晚云收,淡天一片琉璃。烂银盘、来从海底,皓色千里澄辉。莹无尘、素娥淡伫,静可数、丹桂参差。玉露初零,金风未凛,一年无似此佳时。露坐久,疏萤时度,乌鹊正南飞。瑶台冷,栏干凭暖,欲下迟迟。
念佳人、音尘别后,对此应解相思。最关情、漏声正永,暗断肠、花影偷移。料得来宵,清光未减,阴晴天气又争知。共凝恋、如今别后,还是隔年期。人强健,清尊素影,长愿相随。
此词写HRef=https://www.qijian.info/list/zhongqiu/ target=_blank class=infotextkey>中秋月景而兼HRef=https://www.qijian.info/list/huairen/ target=_blank class=infotextkey>怀人。词中以清婉和雅的语言,对HRef=https://www.qijian.info/list/zhongqiu/ target=_blank class=infotextkey>中秋月景和HRef=https://www.qijian.info/list/huairen/ target=_blank class=infotextkey>怀人HRef=https://www.qijian.info/list/qingsi/ target=_blank class=infotextkey>情思作了细腻传神的描写。
HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头两句“晚云收,淡天一片琉璃”,一笔放开,为下边的铺叙,开拓了广阔的领域。晚云收尽,淡淡的天空里出现了一片琉璃般的色彩,这就预示着皎洁无伦的HRef=https://www.qijian.info/list/yueliang/ target=_blank class=infotextkey>月亮将要升起,此下的一切景和情都从这里生发出来。接着“烂银盘”句HRef=https://www.qijian.info/list/xiohai/ target=_blank class=infotextkey>写海底涌出了月轮,放出了无边无际的光辉,使人们HRef=https://www.qijian.info/list/xiongjin/ target=_blank class=infotextkey>胸襟开朗,不觉得注视着天空里的玉盘转动。“莹无尘、素娥澹伫;静可数、丹桂参差。”写嫦娥素装伫立,丹桂参差可见,把HRef=https://www.qijian.info/list/shenhua/ target=_blank class=infotextkey>神话变成了具体的美丽形象。“莹无尘”、“静可数”和上边所说的“晚云收”、“千里澄辉”的脉理暗通。到这里,HRef=https://www.qijian.info/list/yueguang/ target=_blank class=infotextkey>月光和月中景已经写得很丰满。HRef=https://www.qijian.info/list/zhongqiu/ target=_blank class=infotextkey>中秋是露水初降,已凉HRef=https://www.qijian.info/list/tianqi/ target=_blank class=infotextkey>天气未寒时,是HRef=https://www.qijian.info/list/siji/ target=_blank class=infotextkey>四季中最宜人的节候,HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景良辰,使人留连。“疏萤时度,乌鹊正南飞。”化用了曹操“月明星稀,乌鹊南飞”和韦应物“流萤度高阁”的名句,写出了久坐之中、HRef=https://www.qijian.info/list/yueguang/ target=_blank class=infotextkey>月光之下所看到的两种HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物,这是一片幽寂之中的动景,两种动景显得深夜更加静谧。“瑶台冷,栏干凭暖,欲下迟迟。”中的“栏干凭暖”表明,HRef=https://www.qijian.info/list/shangyue/ target=_blank class=infotextkey>赏月人先是坐着的,而且坐得很久;后来是凭栏而立的,立的HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间也很长,以致把阑干凭暖,从而HRef=https://www.qijian.info/list/woiwan/ target=_blank class=infotextkey>委婉地表现出词人不是单单地HRef=https://www.qijian.info/list/liulian/ target=_blank class=infotextkey>留恋HRef=https://www.qijian.info/list/yueguang/ target=_blank class=infotextkey>月光,而是HRef=https://www.qijian.info/list/duiyue/ target=_blank class=infotextkey>对月HRef=https://www.qijian.info/list/huairen/ target=_blank class=infotextkey>怀人。结语明说词人的HRef=https://www.qijian.info/list/huairen/ target=_blank class=infotextkey>怀人情意,曰“欲下迟迟”。
过片“念佳人音尘别后,对此应解HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思”这两句,上承“欲下迟迟”,下启对HRef=https://www.qijian.info/list/qingsi/ target=_blank class=infotextkey>情思的描写。过片接得HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然妥贴,浑然无迹,深得宛转情致。下边主要从对方写起。遥想对方此夜里“最关情”的当是“漏声正永”,“暗断肠”的应为“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花影偷移”。随着漏声相接、HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花影移动,HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间悄悄地消逝,而两人的相会仍遥遥无期,故而有“暗断肠”之语。料想明天夜月,清光也未必会减弱多少,只是明天夜里是阴是晴,谁能预料得到呢?两人之所以共同HRef=https://www.qijian.info/list/liulian/ target=_blank class=infotextkey>留恋今宵清景,是因为今年一别之后,只能待明年再见了。这是接写对方的此夜情,自己HRef=https://www.qijian.info/list/huainian/ target=_blank class=infotextkey>怀念对方的HRef=https://www.qijian.info/list/qingsi/ target=_blank class=infotextkey>情思,不从自己方面写出,而偏从对方那里写出,对方的此夜情,也正是自己的此夜情;写对方也是写自己,心心相印,虽悬隔两地而HRef=https://www.qijian.info/list/qingsi/ target=_blank class=infotextkey>情思若一,越写越深婉,越写越显出两人音尘别后的深情。上片“露坐久”,“栏干凭暖”的深刻含意,通过对对方此夜情的两层描写HRef=https://www.qijian.info/list/jieshi/ target=_blank class=infotextkey>揭示出来。歇拍三句“人强健,清樽素影,长愿相随。”结得雍容和婉,有不尽之情,而无衰飒之感。这首词的结句东坡的《水调歌头》结句,“但愿人长久,千里共婵娟”,都是从谢庄《月赋》“隔千里兮共HRef=https://www.qijian.info/list/mingyue/ target=_blank class=infotextkey>明月”句化来。但苏词劲健,本词和婉,HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格不同。
这首长调词操纵自如,气脉贯串,不蔓不枝,徘徊宛转,十分出色。其佳处于起得好,过得巧,而结得奇。正如沈义父评说长调慢词时,所说的,“第一要起得好,中间只铺叙,过处要清新,最紧是末句,须是有一好出场方妙”(《HRef=https://www.qijian.info/list/yuefu/ target=_blank class=infotextkey>乐府描述》),这首词的末句堪称“一好出场”,显露了全词的和婉之妙。