泰山之阳,汶水西流;其阴,济水东流。阳谷皆入汶,阴谷皆入济。当其南北分者,古长城也。最高日观峰,在长城南十五里。
余以乾隆三十九年十二月,自京师乘风雪,历齐河、长清,穿泰山西北谷,越长城之限,至于泰安。是月丁未,与知府朱孝纯子颍由南麓登。四十五里,道皆砌石为磴,其级七千有余。
泰山正南面有三谷。中谷绕泰安城下,郦道元所谓环水也。余始循以入,道少半,越中岭,复循西谷,遂至其巅。古时登山,循东谷入,道有天门。东谷者,古谓之天门溪水,余所不至也。今所经中岭及山巅崖限当道者,世皆谓之天门云。道中迷雾冰滑,磴几不可登。及既上,苍山负雪,明烛天南;望晚日照城郭,汶水、徂徕如画,而半山居雾若带然。
戊申晦,五鼓,与子颖坐日观亭,待日出。大风扬积雪击面。亭东自足下皆云漫。稍见云中白若摴蒱数十立者,山也。极天云一线异色,须臾成五彩。日上,正赤如丹,下有红光,动摇承之。或曰,此东海也。回视日观以西峰,或得日,或否,绛皓驳色,而皆若偻。
亭西有岱祠,又有碧霞元君祠;皇帝行宫在碧霞元君祠东。是日,观道中石刻,自唐显庆以来,其远古刻尽漫失。僻不当道者,皆不及往。
山多石,少土;石苍黑色,多平方,少圜。少杂树,多松,生石罅,皆平顶。冰雪,无瀑水,无鸟兽音迹。至日观数里内无树,而雪与人膝齐。
桐城姚鼐记。
东岳泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,巍巍峨峨,犹如一个顶天立地的巨人,以其拔地通天之势,擎天捧日之姿,雄距于齐鲁大地。其实,泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山险不过华HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,雄不过恒HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,海拔高度在五岳中仅排第三位。学者王克煜认为,它之所以被尊为五岳之首,与它的地理位置分不开。东汉应劭在《HRef=https://www.qijian.info/list/fengsu/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风俗通义》中记载:“泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山之尊一曰岱宗。岱,始也;宗,长也。万物之始,阴阳交代,故为五岳长。”此外,泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山之所以被视为五岳之尊,与它在HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史上曾具有的浓重的HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治、HRef=https://www.qijian.info/list/zongjiao/ target=_blank class=infotextkey>宗教色彩分不开。司HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马迁《史记》HRef=https://www.qijian.info/list/yuanyin/ target=_blank class=infotextkey>援引《管子·封禅篇》说,上古之时,封禅泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山的就有七十二家HRef=https://www.qijian.info/list/diwang/ target=_blank class=infotextkey>帝王。后来,历代HRef=https://www.qijian.info/list/diwang/ target=_blank class=infotextkey>帝王几乎无不封禅泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山。泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山别名“天孙”,意为天地之孙,主招魂,知HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生命之长短,这大概是历代HRef=https://www.qijian.info/list/diwang/ target=_blank class=infotextkey>帝王钟情于泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山的重要原因吧。从这个意义上说,泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山是一座HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治色彩浓厚的HRef=https://www.qijian.info/list/wenhua/ target=_blank class=infotextkey>文化HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山。泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山又是一座HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光HRef=https://www.qijian.info/list/youmoi/ target=_blank class=infotextkey>优美的HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山。它壑深谷幽,峰奇石怪,HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山高水长,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风卷云舒,历来就吸引着许多文人墨客为它长啸短吟,为它泼墨挥毫,为它锦上添HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花。姚鼐也是其中的一位。
姚鼐写过多篇有关泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山的诗文:《登泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山记》、《游灵岩记》、《岁除日与子颖登日观观HRef=https://www.qijian.info/list/richu/ target=_blank class=infotextkey>日出歌》(诗)、《泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山道里记·序》等。《登泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山记》是历代泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山HRef=https://www.qijian.info/list/youji/ target=_blank class=infotextkey>游记中的佼佼者。读这篇HRef=https://www.qijian.info/list/youji/ target=_blank class=infotextkey>游记,我们被作者浓厚的游兴所感染。文人登泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,多选春秋良时,姚鼐却选择了一条特殊的路线和一个特殊的日子。“余以乾隆三十九年十二月,自京师乘HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪,历齐河、长清,穿泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山西北谷,越HRef=https://www.qijian.info/list/changcheng/ target=_blank class=infotextkey>长城之限,至于泰安。”一般人不会穿泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山西北谷抵达泰安,也不可能借机去考察齐HRef=https://www.qijian.info/list/changcheng/ target=_blank class=infotextkey>长城。姚鼐这位主张“义理、考据、文章”的桐城派代表,偏要“越HRef=https://www.qijian.info/list/changcheng/ target=_blank class=infotextkey>长城之限”,实地考察古HRef=https://www.qijian.info/list/changcheng/ target=_blank class=infotextkey>长城之貌,其HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神令人由衷敬佩。