钱塘湖春行鉴赏

原文

孤山寺北贾亭西,水面初平云脚低。

几处早莺争暖树,谁家新燕啄春泥。

乱花渐欲迷人眼,浅草才能没马蹄。

最爱湖东行不足,绿杨阴里白沙堤。

赏析

  白居易在杭州时,有关HRef=https://www.qijian.info/list/huguang/ target=_blank class=infotextkey>湖光HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山色的HRef=https://www.qijian.info/list/tiyong/ target=_blank class=infotextkey>题咏很多。这诗处处扣紧环境和季节的特征,把刚刚披上HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天外衣的HRef=https://www.qijian.info/list/xihu/ target=_blank class=infotextkey>西湖,描绘得生意盎然,恰到好处。

  诗的首联紧扣题目总写HRef=https://www.qijian.info/list/hushui/ target=_blank class=infotextkey>湖水。前一句点出钱塘湖的方位和四周“楼观参差”景象,两个HRef=https://www.qijian.info/list/diming/ target=_blank class=infotextkey>地名连用,显示出一种动感,说明诗人是在一边走,一边观赏。后一句正面写HRef=https://www.qijian.info/list/huguang/ target=_blank class=infotextkey>湖光水色:春水初涨,水面与堤岸齐平,空中舒卷的白云和湖面荡漾的波澜连成一片,正是典型的HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南春湖的水态天容。颔联写仰视所见禽HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟。莺在歌,燕在舞,显示出HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天的勃勃生机。黄莺和HRef=https://www.qijian.info/list/yanzi/ target=_blank class=infotextkey>燕子都是HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天的使者,黄莺用它婉转流利的歌喉向人间传播春回大地的喜讯;HRef=https://www.qijian.info/list/yanzi/ target=_blank class=infotextkey>燕子穿HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花贴水,衔泥筑巢,又启迪人们开始春日的劳作。“几处”二字,勾画出莺歌的此呼彼应HRef=https://www.qijian.info/list/heshi/ target=_blank class=infotextkey>和诗人左右寻声的情态。“谁家”二字的疑问,又表现出诗人细腻的HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理活动,并使读者由此产生丰富的HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想。颈联写俯察所见HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花草。因为是HRef=https://www.qijian.info/list/zaochun/ target=_blank class=infotextkey>早春,还未到百HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花盛开季节,所以能见到的尚不是姹紫嫣红开遍,而是东一团,西一簇,用一个“乱”字来形容。而春草也还没有长得丰茂,仅只有没过HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马蹄那么长,所以用一个“浅”字来形容。这一联中的“渐欲”和“才能”又是诗人观察、欣赏的感受和判断,这就使客观的HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物化为带有诗人主观HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情色彩的眼中HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物,使读者受到感染。这两联细致地描绘了HRef=https://www.qijian.info/list/xihu/ target=_blank class=infotextkey>西湖春行所见HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物,以“早”“新”“争”“啄”表现莺燕新来的动态;以“乱”“浅”“渐欲”“才能”,状写HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花草向荣的趋势。这就准确而生动地把诗人边行边赏的HRef=https://www.qijian.info/list/zaochun/ target=_blank class=infotextkey>早春气象透露出来,给人以清新之感。前代诗人谢灵运“HRef=https://www.qijian.info/list/chitang/ target=_blank class=infotextkey>池塘生春草,园柳变鸣禽”(《登池上楼》)二句之所以妙绝古今,受到激赏,正是由于他写出了季节更换时这种乍见的HRef=https://www.qijian.info/list/xiyue/ target=_blank class=infotextkey>喜悦。《钱塘湖春行》以上两联在HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境上颇与之相类,只是白诗铺展得更开些。尾联略HRef=https://www.qijian.info/list/xioshi/ target=_blank class=infotextkey>写诗人最爱的湖东沙堤。白堤中贯钱塘湖,在湖东一带,可以总揽全湖之胜。只见绿杨荫里,平坦而修长的白沙堤静卧碧波之中,堤上骑HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马游春的人来往如织,尽情享受春日HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景。诗人置身其间,饱览HRef=https://www.qijian.info/list/huguang/ target=_blank class=infotextkey>湖光HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山色之美,心旷而神怡。以“行不足”说明HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物美不胜收,诗人也余兴未阑。

