定风波·红梅鉴赏

原文

好睡慵开莫厌迟。自怜冰脸不时宜。偶作小红桃杏色,闲雅,尚馀孤瘦雪霜姿。

休把闲心随物态,何事,酒生微晕沁瑶肌。诗老不知梅格在,吟咏,更看绿叶与青枝。

赏析

  这是一首HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物词,作品通过红梅傲然挺立的HRef=https://www.qijian.info/list/xingge/ target=_blank class=infotextkey>性格,来书写自己HRef=https://www.qijian.info/list/qianzhe/ target=_blank class=infotextkey>迁谪后的HRef=https://www.qijian.info/list/jiannan/ target=_blank class=infotextkey>艰难处境和复杂HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情,表现了作者不愿屈节从流的HRef=https://www.qijian.info/list/taidu/ target=_blank class=infotextkey>态度和达观洒脱的HRef=https://www.qijian.info/list/pinge/ target=_blank class=infotextkey>品格。

  作品的显著特点是融HRef=https://www.qijian.info/list/xiowu/ target=_blank class=infotextkey>写物、HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情、HRef=https://www.qijian.info/list/yilun/ target=_blank class=infotextkey>议论于一体,并通过HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境来表达HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情。词以“好睡”发端,以“自怜”相承,从红梅的特征来展示红梅清冷、自爱的形象。红梅的一个明显特点,是苞芽期相当漫长,因谓“好睡”;虽然红梅好睡,但并非沉睡不醒,而是深藏暗香,有所期待,故曰“莫厌迟“。句中一“慵”字,悄悄透露了红梅的HRef=https://www.qijian.info/list/guji/ target=_blank class=infotextkey>孤寂苦衷和HRef=https://www.qijian.info/list/jiannan/ target=_blank class=infotextkey>艰难处境。红梅自身也明白,在这百HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花凋残的严寒时节,唯独自己含苞育蕾,岂非有不合时宜之感。苞蕾外部过着密集光洁的白茸,尽管如同玉兔霜HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花般的洁白可爱,也只能HRef=https://www.qijian.info/list/ziwo/ target=_blank class=infotextkey>自我顾恋,HRef=https://www.qijian.info/list/beitan/ target=_blank class=infotextkey>悲叹“名HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花苦幽独”(作者《寓居定惠院之东,杂HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花满HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,有HRef=https://www.qijian.info/list/haitang/ target=_blank class=infotextkey>海棠一枝,土人不知贵也》)罢了。词以“冰脸”来刻画红梅的玉洁冰清,既恰如其分的写出了红梅的仪表,也生动地写出了红梅不流HRef=https://www.qijian.info/list/xisu/ target=_blank class=infotextkey>习俗的超然之气,它赋予了红梅以HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命和丰富的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情,形象逼真,发人深思。

  “偶作小红桃杏色,HRef=https://www.qijian.info/list/xianya/ target=_blank class=infotextkey>闲雅,尚馀孤瘦HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪霜姿。”这三句是“词眼”,绘形绘神,正面画出红梅的美姿丰神。“小红桃杏色”,说她色如桃杏,鲜艳娇丽,切红梅的一个“红”字。“孤瘦HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪霜姿”,说她斗HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪凌霜,归结到梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花孤傲瘦劲的本性。“偶作”一词上下关联,天生妙语。不说红梅天生红色,却说HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人因“自怜冰脸不时宜”,才“偶作”红色以趋时HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风。但以下之意立转,虽偶露红妆,光彩照人,却仍保留HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪霜之姿质,依然还她“冰脸”本色。形神兼备,尤贵于神,这才是真正的“梅格”!

  下片三句续对红梅作渲染,笔转而意仍承。“休把闲心随物态”,承“尚余孤瘦HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪霜姿”;“酒生微晕沁瑶肌”,承“偶作小红桃杏色”。“闲心”、“瑶肌”,仍以HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人喻HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,言心性本是闲淡雅致,不应随世态而转移;肌肤本是洁白如玉,何以酒晕生红?“休把”二字一责,“何事”二字一诘,其辞若有憾焉,其意仍为红梅作回护。“物态”,指桃杏娇柔媚人的春态。石氏《红梅》诗云“寒心未肯随春态,酒晕无端上玉肌”,其意昭然。这里是词体,故笔意婉转,不像做诗那样明白说出罢了。下面“诗老不知梅格在”,补笔点明,一纵一收,回到本意。红梅之所以不同于桃杏者,岂在于青枝绿叶之有无哉!这正是东坡咏红梅之慧眼独具、匠心独运处,也是他超越石延年《红梅》诗的真谛所在。

  此词着意刻绘的红梅,与词人另一首词《卜算子·黄州定慧院寓居作》中“拣尽寒枝不肯栖”的缥缈孤鸿一样,是苏轼身处穷厄而不苟于世、洁身自守的HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生HRef=https://www.qijian.info/list/taidu/ target=_blank class=infotextkey>态度的写照。HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花格、HRef=https://www.qijian.info/list/renge/ target=_blank class=infotextkey>人格的契合,造就了作品超绝尘俗、冰清玉洁的词格。

返回