石将军战场歌鉴赏

原文

清风店南逢父老,告我己巳年间事。

店北犹存古战场,遗镞尚带勤王字。

忆昔蒙尘实惨怛,反覆势如风雨至。

紫荆关头昼吹角,杀气军声满幽朔。

胡儿饮马彰义门,烽火夜照燕山云。

内有于尚书,外有石将军。

石家官军若雷电,天清野旷来酣战。

朝廷既失紫荆关,吾民岂保清风店。

牵爷负子无处逃,哭声震天风怒号。

儿女床头伏鼓角,野人屋上看旌旄。

将军此时挺戈出,杀敌不异草与蒿。

追北归来血洗刀,白日不动苍天高。

万里烟尘一剑扫,父子英雄古来少。

单于痛哭倒马关,羯奴半死飞狐道。

处处欢声噪鼓旗,家家牛酒犒王师。

休夸汉室嫖姚将,岂说唐家郭子仪。

沉吟此事六十春,此地经过泪满巾。

黄云落日古骨白,沙砾惨淡愁行人。

行人来折战场柳,下马坐望居庸口。

却忆千官迎驾初,千乘万骑下皇都;

乾坤得见中兴主,日月重开载造图。

枭雄不数云台士,杨石齐名天下无!

呜呼杨石今已无,安得再生此辈西备胡。

赏析

  此诗HRef=https://www.qijian.info/list/gesong/ target=_blank class=infotextkey>歌颂石亨的这一段战迹,诗人的用心在于借HRef=https://www.qijian.info/list/huainian/ target=_blank class=infotextkey>怀念石亨以呼唤HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活中抗敌卫国的HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄。全诗分三部分。

  开篇四句是全诗的一个引子,诗人HRef=https://www.qijian.info/list/zishu/ target=_blank class=infotextkey>自述,当他来到清HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风店南时,当地父老向他讲述了在上一个己巳年发生在店北的那一场战事。“店北犹存古战场,遗锻尚带勤王字”二句,不仅在空间上展开,指明古战场的方位,以及上次HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争的遗迹,而且在HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间上打通了HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史与HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实。诗作从第五句起也就顺势折入对己巳年间HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争的HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆。

  自“HRef=https://www.qijian.info/list/yixi/ target=_blank class=infotextkey>忆昔蒙尘实惨怛”至“岂说唐朝郭子仪”共三十句,是全诗的主干部分。这部分用笔的特点在于,不作泛泛的HRef=https://www.qijian.info/list/xushu/ target=_blank class=infotextkey>叙述,而是采用绘形绘色的再现,“忆惜”句点出八月间英宗被俘一事,“蒙尘”谓天子被俘。“反覆”句写再次进攻。HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间已到十月。“反覆”是一再的意思,十月间的进攻已非首次,所以这样说。“势如HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨至,脱胎于高适《燕歌行》的“胡骑凭陵杂HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨”,铁骑来袭,犹如HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨骤至,极言其迅猛。继而写敌兵一路过关夺隘,直通京师城下:“关头昼吹角”表明此关已落入敌手,幽州和朔方因之笼罩在浓重的HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争气氛之中。彰义门前胡儿饮HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马。烽火烛天,意味着京城已危在旦夕。在写足敌方以后,转写石亨一面。“石家官军若雷电,天清野旷来酣战”以“若雷电”形象地写出石亨的HRef=https://www.qijian.info/list/jundui/ target=_blank class=infotextkey>军队奔进之速与气势之壮,由此不难想见士气之高昂。“天清野旷”四字,本于杜甫《悲陈陶》“野旷天清无战声”句。“天清”言天时,“野旷”说地利。这两句从主客观两方面表明决战的天时、地利与人和的条件都已具备,似乎只待短兵相接了。出乎意料的是,用笔上忽然荡开,插入对战区HRef=https://www.qijian.info/list/baixing/ target=_blank class=infotextkey>百姓情况的描写。据HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史记载,在清HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风店保卫战中,HRef=https://www.qijian.info/list/baixing/ target=_blank class=infotextkey>百姓们同仇敌忾,投石助战。诗中写“野人屋上看旌旄”可见对战事的HRef=https://www.qijian.info/list/guanxin/ target=_blank class=infotextkey>关心;“吾民岂保清HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风店”,更有毁家纤难的慷慨气概。但描写的侧重点则在于战事带给HRef=https://www.qijian.info/list/baixing/ target=_blank class=infotextkey>百姓的恐惧与灾难,“牵爷负子无处逃,哭声展天HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风怒号”便是这方面的典型诗句。写HRef=https://www.qijian.info/list/baixing/ target=_blank class=infotextkey>百姓的若难,从另一角度加强了对HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争氛围的渲染,更为进一步写石亨作好铺垫,见出石亨抗击入侵之敌既是保卫明王朝的需要,也是救民于水火的义举。对石亨的直接描写,着墨不多,但很有层次感而且写得相当精彩。“挺戈出”,是石亨刚一露面时的英姿;“杀敌不异草与蒿”,写他“有我无敌”,猛勇冲杀;“追北归来血洗刀”,写他杀伤甚多,HRef=https://www.qijian.info/list/shengli/ target=_blank class=infotextkey>胜利返回。“白日不动苍天高”,一句相当深入而细致地表现了石亨等人在血战之后突然抬头时的特定感受,也是HRef=https://www.qijian.info/list/niren/ target=_blank class=infotextkey>拟人化了的“白日”“苍天”在见到人间的厮杀场面时感到吃惊以至变得出神的表现。杨慎在《空同诗选》中于此七字旁加圈,见出他对这一神来之笔的句子是颇为欣赏的。“单于痛哭倒HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马关,羯奴半死飞狐道”,从敌人一面说石亨的战功;“处处欢声嗓鼓旗,家家牛酒犒王师”,从HRef=https://www.qijian.info/list/baixing/ target=_blank class=infotextkey>百姓一面写克敌制胜引起的广泛而又热烈的反响。主干部分开始时写敌人,表现的是敌入的嚣张;写HRef=https://www.qijian.info/list/baixing/ target=_blank class=infotextkey>百姓,侧重于写出HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争环境中HRef=https://www.qijian.info/list/baixing/ target=_blank class=infotextkey>百姓的HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦。至这一部分行将结束、再次写到敌人与HRef=https://www.qijian.info/list/baixing/ target=_blank class=infotextkey>百姓时,敌人已是溃败之师,HRef=https://www.qijian.info/list/baixing/ target=_blank class=infotextkey>百姓已沉爱子欢乐的气氛之中,从而与中间正面有写石亨的主要笔墨互相呼应,在相当广阔的背景上展示并HRef=https://www.qijian.info/list/gesong/ target=_blank class=infotextkey>歌颂了石亨的战功。“休夸汉室嫖姚将,岂说唐朝郭子仪”在前面HRef=https://www.qijian.info/list/xushu/ target=_blank class=infotextkey>叙述描写HRef=https://www.qijian.info/list/jichu/ target=_blank class=infotextkey>基础上的议沦、HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情。西汉时霍去病六击匈奴,战功卓著;唐朝郭子仪,大破安禄HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,有再造唐室之功,引霍、郭作比,且以“休夸”、“岂说”加以比较评价,意谓石亨决不霍之下,可见诗人对己巳年间进行保卫战的石亨评价之高。