  中国HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史上,在天堂杭州当剌史或知州的可以说是不乏名人,不过,最有名的要算是唐朝和宋朝的两位大文豪白居易和苏东坡了。他们不但在杭州任上留下了叫后人敬仰的政绩,而且也流传下来许多描写杭州及其HRef=https://www.qijian.info/list/xihu/ target=_blank class=infotextkey>西湖HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景的诗词文章与传闻轶事,所以又有人们称他们为“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风流太守”。白居易的七律《钱塘湖春行》就是为人们所熟知的一篇,这首诗不但描绘了HRef=https://www.qijian.info/list/xihu/ target=_blank class=infotextkey>西湖旖旎骀荡的HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光,以及世间万物在HRef=https://www.qijian.info/list/chunse/ target=_blank class=infotextkey>春色的沐浴下的勃勃生机,而且将诗人本身陶醉在这良辰HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景中的心态和盘托出。“孤HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山寺北贾亭西,水面初平云脚低。”诗歌的第一句是HRef=https://www.qijian.info/list/didian/ target=_blank class=infotextkey>地点,第二句是远景。孤HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山坐落在HRef=https://www.qijian.info/list/xihu/ target=_blank class=infotextkey>西湖的后湖与外湖之间,峰峦叠翠,上有孤HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山寺,登HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山观景,美不胜收。据《唐语林》卷六载,贾公亭建于贞元年间,未五六十年后废。白居易写此诗时,其亭尚在,也算是HRef=https://www.qijian.info/list/xihu/ target=_blank class=infotextkey>西湖的一处名胜。白居易一开始来到了孤HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山寺的北面,贾公亭的西畔,放眼望去,只见冬水荡漾,云幕低垂,HRef=https://www.qijian.info/list/huguang/ target=_blank class=infotextkey>湖光HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山色,尽收眼底。“初平”所表达的是白居易对HRef=https://www.qijian.info/list/dongri/ target=_blank class=infotextkey>冬日里HRef=https://www.qijian.info/list/xihu/ target=_blank class=infotextkey>西湖的一种特有的感受。由于连绵不断的HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨,使得如今的湖面看上去比起HRef=https://www.qijian.info/list/dongri/ target=_blank class=infotextkey>冬日来上升了不少,似乎眼看着就要与视线持平了,这种水面与视线持平的感觉只有人面对广大的水域才可能有的感觉,也是一个对HRef=https://www.qijian.info/list/xihu/ target=_blank class=infotextkey>西湖有着深刻了解和HRef=https://www.qijian.info/list/xiai/ target=_blank class=infotextkey>喜爱的人才能写出的感受。此刻,脚下平静的水面与天上低垂的云幕构成了一副宁静的水墨HRef=https://www.qijian.info/list/xihu/ target=_blank class=infotextkey>西湖图,而正当诗人默默地观赏HRef=https://www.qijian.info/list/xihu/ target=_blank class=infotextkey>西湖那静如处子的神韵时,耳边却传来了阵阵清脆的HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟鸣声,打破了他的沉思,于是他把视线从水云交界处收了回来,从而发现了自己实际上是早已置身于一个HRef=https://www.qijian.info/list/chunyi/ target=_blank class=infotextkey>春意盎然的HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好世界中了。“几处早莺争暖树,谁家新燕啄春泥。乱HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花渐欲迷人眼,浅草才能没HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马蹄。”这四句是白居易此诗的核心部分,也就是最为抢眼的句子,同时也是白诗描写HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光特别是描写HRef=https://www.qijian.info/list/xihu/ target=_blank class=infotextkey>西湖HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光的点睛之笔。几处,是好几处,甚至也可以是多处的意思。用“早”来形容黄莺,体现了白居易对这些充满生机的小HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命的由衷的HRef=https://www.qijian.info/list/xiai/ target=_blank class=infotextkey>喜爱:树上的黄莺一大早就忙着抢占最先见到阳光的“暖树”,生怕一会儿就会赶不上了。一个“争”字,让人感到HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光的难得与宝贵。而不知是谁家檐下的HRef=https://www.qijian.info/list/yanzi/ target=_blank class=infotextkey>燕子,此时也正忙个不停地衔泥做窝,用一个“啄”字,来描HRef=https://www.qijian.info/list/xioyan/ target=_blank class=infotextkey>写燕子那忙碌而兴奋的神情,似乎把小HRef=https://www.qijian.info/list/yanzi/ target=_blank class=infotextkey>燕子也写活了。这两句着意描绘出莺莺燕燕的动态,从而使得全诗洋溢着春的活力与生机。黄莺是公认的HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天歌唱家,听着它们那婉转的歌喉,使人感到HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天的妩媚;HRef=https://www.qijian.info/list/yanzi/ target=_blank class=infotextkey>燕子是候HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟,它们随着HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天一起回到了HRef=https://www.qijian.info/list/jiaxiang/ target=_blank class=infotextkey>家乡,忙着重建家园,迎接崭新的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活,看着它们飞进飞出地搭窝,使人们倍加感到HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命的HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好。在对天空中的小HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟进行了形象的HRef=https://www.qijian.info/list/niren/ target=_blank class=infotextkey>拟人化描写之后,白居易又把视线转向了脚下的植被,“乱HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花渐欲迷人眼,浅草才能没HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马蹄。”这也是一联极富情感色彩与HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命活力的HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物描写,充分显示了白居易对描写对象的细致观察以及准确把握其特征的能力。HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花而言其乱,乃至要乱得迷了赏HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花人的目光,在旁人的诗句中,很少有这种写法,而这种独到的感受,却正是白居易在欣赏HRef=https://www.qijian.info/list/xihu/ target=_blank class=infotextkey>西湖HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色时切身的体验,五颜六色的鲜HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,漫HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山野地开放,在HRef=https://www.qijian.info/list/huguang/ target=_blank class=infotextkey>湖光HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山色的映衬下,千姿百态,争奇斗艳,使得白居易简直不知把视线投向哪里才好,也无从分辨出个高下优劣来,只觉得眼也HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花了,神也迷了,真是美不胜收,应接不暇。“乱HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花渐欲迷人眼”一句是驻足细看,而“浅草才能没HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马蹄”,则已经是骑HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马HRef=https://www.qijian.info/list/taqing/ target=_blank class=infotextkey>踏青了,在绿草如茵、繁HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花似锦的西子湖畔,与二三HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人,信HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马由缰,HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由自在地游HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山逛景,是一件非常惬意的事情,HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马儿似乎也体会到了背上主人那轻松闲逸的兴致,便不紧不慢地,踩着那青青的草地,踏上那长长的白堤。诗人在指点湖HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山、流连光景的不经意间,偶然瞥到了,HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马蹄在草地上亦起亦落、时隐时现的情景,觉得分外有趣,将其写入了诗中,就是这随意的一笔,却为全诗增添了多少活泼情趣和雅致闲情。

