一顾倾吴。苎萝人不见,烟杳重湖。当时事如对弈,此亦天乎。大夫仙去,笑人间、千古须臾。有倦客、扁舟夜泛,犹疑水鸟相呼。
秦山对楼自绿,怕越王故垒,时下樵苏。只今倚阑一笑,然则非欤。小丛解唱,倩松风、为我吹竽。更坐待、千岩月落,城头眇眇啼鸟。
此词是为辛弃疾《汉宫春·会稽蓬莱阁HRef=https://www.qijian.info/list/huaigu/ target=_blank class=infotextkey>怀古》而作的和词。辛弃疾原词主旨是借吴越之争题,发心中愤概,论人间沧桑,议南宋“被西HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风”“变灭”形势,也流露出辛弃疾当时对朝庭的HRef=https://www.qijian.info/list/buman/ target=_blank class=infotextkey>不满和难以改变HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实时HRef=https://www.qijian.info/list/beiliang/ target=_blank class=infotextkey>悲凉情绪。
姜夔这首词是就西施之事展开,开篇就是一句:一顾倾吴。把HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人计的主角西施一顾,致使吴国倾覆事实点破,接着说此人如今不见了,只留眼前生养西施的鉴HRef=https://www.qijian.info/list/hushui/ target=_blank class=infotextkey>湖水面上的烟雾。姜夔就此发表HRef=https://www.qijian.info/list/yilun/ target=_blank class=infotextkey>议论:吴越之争,犹如一场下棋游戏,把你死我活的战场说成是游戏,这是姜夔为下文埋下伏笔。游戏并非天意,而是人为。文种大夫被杀,岂是功带来的罪。可笑人世间,千年不过是顷刻之间HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化。姜夔此刻笔端一转,说我好似游戏疲倦了,夜中泛一舟图个清闲,然而耳边觉得有人呼我。世间就是这样,逝者已逝去,活者就有责任活。无法清闲下来,责任使然。姜夔用“水HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟相呼”喻世间不平静,有责任的人不能平静。“有倦客,扁舟夜泛,犹疑水HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟相呼”即是对前面的总结,又起到承上启下的作用,为下片打好了坚实的HRef=https://www.qijian.info/list/jichu/ target=_blank class=infotextkey>基础。
词下片开始仍借古迹述事,进一步宣发HRef=https://www.qijian.info/list/yilun/ target=_blank class=infotextkey>议论与HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨。接着又是一笔“笑”字,可这笑无法笑出来,是苦笑,笑得很不痛快。仔细想来,吴越之争当然不是一场游戏。虽然这时辛大HRef=https://www.qijian.info/list/jiangjun/ target=_blank class=infotextkey>将军热情招待词人,派小丛为了解除他的HRef=https://www.qijian.info/list/youshang/ target=_blank class=infotextkey>忧伤给他HRef=https://www.qijian.info/list/changge/ target=_blank class=infotextkey>唱歌,并请来HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山林之中的松HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风伴奏,有美妙的HRef=https://www.qijian.info/list/lequ/ target=_blank class=infotextkey>乐曲,这应是HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生快事。按说辛这么高的规格接待姜,应该是姜高兴的事,可是姜夔就是高兴不起来。姜夔千里迢迢从杭州赶来绍兴,不为听HRef=https://www.qijian.info/list/yinle/ target=_blank class=infotextkey>音乐,那为什么而来呢?姜夔此词的收拍点明心中所期盼的大事。“更坐待,千岩月落,城头眇眇啼HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟。”这是说:我姜夔活在世间都有水HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟相呼,你辛大HRef=https://www.qijian.info/list/jiangjun/ target=_blank class=infotextkey>将军责任重大,用HRef=https://www.qijian.info/list/yinle/ target=_blank class=infotextkey>音乐、美味招待我并非我所愿,我姜夔所期盼的是HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望你辛大HRef=https://www.qijian.info/list/jiangjun/ target=_blank class=infotextkey>将军领军北伐,我在黑夜里等待你带来大宋朝的黎明时刻,让我听到城头百HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟争鸣。
辛弃疾原词以吴越之HRef=https://www.qijian.info/list/zhenglun/ target=_blank class=infotextkey>争论人间冷暖,世间沧桑,云HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化在倾刻,称赞范蠡与西施HRef=https://www.qijian.info/list/yinju/ target=_blank class=infotextkey>隐居的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活快乐,冷观吴越霸业的消亡,仍有HRef=https://www.qijian.info/list/guiyin/ target=_blank class=infotextkey>归隐HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想。姜夔的词紧贴吴越之争HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故,点明西施起到了“一顾倾吴”的作用,HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物不在,HRef=https://www.qijian.info/list/gushi/ target=_blank class=infotextkey>故事存留,活着的人要有责任。姜夔以自己还有“水HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟相呼”,责任在身,力劝辛弃疾要为HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家做事,特别是此和词的收拍,让人寻味。