不向长安路上行。却教山寺厌逢迎。味无味处求吾乐,材不材间过此生。
宁作我,岂其卿。人间走遍却归耕。一松一竹真朋友,山鸟山花好弟兄。
这是一首宣泄厌弃官场、决意HRef=https://www.qijian.info/list/guiyin/ target=_blank class=infotextkey>归隐的词章。按理说四十多岁正是HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生HRef=https://www.qijian.info/list/jiangongliye/ target=_blank class=infotextkey>建功立业之心最盛,最能奋发作为之时,然而词的开首两句却说:“不向HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安路上行,却教HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山寺厌逢迎。”这两句应题,大意是说,他已经不再心向国都,不再在意天下HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家之事了,只流连于博HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山寺和它周围的HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水,使得它都厌于逢迎我了。辛弃疾显然不是果真作如此想的。他不会真的已经忘情于HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水游乐,把北复中原的大志抛诸脑后。下边“味无味处求吾乐,材不材间过此生”两句,典出《庄子》,貌似超脱,要安于HRef=https://www.qijian.info/list/guiyin/ target=_blank class=infotextkey>归隐平淡的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活,自得其乐,做不材之材以终其年。事实上,上片四句是怨辞反说,辛弃疾并非真正能安于HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi/ target=_blank class=infotextkey>闲适平淡的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活,置HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家天下于不顾,只是当权者对他始终若即若离,不能真正信任,而主和派又百般猜忌,以致他在几乎二十年的HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间里被闲置不用,素志不展。“材不材”,强调的是才。词人文武全才,不论在抗金战场,还是在文苑词坛,都如虎挪狮拏,龙腾象踏,但这样一位高才,却长期被废置HRef=https://www.qijian.info/list/xianju/ target=_blank class=infotextkey>闲居,报国无门。在这首词中,他字面上超然闲逸之词,实则包含着对当权者的激愤与HRef=https://www.qijian.info/list/jiyuan/ target=_blank class=infotextkey>积怨,只是不易察觉罢了。
下片表明自己不会改变本性去迁就别人,表现宁学躬耕者不屈其志而得真名的HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神。过片起句表明心志:保持完我,不屈附公卿而求取声名。下一句说HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生历尽世事,到头来还是要归于HRef=https://www.qijian.info/list/tianyuan/ target=_blank class=infotextkey>田园,躬耕田亩。词人南归以来,一直在HRef=https://www.qijian.info/list/difang/ target=_blank class=infotextkey>地方官的任上转徙不停,一个“却”字,实又流露出对当政者的HRef=https://www.qijian.info/list/buman/ target=_blank class=infotextkey>不满。最后两句“一松一竹真HRef=https://www.qijian.info/list/pengyou/ target=_blank class=infotextkey>朋友,HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花好弟兄。”辛弃疾意托于松竹HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟,守君子之志的意向自不待言,其中或许也包含着对HRef=https://www.qijian.info/list/shitu/ target=_blank class=infotextkey>仕途HRef=https://www.qijian.info/list/renqing/ target=_blank class=infotextkey>人情的戒畏。松竹真HRef=https://www.qijian.info/list/pengyou/ target=_blank class=infotextkey>朋友,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟好弟兄,只有他们不会让辛弃疾伤心HRef=https://www.qijian.info/list/shiwang/ target=_blank class=infotextkey>失望。篇末承转,说明人世无君子可处,只好与松竹HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟为友,HRef=https://www.qijian.info/list/wunai/ target=_blank class=infotextkey>无奈兼以HRef=https://www.qijian.info/list/ziwo/ target=_blank class=infotextkey>自我开脱。