  著名HRef=https://www.qijian.info/list/moixue/ target=_blank class=infotextkey>美学家别林斯基曾说过,“无论在哪一种情况下,美都是从灵魂深处发出的,因为大HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然的景象是不可能绝对的美,这美隐藏在创造或者观察它们的那个人的灵魂里。”白居易的《钱塘湖春行》恰恰说明了这一HRef=https://www.qijian.info/list/moixue/ target=_blank class=infotextkey>美学欣赏真理。因为HRef=https://www.qijian.info/list/xihu/ target=_blank class=infotextkey>西湖的HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色再美,也会有不尽人意之处,但是在白居易的眼中,它无疑是天下HRef=https://www.qijian.info/list/zuimoi/ target=_blank class=infotextkey>最美的景致,因为他不但善于观察,而且更善于发现和体验。或是在影视HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光片中,听说和看到名胜HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水美不胜收,心中不由得生起无限HRef=https://www.qijian.info/list/xiangwang/ target=_blank class=infotextkey>向往之情,可是往往一旦身临其境,面对真HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山真水,却反而觉得远没有预期的那样动人美丽。这就是因为人们不能带着一种发现欣赏的眼光去看待HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水,而是带着一种先入为主的过高的甚至是带有几分挑剔的眼光去游HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山玩水的原因。古往今来,HRef=https://www.qijian.info/list/xihu/ target=_blank class=infotextkey>西湖向人们展示了无比美妙的HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光,有很多人见证了西子湖的HRef=https://www.qijian.info/list/chunse/ target=_blank class=infotextkey>春色。可是到头来,仍然只有几首作品能广为传诵。白居易就是因为有着一副难得的HRef=https://www.qijian.info/list/moixue/ target=_blank class=infotextkey>美学家的欣赏眼光,才能在无数HRef=https://www.qijian.info/list/xihu/ target=_blank class=infotextkey>西湖的游客中,独具慧眼地发现它的动人之处,才能真正享受到大HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然赐予人类的这一人间天堂。白居易并没有看到很多的“早莺”和“新燕”,只有“几处”、只见“谁家”而已,要是其他人,说不定还会因为没有到“处处”闻莺、“家家”有燕的时节,而感到HRef=https://www.qijian.info/list/yihan/ target=_blank class=infotextkey>遗憾,心想要是再晚来十天半个月就好了。可是白居易却不这样认为,少有少的好处,正因为少,才是“早莺”,才是“新燕”,才有一种感知HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天到来的HRef=https://www.qijian.info/list/xiyue/ target=_blank class=infotextkey>喜悦,如果诗人没有一种年轻的心态和HRef=https://www.qijian.info/list/reai/ target=_blank class=infotextkey>热爱HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命与HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天的HRef=https://www.qijian.info/list/xionghuai/ target=_blank class=infotextkey>胸怀,恐怕就不会被这为数不多的报春者所打动,所陶醉,而欣然写下这动人的诗篇了。也正因为如此,他才能闻HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花香,见草草美,为四处点缀的各色野HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花而心乱神迷,为没过HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马蹄的草地而唏嘘HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹了。白居易是幸运的,因为他有一双发现美、发现HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天的眼睛,所以他会在HRef=https://www.qijian.info/list/xihu/ target=_blank class=infotextkey>西湖HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景中,不能自已,乃至流连忘返:“最爱湖东行不足,绿杨阴里白沙堤。”白居易任杭州剌史时,也确曾修堤蓄水,灌溉民田,不过其堤在钱塘门之北,可是后人多误以白堤为白氏所修之堤了。

