阁夜鉴赏

原文

岁暮阴阳催短景,天涯霜雪霁寒宵。

五更鼓角声悲壮,三峡星河影动摇。

野哭几家闻战伐,夷歌数处起渔樵。

卧龙跃马终黄土,人事依依漫寂寥。(版本一)

岁暮阴阳催短景,天涯霜雪霁寒宵。

五更鼓角声悲壮,三峡星河影动摇。

野哭千家闻战伐,夷歌数处起渔樵。

卧龙跃马终黄土,人事音书漫寂寥。(版本二)

赏析

  全诗写冬HRef=https://www.qijian.info/list/yejing/ target=_blank class=infotextkey>夜景色,有伤乱HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡之意。首联点明冬夜寒怆;颔联写夜中所闻所见;颈联写拂晓所闻;末联写极目武侯、白帝两庙而引出的HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨。

  开首二句点明HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间。岁暮,指HRef=https://www.qijian.info/list/dongji/ target=_blank class=infotextkey>冬季;阴阳,指日月;短景,指HRef=https://www.qijian.info/list/dongtian/ target=_blank class=infotextkey>冬天日短。一“催”字,形象地说明夜长昼短,使人觉得光阴荏苒,HRef=https://www.qijian.info/list/suiyue/ target=_blank class=infotextkey>岁月逼人。次句天涯,指夔州,又有沦落天涯之意。在霜HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪刚停的寒冬HRef=https://www.qijian.info/list/yewan/ target=_blank class=infotextkey>夜晚,HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪光明朗如昼,诗人对着HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉寒怆的HRef=https://www.qijian.info/list/yejing/ target=_blank class=infotextkey>夜景,不由HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨万千。

  “五更”二句,承次句“寒宵”,写出了夜中所闻所见。上句鼓角,指古代军中用以报时和发号施令的鼓声、号角声。晴朗的夜空,鼓角声分外响亮,正是五更天快亮的时候,诗人HRef=https://www.qijian.info/list/youchou/ target=_blank class=infotextkey>忧愁难眠,那HRef=https://www.qijian.info/list/shengyin/ target=_blank class=infotextkey>声音更显得HRef=https://www.qijian.info/list/beizhuang/ target=_blank class=infotextkey>悲壮感人。这就从侧面烘托出夔州一带也不太平,黎明前HRef=https://www.qijian.info/list/jundui/ target=_blank class=infotextkey>军队已在加紧活动。诗人用“鼓角”二字点示,再和“五更”、“声HRef=https://www.qijian.info/list/beizhuang/ target=_blank class=infotextkey>悲壮”等词语结合,兵革未息、HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争频仍的气氛就HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然地传达出来了。下句说HRef=https://www.qijian.info/list/yuhou/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨后天空无尘,天上银河显得格外澄澈,群星参差,映照峡江,星影在湍急的江流中摇曳不定。HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色是够美的。前人HRef=https://www.qijian.info/list/zanyang/ target=_blank class=infotextkey>赞扬此联写得“伟丽”。它的妙处在于:通过对句,诗人把他对时局的深切HRef=https://www.qijian.info/list/guanhuai/ target=_blank class=infotextkey>关怀和三峡夜深HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景的欣赏,有声有色地表现出来,诗句气势苍凉恢廓,音调铿锵悦耳,辞采清丽夺目,“伟丽”中深蕴着诗人HRef=https://www.qijian.info/list/beizhuang/ target=_blank class=infotextkey>悲壮深沉的HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀。

  “野哭”二句,写拂晓前所闻。一闻战伐之事,就立即引起千家的恸哭,哭声传彻四野,景象凄惨。夷歌,指四川境内少数HRef=https://www.qijian.info/list/minzu/ target=_blank class=infotextkey>民族的HRef=https://www.qijian.info/list/geyao/ target=_blank class=infotextkey>歌谣。夔州是HRef=https://www.qijian.info/list/minzu/ target=_blank class=infotextkey>民族杂居之地。杜甫客居此地,HRef=https://www.qijian.info/list/yufu/ target=_blank class=infotextkey>渔夫樵子不时在深夜传来“夷歌”之声。“数处”指不只一处。这两句把偏远的夔州的典型环境刻画得很真实:“野哭”、“夷歌”,一个富有时代感,一个具有HRef=https://www.qijian.info/list/difang/ target=_blank class=infotextkey>地方性。对这位HRef=https://www.qijian.info/list/youguo/ target=_blank class=infotextkey>忧国HRef=https://www.qijian.info/list/youmin/ target=_blank class=infotextkey>忧民的伟大诗人来说,这两种HRef=https://www.qijian.info/list/shengyin/ target=_blank class=infotextkey>声音都使他倍感HRef=https://www.qijian.info/list/beishang/ target=_blank class=infotextkey>悲伤。

  “卧龙”二句,诗人极目远望夔州西郊的武侯庙和东南的白帝庙,而引出无限HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨。卧龙,指诸葛亮。跃HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马,化用左思《蜀都赋》“公孙跃HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马而称帝”句,意指公孙述在西汉末乘乱据蜀称帝。杜甫曾屡次咏到他:“公孙初据险,跃HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马意何长?”(《白帝城》)“勇略今何在?当年亦壮哉!”(《上白帝城二首》)。一世之雄,都成了黄土中的枯骨。末尾一句说,HRef=https://www.qijian.info/list/renshi/ target=_blank class=infotextkey>人事与音书,如今都只好任其HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞了。HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾二句,流露出诗人极为HRef=https://www.qijian.info/list/youfen/ target=_blank class=infotextkey>忧愤HRef=https://www.qijian.info/list/ganshang/ target=_blank class=infotextkey>感伤的情绪。清代沈德潜说:“结言贤愚同尽,则目前HRef=https://www.qijian.info/list/renshi/ target=_blank class=infotextkey>人事,远地音书,亦付之HRef=https://www.qijian.info/list/jiliao/ target=_blank class=infotextkey>寂寥而已。”(《唐诗别裁》)像诸葛亮、公孙述这样的HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物,不论是贤是愚,都同归于尽了。HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活中,征戍、诛掠更造成广大HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民天天都有死亡,作者眼前这点HRef=https://www.qijian.info/list/jiliao/ target=_blank class=infotextkey>寂寥HRef=https://www.qijian.info/list/gudu/ target=_blank class=infotextkey>孤独,根本算不了什么。这话看似自遣之词,实际上却充分反映出诗人HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情上的HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾与苦恼。“HRef=https://www.qijian.info/list/zhishi/ target=_blank class=infotextkey>志士幽人莫怨嗟,古来材大难为用!”(《古柏行》)“HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄余事业,衰迈久HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风尘。”(《上白帝城二首》)这些诗句正好传达出诗中某些未尽之意。前人认为此诗“意中言外,怆然有无穷之思”,是颇有见地的。

  此诗向来被誉为杜甫律诗中的典范性作品。诗人围绕题目,从几个重要侧面抒写夜宿西阁的所见所闻所感,从寒宵HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪霁写到五更鼓角,从天空星河写到江上洪波,从HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山川形胜写到HRef=https://www.qijian.info/list/zhanluan/ target=_blank class=infotextkey>战乱HRef=https://www.qijian.info/list/renshi/ target=_blank class=infotextkey>人事,从当前HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实写到千年往迹。气象雄阔,有上天下地、俯仰古今之概。明代胡应麟称赞此诗:“气象雄盖宇宙,法律细入毫芒”,并说它是七言律诗的“千秋鼻祖”,是很有HRef=https://www.qijian.info/list/daoli/ target=_blank class=infotextkey>道理的。

返回