作者登HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山这天,是HRef=https://www.qijian.info/list/chuxi/ target=_blank class=infotextkey>除夕的前一夜,观HRef=https://www.qijian.info/list/richu/ target=_blank class=infotextkey>日出时正值中华HRef=https://www.qijian.info/list/minzu/ target=_blank class=infotextkey>民族最隆重的传统HRef=https://www.qijian.info/list/jieri/ target=_blank class=infotextkey>节日——年三十。HRef=https://www.qijian.info/list/dongtian/ target=_blank class=infotextkey>冬天登HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山已不多见,选择岁除之日观HRef=https://www.qijian.info/list/richu/ target=_blank class=infotextkey>日出则更加少见。你想,在万家HRef=https://www.qijian.info/list/tuanju/ target=_blank class=infotextkey>团聚共度良时之日,作者于泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山之巅皑皑白HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪之中翘首迎接新一轮红日喷薄而出,这是不是表现了一种崇高的HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生境界?正如他在诗中所写:“男儿自负乔岳身,胸中HRef=https://www.qijian.info/list/dahai/ target=_blank class=infotextkey>大海光明暾。即今同立岱宗顶,岂复犹如世上人?”
作者的语言十分洗练。“泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山之阳,汶水西流;其阴,济水东流。阳谷皆入汶,阴谷皆入济。当其南北分者,古HRef=https://www.qijian.info/list/changcheng/ target=_blank class=infotextkey>长城也。”寥寥三十余字,将泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山的地理位置、河流走向及南北分界,交代得一清二楚。句式整饬,朗朗上口。接下来,作者连用“乘、历、穿、越、至”五个动词写出自己的行进路线,语句清晰如水,又起伏跌宕,宛如一条游动的长龙。作者HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景的语言也是非常简练的。“苍HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山负HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪,明烛天南。望晚日照城郭,汶水、徂徕如画,而半HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山居雾若带然。”这几句写了泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪景、HRef=https://www.qijian.info/list/xiyang/ target=_blank class=infotextkey>夕阳、云雾,如诗如画,令人遐想不已,但又是何等的惜墨如金。作者写HRef=https://www.qijian.info/list/richu/ target=_blank class=infotextkey>日出盛景,用墨极少,却能将正面描写和侧面描写结合起来,再次收到以少胜多的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术效果。“日上,正赤如丹,下有红光动摇承之,或曰:‘此东海也。’”这是正面描写。“回视日观以西峰,或得日,或否,绛皓驳色,而皆若偻。”这是间接描写。文末描写也是精彩之笔。“HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山多石,少土。石苍黑色,多平方,少圜。少杂树,多松,生石罅,皆平顶。冰HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪,无瀑水,无HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟兽音迹。至日观数里内无树,而HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪与人膝齐。”用最少的语言传达最丰富的信息,这是本文的一大特色。
桐城派主张义理、考据、文章缺一不可。在这篇文章中,这点体现得是很好的。单说考据,文中处处可见。“古HRef=https://www.qijian.info/list/changcheng/ target=_blank class=infotextkey>长城”、“三谷”、“环水”、“东谷”、“石刻”、“天门”等都是作者考证的内容。也许有的读者会说,作者对自己的内心HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情压抑得太过分了,以至于全篇无一句HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情语。我们不好臆测作者当时的心境,但从他写的诗句来看,能够感觉出他是有很多HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨的。但他远不像范仲淹《岳阳楼记》那样尽情抒发。如果不进行一番“考据”,仅从桐城派文章HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格上HRef=https://www.qijian.info/list/jioshi/ target=_blank class=infotextkey>解释这一现象,恐难讲通。
乾隆三十九年(1774),姚鼐四十二岁。他参加纂修的《四库全书》于三十七年告成,以御史记名。此年以养亲为名,告归田里,道经泰安与挚友泰安知府朱孝纯(字子颖)同上泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山。泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山气势雄伟,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风景壮丽,历代文人骚客多在春秋佳日,联袂登HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,吟哦HRef=https://www.qijian.info/list/tiyong/ target=_blank class=infotextkey>题咏,留下了许多HRef=https://www.qijian.info/list/youxiu/ target=_blank class=infotextkey>优秀的篇章,姚鼐的《登泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山记》把泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪后初晴的瑰丽景象和HRef=https://www.qijian.info/list/richu/ target=_blank class=infotextkey>日出的壮观场面真实动人地描绘出来。且记述的是HRef=https://www.qijian.info/list/dongri/ target=_blank class=infotextkey>冬日的游历,有别于徐志摩、李健吾、杨朔、冯骥才等诸公的文字,因而显得不落窠臼,更具特色。
