白马篇鉴赏

原文

白马饰金羁,连翩西北驰。借问谁家子,幽并游侠儿。

少小去乡邑,扬声沙漠垂。宿昔秉良弓,楛矢何参差。

控弦破左的,右发摧月支。仰手接飞猱,俯身散马蹄。

狡捷过猴猿,勇剽若豹螭。边城多警急,虏骑数迁移。

羽檄从北来,厉马登高堤。长驱蹈匈奴,左顾凌鲜卑。

弃身锋刃端,性命安可怀?父母且不顾,何言子与妻!

名编壮士籍,不得中顾私。捐躯赴国难,视死忽如归!(名编一作:名在)

赏析

  从汉献帝建安到魏文帝黄初年间?196-226?,是中国诗歌史上的一个黄金时代。由于曹氏父子的提倡,汉HRef=https://www.qijian.info/list/yuefu/ target=_blank class=infotextkey>乐府诗“感于哀乐,缘事而发“的HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实主义HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神得到了继承和发扬。一批身经乱离,目击HRef=https://www.qijian.info/list/kunan/ target=_blank class=infotextkey>苦难而又肯正视HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实的诗人,不但把HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会真象摄入笔底,而且注入自己的真切HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情。这一时期,最有价值的HRef=https://www.qijian.info/list/wenxue/ target=_blank class=infotextkey>文学作品,除了那些反映HRef=https://www.qijian.info/list/zhanluan/ target=_blank class=infotextkey>战乱和HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民HRef=https://www.qijian.info/list/kunan/ target=_blank class=infotextkey>苦难的篇什外,就是抒发HRef=https://www.qijian.info/list/kowang/ target=_blank class=infotextkey>渴望为HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家HRef=https://www.qijian.info/list/jiangongliye/ target=_blank class=infotextkey>建功立业的HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想HRef=https://www.qijian.info/list/baofu/ target=_blank class=infotextkey>抱负的篇章。这方面的代表作当属曹操的《龟虽寿》和曹植的《白HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马篇》。如果说《龟虽寿》是一位“幽燕老将“的“壮士之歌“的话,那么《白HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马篇》则是一位HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年的“HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想之歌“。诗中塑造了一位武艺精绝、忠心报国的白HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄的形象。

  曹植?192-232?,字子建,曹操的第三子。生于乱世,自幼即随父四方征战,“南极赤岸,东临沧海,西望玉门,北出玄塞“。自东汉末年分裂割据以来,为HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家的统一和HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会的安定而献身一直是时代的最强音。时代的这种召唤,加上为HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家统一而南征北战的曹操那“烈士暮年,壮心不已“的HRef=https://www.qijian.info/list/haoqing/ target=_blank class=infotextkey>豪情HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhi/ target=_blank class=infotextkey>壮志的熏陶,培养了曹植“戮力上国,流惠下民“的HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想,铸成了他心中的既有HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国之德又有HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国之才的HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄形象。金代作家元好问说过,真实的诗篇应该是诗人的“心画心声“。可以说,《白HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马篇》就是曹植的“心画心声“,寄托了诗人为HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家HRef=https://www.qijian.info/list/jiangongliye/ target=_blank class=infotextkey>建功立业的HRef=https://www.qijian.info/list/kowang/ target=_blank class=infotextkey>渴望和HRef=https://www.qijian.info/list/chongjing/ target=_blank class=infotextkey>憧憬。

  全诗共28句,我们不妨把它分为四层来理解。

  开篇两句是第一层。“白HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马饰金羁,连翩西北驰“,白色的战HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马,饰着金黄的笼头,直向西北飞驰而去。首句不HRef=https://www.qijian.info/list/xieren/ target=_blank class=infotextkey>写人而人却在其中。这里用的是借代和烘托的手法,以HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马指代人,以HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马的雄骏烘托人的英武。白HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马,在HRef=https://www.qijian.info/list/guren2/ target=_blank class=infotextkey>古人眼里,除具有能战善战,堪负重任的HRef=https://www.qijian.info/list/pinge/ target=_blank class=infotextkey>品格外,还象征着坚定、忠诚、奉献、牺牲。“生乎乱,长乎军“的曹植,“志欲自效于明时,立功于圣世“,以白HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马来指代他HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想中的HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄,是再贴切不过的了。“连翩西北驰“,显示了军情的紧急,创造出浓郁的HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争气氛。

