清晨入古寺,初日照高林。
竹径通幽处,禅房花木深。
山光悦鸟性,潭影空人心。
万籁此都寂,但余钟磬音。(版本一)
清晨入古寺,初日照高林。
曲径通幽处,禅房花木深。
山光悦鸟性,潭影空人心。
万籁此俱寂,惟余钟磬音。(版本二)
清晨入古寺,初日照高林。
竹径通幽处,禅房花木深。
山光悦鸟性,潭影空人心。
万籁此俱寂,但余钟磬音。(版本三)
清晨入古寺,初日照高林。
曲径通幽处,禅房花木深。
山光悦鸟性,潭影空人心。
万籁此俱寂,但余钟磬音。(版本四)
《题破HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山寺后禅院》是一首题壁诗。破HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山寺,即兴福寺,在今江苏常熟市西北虞HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山上。唐代咏寺诗为数不少,且有很多佳作。常建的《题破HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山寺后禅院》,构思独具特色,它紧紧围绕破HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山寺后禅房来写,描绘出了这特定境界中所独有的静趣。
首联"清晨入古寺,初日照高林",落笔勾勒出清晨时分后禅房四周的环境。早晨,初升的红日将金色的阳光洒向寺院,洒向虞HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山之中的林木,使寺院变得更加绚丽明亮,高耸入空的HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山林也变得更加翠绿葱茏,令人心旷神怡。这里,一个"入"字,写出了古寺HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景之幽远,一个"照"字又将旭日东升时的勃勃生机给刻写得出神入化,透露出诗人欣喜昂扬的情绪。首联是写后禅院的远景,为下文的近景刻画打下了HRef=https://www.qijian.info/list/jichu/ target=_blank class=infotextkey>基础。
颔联"曲径通幽处,禅房HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花木深",点出题中"后禅院"三字,描写出通向后禅院弯曲幽深的小路和后禅院HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色的幽静迷人。僧房深藏在HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花木丛中,香气馥郁,宋欧阳修曾HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨地称赞道:"我常喜诵常建诗云:‘竹径通幽处,禅房HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花木深’。故仿其语作一联,久不可得,乃知造意者唯难工也。"这一联的美,不仅体现在HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景的准确传神上,而且表现在其HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想内涵的深邃上。佛教提倡眼、耳、鼻、舌、身、意六根清净,无欲无求,苦修苦行,而后禅院却HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花木繁茂,清香扑鼻,由此含蓄曲折地表现僧侣们内心对美的热烈HRef=https://www.qijian.info/list/xiangwang/ target=_blank class=infotextkey>向往和执着HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiqiu/ target=_blank class=infotextkey>追求。“曲径通幽”之HRef=https://www.qijian.info/list/moixue/ target=_blank class=infotextkey>美学在中国古典园林上有广泛运用。
颈联和尾联在意念上紧承颔联,颔联HRef=https://www.qijian.info/list/xioshi/ target=_blank class=infotextkey>写诗人的发现之美,追寻之乐,这两联则通过有声有色、有动有静、有情有态的HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物描写来渲染佛门禅理涤荡人心、怡神悦志的作用,在给读者带来美的享受的同时又把读者带进幽美绝世的佛门世界。诗人举目四望,只见艳阳高照,天地生辉,翠竹幽林沐浴在阳光灿烂之中熠熠生辉,眩人眼目;活泼小HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟欢飞在茂林修竹之间HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由自在,惹人羡慕。禅房前面是一池清澈见底的水潭,蓝天白云、茂林修竹倒映其间,给人以洁净空明、心旷神怡之感。“空人心”应对上句“悦HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟性”,点示如此空灵纯洁的世界的确可以涤除尘念,净化心灵;“悦HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟性”又暗示人只有象HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟一样,远离凡尘,回归HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然,崇佛信道,才能保持本真,逍遥适世。颈联HRef=https://www.qijian.info/list/xioshan/ target=_blank class=infotextkey>写HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山光物态,写小HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟欢飞,写潭影空明,无一不在形象地暗示禅味佛理感化人心,净化灵魂的奇妙作用。
尾联两句以声衬静,营造一个万籁俱寂的境界,这与王维的"蝉噪林逾静,HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟鸣HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山更幽。"有异曲同工之妙。钟磬之音,远远超出了“晨钟暮鼓”的报时功能,而被赋予一些寓意深微的象征意义,这是来自佛门圣地的世外之音,这是引领人们进入纯净怡悦世界的奇妙佛音,这是回荡在人们心灵深处的天籁之音,悠扬而宏亮,深邃而超脱。显然,诗人欣赏这禅院与世隔绝的居处,领略这空门忘情尘俗的HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境,寄托了自己遁世无门的HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀,礼赞了佛门超拔脱俗的神秘境界。