锦帏初卷卫夫人,绣被犹堆越鄂君。
垂手乱翻雕玉佩,折腰争舞郁金裙。
石家蜡烛何曾剪,荀令香炉可待熏。
我是梦中传彩笔,欲书花叶寄朝云。
首联是单株HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹的特写图。HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头借用《典略》HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故,以锦帷乍卷、容颜初露的卫夫人形容HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹初放时的艳丽夺目含羞娇艳。次句用《说苑》HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故,原典是鄂君举绣被拥越人,此谓“绣被犹堆越鄂君”,清人HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马位《秋窗随笔》及桂馥《札朴》已指出其为误用(桂谓当为“楚鄂君”)。诗人将HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹的绿叶HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象成鄂君的绣被,将HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象成绣被覆盖的越人,传神地描绘初开的HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花在绿叶的簇拥中鲜艳的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风采。“犹堆”二字刻画HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花苞初盛时绿叶紧包的形状,与“初卷”相呼应。
颔联展示HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹随HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风摇曳时的绰约丰姿。垂手、折腰都是舞名,亦指舞姿。玉佩指舞女身上佩戴的玉制饰物;郁金裙指郁金草染色的裙。这两句以舞者翩翩起舞时垂手折腰,佩饰翻动,长裙飘扬的轻盈姿态来作HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻,HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花叶在迎HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风起舞时起伏翻卷,摇曳多姿的形象。
前两联重在描绘HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹静中的形态,颈联具体地描写了HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹的色香。“石家蜡烛何曾剪”形容HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹的颜色像燃烧着的大片烛火,却无须修剪烛芯。“何曾剪”西晋石崇豪奢至极,用蜡烛当柴,烛芯自不必剪。“荀令香炉可待熏”是说HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹的芳香本自天生,岂待香炉熏烘。据说荀彧到人家,坐处三日香。旧时衣香皆由香炉熏成,荀令HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然身香,所以说“可待熏”。
尾联HRef=https://www.qijian.info/list/xioshi/ target=_blank class=infotextkey>写诗人陶醉于国色天香,恍惚梦见了巫HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山神女,HRef=https://www.qijian.info/list/panwang/ target=_blank class=infotextkey>盼望她传授一支生HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花彩笔,将HRef=https://www.qijian.info/list/simu/ target=_blank class=infotextkey>思慕之情题写在这HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花叶上,寄给巫HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山神女。梦中传彩笔,典出《南史·江淹传》,这里反其意而用之,表明诗人心摇神荡的兴奋激动之情。
这首诗构思巧妙,借物比人,又以人拟物,借卫夫人、越人、贵家舞伎、石家燃烛、荀令香炉等HRef=https://www.qijian.info/list/gushi/ target=_blank class=infotextkey>故事描写HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花叶的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风姿绰约、艳丽色彩和馥郁香味,使HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹的情态毕现。最后诗人突发奇想,欲寄HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花叶于巫HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山神女。明写HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹,暗颂佳人,一实一虚,别具一格,令人回味无穷。