  “借问谁家子“以下12句,是第二层。如上所述,诗一HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头即写军情紧急,可是接下来却以“借问谁家子,幽并HRef=https://www.qijian.info/list/youxia/ target=_blank class=infotextkey>游侠儿“的问答宕开,缓笔插入对这位白HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄的描述,造成诗篇节奏上的一张一弛。幽并,指幽州和并州,是燕、赵故地,自古“多慷慨HRef=https://www.qijian.info/list/beige/ target=_blank class=infotextkey>悲歌之士“。诗中写这位白HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄是“幽并HRef=https://www.qijian.info/list/youxia/ target=_blank class=infotextkey>游侠儿“,以见其根基不浅。HRef=https://www.qijian.info/list/guren2/ target=_blank class=infotextkey>古人有“醉卧沙场君莫笑,古来征战几人回“的诗句。这位“少小去乡邑“的白HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄却能久经征战而扬名HRef=https://www.qijian.info/list/biansai/ target=_blank class=infotextkey>边塞。何以如此?接着诗人便以饱蘸热忱的笔触描述HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄的精绝武艺:

  宿昔秉良弓,木苦矢何参差!控弦破左的,右发摧月支。

  仰手接飞猱,俯身散HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马蹄。狡捷过猴猿,勇剽若豹螭。

  “宿昔秉良弓“,是说他早早晚晚弓箭不离手;“木苦矢何参差“,是形容他射出去的箭络绎不绝,纷纷疾驰。这两句是写他长期坚持不懈地苦练骑射技术的情景,说明他精深的武艺并非一朝一夕之功。下边接着即写他过硬的骑射技术:左右开弓,仰射俯射,或动或静,箭无虚发。敏捷胜过猿猴,勇猛好像虎豹和蛟龙。诗人以高度凝练的笔墨、铺陈描写的手法,生动形象而又集中概括地交待了这位HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄的不凡的来历和出众的本领。这就不仅回答了这位白HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄是何等HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物,他何以能“扬声HRef=https://www.qijian.info/list/shamo/ target=_blank class=infotextkey>沙漠垂“,而且为下边写他HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄事迹作了坚实的铺垫。“边城多紧急“以下6句,是第三层。从结构上讲,这里是紧承HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头“连翩西北驰“的,这既是“西北驰“的原因,也是“西北驰“的继续。从内容上讲,这是把HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物放在严酷的HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争环境中来塑造。“边城多警急,虏骑数迁移。羽檄从北来,厉HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马HRef=https://www.qijian.info/list/denggao/ target=_blank class=infotextkey>登高堤。“HRef=https://www.qijian.info/list/biansai/ target=_blank class=infotextkey>边塞城邑多次报警告急,敌军骑兵频繁犯边。插着羽毛的紧急文告从北方传来,白HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄立即催HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马HRef=https://www.qijian.info/list/dengshang/ target=_blank class=infotextkey>登上防御工事。只用了4句20字,便写出了HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄急HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家所急的侠肝义胆。在HRef=https://www.qijian.info/list/biansai/ target=_blank class=infotextkey>边塞紧急的关头,HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家一声令下,他毫不犹豫,立即奔赴前线。“长驱蹈匈奴,左顾凌鲜卑“两句,是正面描HRef=https://www.qijian.info/list/xieren/ target=_blank class=infotextkey>写人物的英勇。“蹈“、“凌“二字有力地表现了他压倒敌人而不被敌人所压倒的HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄气概。从结构上讲,这两句是承前启后的过渡句,既是前段描写的HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然归结,又是诱发下文HRef=https://www.qijian.info/list/yilun/ target=_blank class=infotextkey>议论的引言。

  弃身锋刃端,性命安可怀?HRef=https://www.qijian.info/list/fumu/ target=_blank class=infotextkey>父母且不顾,何言子与妻?