  这首诗就像一篇短小精悍的HRef=https://www.qijian.info/list/youji/ target=_blank class=infotextkey>游记,从孤HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山、贾亭开始,到湖东、白堤止,一路上,在湖青HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山绿那美如天堂的HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色中,诗人饱览了莺歌燕舞,陶醉在HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟语HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花香,最后,才意犹未尽地沿着白沙堤,在HRef=https://www.qijian.info/list/yangliu/ target=_blank class=infotextkey>杨柳的绿阴底下,一步三回头,恋恋HRef=https://www.qijian.info/list/bushe/ target=_blank class=infotextkey>不舍地离去了。耳畔还回响着由世间万物共同演奏的HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天的赞歌,心中便不由自主地流泻出一首饱含着HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然融合之趣的HRef=https://www.qijian.info/list/youmoi/ target=_blank class=infotextkey>优美诗歌来。

  前人说“乐天之诗,情致曲尽,入人肝脾,随物赋形,所在充满”(王若虚《滹南诗话》),又说“乐天诗极深厚可爱,往往以眼前事为见得语,皆他人所未发”(田雯《古欢堂集》)。这首诗语言平易浅近,清新HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然,用白描手法把精心选择的镜头写入诗中,形象活现,HRef=https://www.qijian.info/list/jijing/ target=_blank class=infotextkey>即景HRef=https://www.qijian.info/list/yuqing/ target=_blank class=infotextkey>寓情,从生意盎然的HRef=https://www.qijian.info/list/zaochun/ target=_blank class=infotextkey>早春HRef=https://www.qijian.info/list/huguang/ target=_blank class=infotextkey>湖光中,体现出作者游湖时的HRef=https://www.qijian.info/list/xiyue/ target=_blank class=infotextkey>喜悦HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情,是当得起以上评语的。

返回