey>悲怆的呜咽声。“暮HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨朝云去不还”,再度强调物是人非,佳人难寻,胸中郁结难平,其感可想而知。
下片是写作者因HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念而产生的幻觉,表示HRef=https://www.qijian.info/list/huainian/ target=_blank class=infotextkey>怀念之深,流露出HRef=https://www.qijian.info/list/gudu/ target=_blank class=infotextkey>孤独之感。“应是蹑飞鸾,HRef=https://www.qijian.info/list/yuexia/ target=_blank class=infotextkey>月下时时整佩环。”由HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实进入虚幻,既然她已经不在人世,尚在人间的情侣惟愿她过得比生前更HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好。作者因之想像她已经飞升成仙乘鸾凤飞升,她的美丽化成了永恒。“HRef=https://www.qijian.info/list/yuexia/ target=_blank class=infotextkey>月下时时整佩环”,词人徘徊阁台,久久不愿离去,似乎在等待着那环佩叮咚的HRef=https://www.qijian.info/list/shengyin/ target=_blank class=infotextkey>声音传来,盼她来跟自己共叙HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别之苦,HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念之情。“月又”三句回至眼前,写词人独居空阁,一夜无眠。此处连用两个“又”字,写尽心中HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉况味,道出了死别的无情HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实。“月又渐低霜又下,更阑,折得梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花独自看。”他久久地HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆着HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子的音容笑貌,乃至夜深仍不能成眠。他摘了一朵梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花把玩不已,在作者眼中,这朵梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花就是HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子美丽的面庞,就是HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子冰清玉洁的灵魂,欣赏着梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,就如同与她重HRef=https://www.qijian.info/list/xiangju/ target=_blank class=infotextkey>相聚首,是苦是甜,只有作者自己知道。“折得梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花独自看”这句可以说是点睛之笔,此处化用姜夔《疏影》词中王昭君精魂HRef=https://www.qijian.info/list/yueye/ target=_blank class=infotextkey>月夜归来化作梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境,折一枝梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花并且把它当做是HRef=https://www.qijian.info/list/lianren/ target=_blank class=infotextkey>恋人的精魂,以便慰藉一下自己HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思若渴的心。这里将词人哀苦痴情、痴恋与深哀交织的HRef=https://www.qijian.info/list/beichuang/ target=_blank class=infotextkey>悲怆、凄艳的HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀展现得淋漓尽致。万千思绪,皆从这“独自看”三字中传出。
这首词虽为HRef=https://www.qijian.info/list/xiaoling/ target=_blank class=infotextkey>小令,却有许多婉转之处,步步转折,一步一态,结句中又写主人公于霜月之夜折梅自看而无谁可寄的情景,暗藏许多HRef=https://www.qijian.info/list/woiwan/ target=_blank class=infotextkey>委婉曲折,哀感无限,凄切动人,韵味深远,真可谓“语尽而意不尽,意尽而情尽”。