  名编壮士籍,不得中顾私。捐躯赴国难,视死忽如归。

  这是最后一层。意思是说,投身于刀锋剑刃的战场,岂能不置HRef=https://www.qijian.info/list/shengsi/ target=_blank class=infotextkey>生死于度外?哪里还顾得上HRef=https://www.qijian.info/list/fumu/ target=_blank class=infotextkey>父母妻儿之情?既然编入壮士的名册,参加到HRef=https://www.qijian.info/list/jundui/ target=_blank class=infotextkey>军队的行列,心中就不能有什么私念,就要随时准备为国捐躯,视死如归?这既是诗篇中主人翁的独白,又是诗人对HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄崇高HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神世界HRef=https://www.qijian.info/list/jieshi/ target=_blank class=infotextkey>揭示和礼赞。就一般HRef=https://www.qijian.info/list/xushi/ target=_blank class=infotextkey>叙事诗来说,把诗中主人翁的本末事迹表达清楚也就够了,用不着再加HRef=https://www.qijian.info/list/yilun/ target=_blank class=infotextkey>议论。就本诗而言,这段HRef=https://www.qijian.info/list/yilun/ target=_blank class=infotextkey>议论是必不可少的。诵读全诗,我们不难感受到,在层层的铺陈描述中,诗人心中的激情步步上升,到最后已是汹涌澎湃,“情动于中而形于言“,不得不一吐为快。这是诗人心声的HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然流露。也正因如此,我们读来不只没有空泛之感,反觉句句真切,震撼心灵。

  曹植在《与杨德祖书》中说过:“街谈巷说,必有可采;击辕之歌,有应HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风雅。“这说明他是很看重HRef=https://www.qijian.info/list/minge/ target=_blank class=infotextkey>民歌的。《白HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马篇》就不离“街谈巷说“、“击辕之歌“的质朴,而又文彩斐然,从而形成了刚健质朴的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格。清人方东树HRef=https://www.qijian.info/list/pinglun/ target=_blank class=infotextkey>评论曹植的这篇诗说:“此诗奇警“,又说此篇“实出屈子《九歌·国殇》“。所论极是。此诗不仅节奏张弛有致,篇章波澜起伏,令人奇警,语言也具有奇警的特色。例如,“木苦矢何参差“的“参差“,原本是个普普通通的词,本意是长短不齐。可是用在这里就平中见奇,普字生辉了,用来形容射出去的箭纷纷疾驰,络绎不绝,是再形象不过了,怕是难以找到比它更贴切的了。所谓“实出屈子《九歌·国殇》“,是指篇末所HRef=https://www.qijian.info/list/songyang/ target=_blank class=infotextkey>颂扬的HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄的“捐躯赴国难,视死忽如归“的HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神,与HRef=https://www.qijian.info/list/quyuan/ target=_blank class=infotextkey>屈原《国殇》篇末所HRef=https://www.qijian.info/list/gesong/ target=_blank class=infotextkey>歌颂的卫国HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄的“子魂魄兮为鬼雄“的HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神是一脉相承的,都是对HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄的慷慨礼赞。

  唐代大诗人白居易说过:“诗者,根情、苗言、华声、实义“,意思是说,诗歌以HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情为根本,以语言为苗叶,以HRef=https://www.qijian.info/list/shengyin/ target=_blank class=infotextkey>声音为HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花朵,以HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想为果实。曹植在其笔下的HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物身上倾注了自己的崇高HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想和满腔激情,又能从前人HRef=https://www.qijian.info/list/youxiu/ target=_blank class=infotextkey>优秀的作品和HRef=https://www.qijian.info/list/minge/ target=_blank class=infotextkey>民歌中汲取HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想营养和HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术营养,因此才创造出“白HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄“这个历久不衰的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术形象。

返回