作者从地理环境着笔,HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山南有汶水西流,HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山北济水东去,名HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山傍水,分外壮观。作者巧妙地利用介绍HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山谷而引出齐国修筑的古HRef=https://www.qijian.info/list/changcheng/ target=_blank class=infotextkey>长城,从古HRef=https://www.qijian.info/list/changcheng/ target=_blank class=infotextkey>长城又引出“最高日观峰”的所在位置。为下文描写登HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山所见,做好了必要的准备。作者胸有成竹,把HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山、水和HRef=https://www.qijian.info/list/changcheng/ target=_blank class=infotextkey>长城置于广阔的天地之中。从大处着眼,高屋建瓴。接着,作者写自己由京师至泰安的沿途经历,交代清了事情的来龙去脉。他动身起程那天,“乘HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪”出发,气候十分恶劣,这似乎是一巧合,其实这正是作者的匠心独运之处。他悄悄地埋下一条贯穿全文的伏线,以便为描写登HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山的HRef=https://www.qijian.info/list/jiannan/ target=_blank class=infotextkey>艰难、HRef=https://www.qijian.info/list/youlan/ target=_blank class=infotextkey>游览的豪兴而创造出有利条件。接着他记叙丁未(二十八日)那天,由南面HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山脚处登HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,谁知那HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山竟高达四十五里,石阶竟有七千余级,这用数字来显示峰峦险峻的手法实在高明。作者选择的路线是循中谷入,“道少半,越中岭,复循西谷,遂至其颠”。看似轻描淡写,但读至下文,“所经中岭及HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山巅崖限当道”,“道中迷雾冰滑,磴几不可登”,顿有“成如容易却HRef=https://www.qijian.info/list/jianxin/ target=_blank class=infotextkey>艰辛”之感。HRef=https://www.qijian.info/list/dengshang/ target=_blank class=infotextkey>登上HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山巅,广阔的视野中,HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山、水、城郭尽收眼底,座座青峰身披皑皑白HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪,照亮南天,HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟瞰泰安城,汶水和徂徕HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,沐浴在夕照中;环绕HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山间的云雾,就像轻柔的腰带。作者用落日、青HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山、流水、白HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪、城郭,组成了一幅波澜壮阔的夕照图,真可谓尺幅千里,呼之欲出。
作者于二十八日HRef=https://www.qijian.info/list/bangwan/ target=_blank class=infotextkey>傍晚HRef=https://www.qijian.info/list/dengshang/ target=_blank class=infotextkey>登上HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山顶,第二天即HRef=https://www.qijian.info/list/chuxi/ target=_blank class=infotextkey>除夕(当年十二月小)五更时分,与子颖至日观峰之日观亭,坐候HRef=https://www.qijian.info/list/richu/ target=_blank class=infotextkey>日出。他不惜浓笔泼墨,分三个步骤:一曰日将出,“云一线异色”;二曰日正出,“须臾成五彩”;三曰日已出,“日上,正赤如丹”。HRef=https://www.qijian.info/list/richu/ target=_blank class=infotextkey>日出之景,变幻莫测,形诸文字,有些棘手,他却能穷形尽相地正面描摹旭日升腾时灿烂的光彩和跳跃的欢态,而且还把长天、云彩、HRef=https://www.qijian.info/list/dahai/ target=_blank class=infotextkey>大海作为背景,有力地烘托出HRef=https://www.qijian.info/list/richu/ target=_blank class=infotextkey>日出的壮观。寥寥数语,气势磅礴的HRef=https://www.qijian.info/list/richu/ target=_blank class=infotextkey>日出就宛然在目。诗仙李白也在此看过HRef=https://www.qijian.info/list/richu/ target=_blank class=infotextkey>日出,“攀崖上日观,伏槛窥东溟。海色动远HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,天鸡已先鸣。”虽有特色,却稍有逊色。杜甫途经泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,赋有《望岳》,“会当凌绝顶,一览众HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山小”成为千古绝唱。这和姚鼐的“稍见云中白若摴蒱数十立者,HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山也”有异曲同工之妙。之后,作者又欣然回视西峰,见HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪后初晴,日光照射,颜色相杂。这一笔,似乎可削,但它却表现了HRef=https://www.qijian.info/list/richu/ target=_blank class=infotextkey>日出的效果和影响,是绝不可缺少的。
HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山顶的HRef=https://www.qijian.info/list/jianzhu/ target=_blank class=infotextkey>建筑,HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山道中的石刻,记叙收放HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然,详略有序。这都与登HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山活动的对象的主次、个人感受的深浅息息相关。最后综述泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山冬景的特点:石峰峻峭,青松苍劲,冰HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪覆盖,众HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟飞绝。用凝练的语言把自己的HRef=https://www.qijian.info/list/youlan/ target=_blank class=infotextkey>游览所见归结为“三多”、“三少”、“三无”。结句照应冰HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪,戛然而止,令人回味。
