余幼时即嗜学。家贫,无从致书以观,每假借于藏书之家,手自笔录,计日以还。天大寒,砚冰坚,手指不可屈伸,弗之怠。录毕,走送之,不敢稍逾约。以是人多以书假余,余因得遍观群书。既加冠,益慕圣贤之道,又患无硕师、名人与游,尝趋百里外,从乡之先达执经叩问。先达德隆望尊,门人弟子填其室,未尝稍降辞色。余立侍左右,援疑质理,俯身倾耳以请;或遇其叱咄,色愈恭,礼愈至,不敢出一言以复;俟其欣悦,则又请焉。故余虽愚,卒获有所闻。
当余之从师也,负箧曳屣,行深山巨谷中,穷冬烈风,大雪深数尺,足肤皲裂而不知。至舍,四支僵劲不能动,媵人持汤沃灌,以衾拥覆,久而乃和。寓逆旅,主人日再食,无鲜肥滋味之享。同舍生皆被绮绣,戴朱缨宝饰之帽,腰白玉之环,左佩刀,右备容臭,烨然若神人;余则缊袍敝衣处其间,略无慕艳意。以中有足乐者,不知口体之奉不若人也。盖余之勤且艰若此。
今虽耄老,未有所成,犹幸预君子之列,而承天子之宠光,缀公卿之后,日侍坐备顾问,四海亦谬称其氏名,况才之过于余者乎?
今诸生学于太学,县官日有廪稍之供,父母岁有裘葛之遗,无冻馁之患矣;坐大厦之下而诵《诗》《书》,无奔走之劳矣;有司业、博士为之师,未有问而不告,求而不得者也;凡所宜有之书,皆集于此,不必若余之手录,假诸人而后见也。其业有不精,德有不成者,非天质之卑,则心不若余之专耳,岂他人之过哉!
东阳马生君则,在太学已二年,流辈甚称其贤。余朝京师,生以乡人子谒余,撰长书以为贽,辞甚畅达,与之论辩,言和而色夷。自谓少时用心于学甚劳,是可谓善学者矣!其将归见其亲也,余故道为学之难以告之。谓余勉乡人以学者,余之志也;诋我夸际遇之盛而骄乡人者,岂知余者哉!
作者在这篇HRef=https://www.qijian.info/list/zengyan/ target=_blank class=infotextkey>赠言里,HRef=https://www.qijian.info/list/xushu/ target=_blank class=infotextkey>叙述个人早年虚心求教和勤苦HRef=https://www.qijian.info/list/xuexi/ target=_blank class=infotextkey>学习的经历,HRef=https://www.qijian.info/list/mianli/ target=_blank class=infotextkey>勉励HRef=https://www.qijian.info/list/qingnian/ target=_blank class=infotextkey>青年人HRef=https://www.qijian.info/list/zhenxi/ target=_blank class=infotextkey>珍惜良好的HRef=https://www.qijian.info/list/dushu/ target=_blank class=infotextkey>读书环境,专心治学。文中生动而具体地描述了自己借书求师之难,饥寒奔走之苦,并与太HRef=https://www.qijian.info/list/xuesheng/ target=_blank class=infotextkey>学生优越的条件加以对比,有力地说明学业能否有所成就,主要在于主观努力,不在天资的高下和条件的优劣。作者的这种认识在今天仍有借鉴意义。但他所说的HRef=https://www.qijian.info/list/xuexi/ target=_blank class=infotextkey>学习目的与内容,则不足取。文章层次分明,描摹细致,情意恳切,词畅理达。
《送东阳HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马生序》的HRef=https://www.qijian.info/list/quanmian/ target=_blank class=infotextkey>劝勉之意是力透纸背的。全文对学之意义只字未提,仅在“非苦学无以成”上大做文章,这是因为,HRef=https://www.qijian.info/list/xuexi/ target=_blank class=infotextkey>学习的重要,是妇孺皆知的HRef=https://www.qijian.info/list/daoli/ target=_blank class=infotextkey>道理,“学有所成”也是众人HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiqiu/ target=_blank class=infotextkey>追求的目标。作者抓住怎样实现“学有所成”这一点,现身说法,语重心长,借褒扬同乡HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马君则,以教化太学诸生。
在《送东阳HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马生序》中,宋濂对年轻后生,并不HRef=https://www.qijian.info/list/bihui/ target=_blank class=infotextkey>避讳自己早年家贫、求学历尽千辛万苦的HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事。文章中,他以现身说法,坦诚而具体地叙说了自己从幼年到成年的HRef=https://www.qijian.info/list/jianku/ target=_blank class=infotextkey>艰苦求学历程,用以HRef=https://www.qijian.info/list/mianli/ target=_blank class=infotextkey>勉励后生HRef=https://www.qijian.info/list/qinfen/ target=_blank class=infotextkey>勤奋HRef=https://www.qijian.info/list/xuexi/ target=_blank class=infotextkey>学习。其中,种种HRef=https://www.qijian.info/list/jianxin/ target=_blank class=infotextkey>艰辛,令人慨叹;刻苦、HRef=https://www.qijian.info/list/qinfen/ target=_blank class=infotextkey>勤奋的HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神、虚心的HRef=https://www.qijian.info/list/xuexi/ target=_blank class=infotextkey>学习HRef=https://www.qijian.info/list/taidu/ target=_blank class=infotextkey>态度,令人肃然起敬。
作者善于运用对比映衬手法,突出体现文章的主旨;同样是和颜悦色,侃侃而谈,循循善诱,让人乐于领悟其中的HRef=https://www.qijian.info/list/daoli/ target=_blank class=infotextkey>道理。
文中有求学时自己与同学的对比,从另一个侧面强调,不仅要矢志不移、不畏HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的HRef=https://www.qijian.info/list/jiannan/ target=_blank class=infotextkey>艰难HRef=https://www.qijian.info/list/kunku/ target=_blank class=infotextkey>困苦,更要HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiqiu/ target=_blank class=infotextkey>追求HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神的充实;文中还以如今太HRef=https://www.qijian.info/list/xuesheng/ target=_blank class=infotextkey>学生求学条件之优越与自己当初求学之HRef=https://www.qijian.info/list/jianku/ target=_blank class=infotextkey>艰苦,从衣、食、住、学等方面进行鲜明对比,着重强调,学业是否有成,关键在于自身是否专心致志。