天长地阔岭头分,去国离家见白云。
洛浦风光何所似,崇山瘴疠不堪闻。
南浮涨海人何处,北望衡阳雁几群。
两地江山万余里,何时重谒圣明君。
首联即切题“过岭”。“天长地阔岭头分,去国HRef=https://www.qijian.info/list/lijia/ target=_blank class=infotextkey>离家见白云”,是描写过大庾岭的情景。诗人离开京城HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安,长途跋涉,好不容易才来到大庾岭上,顿感天长地阔,宇宙之闳浑无穷。然而这脚下的HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山岭却是个分界线,过了岭就是“蛮荒”之地HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风土HRef=https://www.qijian.info/list/renqing/ target=_blank class=infotextkey>人情大不一样了。此时诗人不免产生“去国HRef=https://www.qijian.info/list/lijia/ target=_blank class=infotextkey>离家”将为“异域之人”的HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹,觉得自己如同那天空飘浮不定的云朵,不知去往哪里。“见云白”,是诗人对岭南的第一个印象和感受。我国古代诗歌中“白云”和“HRef=https://www.qijian.info/list/youzi/ target=_blank class=infotextkey>游子”有某种联系,如“浮云HRef=https://www.qijian.info/list/youzi/ target=_blank class=infotextkey>游子意”等。诗人利用这传统的表现手法,以HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然澹远之景表现HRef=https://www.qijian.info/list/youzi/ target=_blank class=infotextkey>游子浓郁的深情。
颔联HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,以对比的镜头,淋漓尽致地抒发HRef=https://www.qijian.info/list/siguo/ target=_blank class=infotextkey>思国HRef=https://www.qijian.info/list/huaixiang/ target=_blank class=infotextkey>怀乡的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情。诗人HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆自己HRef=https://www.qijian.info/list/jiaxiang/ target=_blank class=infotextkey>家乡美丽的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光,HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象崇HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山可怕的湿热蒸郁之气,两相对比,倍觉HRef=https://www.qijian.info/list/qiku/ target=_blank class=infotextkey>凄苦。
颔联承“去国HRef=https://www.qijian.info/list/lijia/ target=_blank class=infotextkey>离家”,上句抒写对京洛HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光的HRef=https://www.qijian.info/list/juanlian/ target=_blank class=infotextkey>眷恋,下句言置身大庾岭头时百感交集的HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀。“洛浦”,即洛水之滨,这里指唐东都洛阳。HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光,即HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风物。武则天执政时期,诗人经常侍奉武后及其臣僚们于洛阳。作为唐王朝的东都,洛阳的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风物之盛,HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然是诗人亲历目睹过的。如今,诗人站在大庾岭上,行将踏上瘴气弥漫的南国之地,不免产生HRef=https://www.qijian.info/list/shengsi/ target=_blank class=infotextkey>生死难卜,今非昔比的HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨和帐惘。
颈联转为HRef=https://www.qijian.info/list/huaiyou/ target=_blank class=infotextkey>怀友,“南浮涨海人何处,北望衡阳雁几群”,上句中的人指杜审言,意思是说:南海HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风高浪急,你可平安地渡过去了吗?是否已到达了峰州呢!下句“北望”似说自己,又似与HRef=https://www.qijian.info/list/pengyou/ target=_blank class=infotextkey>朋友谈心;看那鸿雁到了衡阳就不用再向南飞了,待春暖HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花开就可返回故里。言外之意是:我们还不如雁,只能继续行役向南,归期无望。“几群”含意丰富,耐人寻味:那鸿雁且能“大小相从”,有群伴儿。而你我则分飞天涯,孤苦伶仃,要是我俩能像雁儿一样作伴就好了。这句诗抒发不堪回首的HRef=https://www.qijian.info/list/guji/ target=_blank class=infotextkey>孤寂之情,进一步表达对杜审言的深刻HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念。
尾联回应首联,婉转地表达了盼赦的HRef=https://www.qijian.info/list/yuanwang/ target=_blank class=infotextkey>愿望。“两地江HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山万余里,何时重谒圣明君”,是写京都HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安与岭南HRef=https://www.qijian.info/list/liufang/ target=_blank class=infotextkey>流放地之间虽然HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山重水复相距万里,但隔HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山隔水,隔不住HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念君王的心。诗人所日夜HRef=https://www.qijian.info/list/panwang/ target=_blank class=infotextkey>盼望的是再拜见贤明君王的那一天。这联诗的遣词炼意很精妙,既表达了HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念君王之赤诚,又没有谄媚阿谀之意味。将此联与前几联合读,HRef=https://www.qijian.info/list/tongqing/ target=_blank class=infotextkey>同情之心便油然而生。沈佺期的七律,素来被认为高华典重,但此诗却不同于那些HRef=https://www.qijian.info/list/yingzhi/ target=_blank class=infotextkey>应制之作。它体现出了“朴厚自是初唐HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风气”。(《载酒园诗话又编》)《围炉诗话》亦评说道:“诗乃心声,心由境起,境不一则心亦不一,言心之词,岂能尽出于高华典重哉!”诗人从北方的HRef=https://www.qijian.info/list/gongting/ target=_blank class=infotextkey>宫廷走向南荒的HRef=https://www.qijian.info/list/liufang/ target=_blank class=infotextkey>流放HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活,心与境都起了重大的HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化,因此写出了这真挚动人气韵流畅的诗篇。