桐城派古文以简洁著称。姚鼐的《登泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山记》是其代表作之一。登泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,可记可写的东西很多,要是信HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马由缰,洋洋几HRef=https://www.qijian.info/list/qianzi/ target=_blank class=infotextkey>千字亦不为多。以本文而论,登泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山路见何物,路遇何人,与子颖有何谈论,泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山有何HRef=https://www.qijian.info/list/chuanshuo/ target=_blank class=infotextkey>传说,有何HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨,可挑可拣。但作者却只写了“道皆砌石为磴,其级七千有余”和“道中迷雾冰滑,磴几不可登”两句,算是路途所见。他把重点放在登HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山路径和HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山顶HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物上。他觉得路径复杂而HRef=https://www.qijian.info/list/jiannan/ target=_blank class=infotextkey>艰难,为后来者着想,需详细交代。HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山顶奇观,乃众人HRef=https://www.qijian.info/list/xiangwang/ target=_blank class=infotextkey>向往,不可不细细描摹。名胜古迹,土石动植冰HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪,自有特色,作“记”HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然不可忽略。
历来的大家都讲究起承转合,讲究扣题,文章高手总是为突出题“目”而或收或放。作者从始至终紧扣“登”这个“目”,本文开始介绍泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山的HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水形势,为“登”字作铺垫,寥寥几十字收笔。作为HRef=https://www.qijian.info/list/sanwen/ target=_blank class=infotextkey>散文,“形散而神不散”是其共同特点,。但用这个标准来衡量本文却发现,本文的“形散”是有限度的,无非在取材上较为HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由罢了。而本文所取材料一没有离开泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,二没有离开“登”HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,故取材上的散是有限度的。在表现方法上,也以记叙为主,兼有描写,没有HRef=https://www.qijian.info/list/yilun/ target=_blank class=infotextkey>议论。故本文取材和表现方法上的聚和凝,是桐城派简洁的文HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风“言有物”的有力注脚。
用语准确,不事渲染,更无铺陈。以记登HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山经过而言,“自京师乘HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪,历齐河、长清,穿泰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山西北谷,越HRef=https://www.qijian.info/list/changcheng/ target=_blank class=infotextkey>长城之限,至于泰安”。“乘、历、穿、越、至”五个动词,把从京师去泰安的路程交代得清清楚楚,并能让人悟出作者当时冒HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪,过县城,穿HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山越岭的HRef=https://www.qijian.info/list/jianxin/ target=_blank class=infotextkey>艰辛。以描HRef=https://www.qijian.info/list/xioshan/ target=_blank class=infotextkey>写HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山顶HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色而言,七句话描绘了七个画面:
①“与子颖坐日观亭,待HRef=https://www.qijian.info/list/richu/ target=_blank class=infotextkey>日出”;
②“大HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风扬积HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪击面”;
③“亭东自足下皆云漫”;
④“稍见云中白若摴蒱数十立者,HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山也”;
⑤“极天云一线异色,须臾成五采”;
⑥“日上,正赤如丹,下有红光动摇承之”;
⑦“回视日观以西峰,或得日,或否,绛皓驳色,而皆若偻”。
可见作者用语何等准确。如HRef=https://www.qijian.info/list/xioshan/ target=_blank class=infotextkey>写HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山顶的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,作者不用烘托或渲染的方法,只用“大HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风扬积HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪击面”七个字,便可使人想见。不但写出了“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风扬积HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪”的视觉,而且写出了“击面”的触觉。“扬”、“击”二字把HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风力描绘得十分突出,使读者有感同身受的体会。日观亭以东,“自足下皆云漫”,“漫”HRef=https://www.qijian.info/list/xioyun/ target=_blank class=infotextkey>写云雾之大。云中HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山“白若摴蒱”,抓住了形状的特点。“极天云”细如一线是其特点。一线异色“须臾成五采”,抓住了它瞬间的HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化。而且静动有序,有张有弛。堪称“有物有序、清新简洁”的典范。