  从“沉吟此事六十春”至诗末共十四句,是全诗的HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾部分。全诗的语气由开篇的第一人称,至中腹改用第三人称,至此重又改为第一人称。写法上,由倒叙HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史重又拉回到HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实。诗人途经古战场,HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间已是六十年后的另一个已巳年,其时正当日暮,“黄云落日”下,“古骨”暴露于野,砂飞石走,景象惨淡。诗人下HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马HRef=https://www.qijian.info/list/zheliu/ target=_blank class=infotextkey>折柳,席地而坐,向东北方向的居庸关的所在地遥望,在想像中出现了景泰元年(1450)八月千官迎驾的热烈场面。瓦剌统领也先在己巳年战败后,挟英宗诱和不成,不得已于下一年将英宗送还北京。诗中称英宗为“中兴主”,虽不免夸大,但从歌顷石亨战功的角度写到英宗的回归,还是符合HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史的真实的。“枭雄”二句,由前之写英宗,仍复转回到石亨身上。以杨石并提,重点在石亨,杨弘为连类而及。此二句意在以汉明帝时的中兴功臣作比,突出石亨力挽狂澜的砥柱作用。诗的HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾落到“安得弄生此辈西备胡”,诗人HRef=https://www.qijian.info/list/fujinyixi/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/fujin/ target=_blank class=infotextkey>抚今HRef=https://www.qijian.info/list/yixi/ target=_blank class=infotextkey>忆昔,回顾HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史,日的正是为了呼唤HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实中的HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄。

  诗的构想宏大,结构紧凑,熔深沉与HRef=https://www.qijian.info/list/beizhuang/ target=_blank class=infotextkey>悲壮为一炉。HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情真挚,抒写真切,六十年前的事件写得栩栩如生,如在眼前,沉雄蹈厉,振奋人心。诗的HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境深沉,情绪激昂,一时如雷如电,一时如火如HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,一时如泣如诉,感人甚深。特别是策HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马古战场,HRef=https://www.qijian.info/list/zheliu/ target=_blank class=infotextkey>折柳坐望居庸关一节,HRef=https://www.qijian.info/list/ganhuai/ target=_blank class=infotextkey>感怀沉思,哨然长叹,神情声貌跃然纸上,充分显示了一个HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国HRef=https://www.qijian.info/list/zhishi2/ target=_blank class=infotextkey>知识分子对HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家HRef=https://www.qijian.info/list/minzu/ target=_blank class=infotextkey>民族HRef=https://www.qijian.info/list/mingyun/ target=_blank class=infotextkey>命运的深深HRef=https://www.qijian.info/list/youhuan/ target=_blank class=infotextkey>忧患。

返回