万里黔中一漏天,屋居终日似乘船。及至重阳天也霁,催醉,鬼门关外蜀江前。
莫笑老翁犹气岸,君看,几人黄菊上华颠?戏马台南追两谢,驰射,风流犹拍古人肩。
《定HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风波·次高左藏使君韵》为黄庭坚HRef=https://www.qijian.info/list/bianzhe/ target=_blank class=infotextkey>贬谪黔州期间的作品。该词主要通过HRef=https://www.qijian.info/list/zhongyang/ target=_blank class=infotextkey>重阳HRef=https://www.qijian.info/list/jishi2/ target=_blank class=infotextkey>即事,写出了黄庭坚在穷困险恶的处境中,不向HRef=https://www.qijian.info/list/mingyun/ target=_blank class=infotextkey>命运屈服的博大HRef=https://www.qijian.info/list/xionghuai/ target=_blank class=infotextkey>胸怀,抒发了一种老当益壮、穷且益坚的HRef=https://www.qijian.info/list/leguan/ target=_blank class=infotextkey>乐观奋发HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神。
上片首二句写黔中气候,以明HRef=https://www.qijian.info/list/bianzhe/ target=_blank class=infotextkey>贬谪环境之恶劣,前两句起调低沉,起篇为抑。黔HRef=https://www.qijian.info/list/zhongqiu/ target=_blank class=infotextkey>中秋来阴HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨连绵,遍地是水,人终日只能困居室内,不好外出活动。不说苦HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨,而通过“一漏天”、“似HRef=https://www.qijian.info/list/chengchuan/ target=_blank class=infotextkey>乘船”的HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻,形象生动地表明秋霖不止叫人不堪其苦的状况。“HRef=https://www.qijian.info/list/chengchuan/ target=_blank class=infotextkey>乘船”而HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨喧江,就有覆舟之虞。所以“似HRef=https://www.qijian.info/list/chengchuan/ target=_blank class=infotextkey>乘船”的HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻是足不出户的意思,又影射着环境的险恶。联系“万里”二字,又有去国HRef=https://www.qijian.info/list/huaixiang/ target=_blank class=infotextkey>怀乡之感。下三句是一扬,写HRef=https://www.qijian.info/list/zhongyang/ target=_blank class=infotextkey>重阳放晴,HRef=https://www.qijian.info/list/denggao/ target=_blank class=infotextkey>登高痛饮。说HRef=https://www.qijian.info/list/zhongyang/ target=_blank class=infotextkey>重阳天霁,用“及至”、“也”二虚词呼应斡旋,有不期然而然、喜出望外之意。久HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨得晴,又适逢佳节,真是喜上加喜。遂逼出“催醉”二字。“鬼门关外蜀江前”回应“万里黔中”,点明欢度HRef=https://www.qijian.info/list/zhongyang/ target=_blank class=infotextkey>重阳的HRef=https://www.qijian.info/list/didian/ target=_blank class=infotextkey>地点。“鬼门关”这里是用其险峻来反衬一种忘怀得失的HRef=https://www.qijian.info/list/xiongjin/ target=_blank class=infotextkey>胸襟,颇有几分傲兀之气。
下片三句承上意写HRef=https://www.qijian.info/list/zhongyang/ target=_blank class=infotextkey>重阳赏菊。HRef=https://www.qijian.info/list/guren2/ target=_blank class=infotextkey>古人HRef=https://www.qijian.info/list/zhongyang/ target=_blank class=infotextkey>重阳节有簪菊的HRef=https://www.qijian.info/list/fengsu/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风俗,但老翁头上插HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花却不合时宜,即所谓“几人黄菊上华颠”。作者借这种不入俗眼的举止,写出一种不服老的气概。“君看”、“莫笑”云云,全是自负口吻。这比前写纵饮就更进一层,词情再扬,此为二扬。最后三句是高潮。此三句说自己HRef=https://www.qijian.info/list/zhongyang/ target=_blank class=infotextkey>重阳节不但照例HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒赏菊,还要骑HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马射箭,吟诗填词,其气概直追古时的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风流HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物,更将HRef=https://www.qijian.info/list/haomai/ target=_blank class=infotextkey>豪迈气概表现到极致,此为三扬。此处巧用晋诗人谢瞻、谢灵运戏HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马台赋诗之典。末句中的“拍肩”一词出于郭璞《HRef=https://www.qijian.info/list/youxian/ target=_blank class=infotextkey>游仙诗》“右拍洪崖肩”,即追踪的意思。下片从“莫笑老翁犹气岸”到“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风流犹拍HRef=https://www.qijian.info/list/guren2/ target=_blank class=infotextkey>古人肩”彼此呼应,一气呵成,将HRef=https://www.qijian.info/list/haomai/ target=_blank class=infotextkey>豪迈气概表现得淋漓尽致。
全词结构一抑三扬,笔力HRef=https://www.qijian.info/list/haomai/ target=_blank class=infotextkey>豪迈,抒发了作者虽被贬黔州、身居恶劣环境,却穷且益坚、老当益壮,不屈于HRef=https://www.qijian.info/list/mingyun/ target=_blank class=infotextkey>命运的摆布的HRef=https://www.qijian.info/list/leguan/ target=_blank class=infotextkey>乐观HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神和博大HRef=https://www.qijian.info/list/xionghuai/ target=_blank class=infotextkey>胸怀。