听董大弹胡笳声兼寄语弄房给事鉴赏

原文

蔡女昔造胡笳声,一弹一十有八拍。

胡人落泪沾边草,汉使断肠对归客。

古戍苍苍烽火寒,大荒沉沉飞雪白。

先拂商弦后角羽,四郊秋叶惊摵摵。

董夫子,通神明,深山窃听来妖精。

言迟更速皆应手,将往复旋如有情。

空山百鸟散还合,万里浮云阴且晴。

嘶酸雏雁失群夜,断绝胡儿恋母声。

川为静其波,鸟亦罢其鸣。

乌孙部落家乡远,逻娑沙尘哀怨生。

幽音变调忽飘洒,长风吹林雨堕瓦。

迸泉飒飒飞木末,野鹿呦呦走堂下。

长安城连东掖垣,凤凰池对青琐门。

高才脱略名与利,日夕望君抱琴至。

赏析

  这首七言HRef=https://www.qijian.info/list/guti/ target=_blank class=infotextkey>古体HRef=https://www.qijian.info/list/changshi/ target=_blank class=infotextkey>长诗,通过董大弹奏《胡笳弄》这一HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史名曲,来HRef=https://www.qijian.info/list/zanshang/ target=_blank class=infotextkey>赞赏他高妙动人的演奏HRef=https://www.qijian.info/list/jiyi/ target=_blank class=infotextkey>技艺,也以此寄房给事(房琯),带有为他得遇HRef=https://www.qijian.info/list/zhiyin/ target=_blank class=infotextkey>知音而高兴的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。

  诗开首不提“董大”而说“蔡女”,起势突兀。蔡女指东汉末年的蔡琰(文姬),文姬归汉时,感笳之音,翻笳调入琴曲,作《胡笳十八拍》(拍,等于段)。三、四两句,是说文姬操琴时,胡人、汉使HRef=https://www.qijian.info/list/beiqie/ target=_blank class=infotextkey>悲切断肠的场面,反衬琴曲的感人魅力。五、六两句反补一笔,写出文姬操琴时荒凉凄寂的环境,苍苍古戍、沉沉大荒、烽火、白HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪,交织成一片黯淡HRef=https://www.qijian.info/list/beiliang/ target=_blank class=infotextkey>悲凉的气氛,使人越发感到乐声的哀婉动人。以上六句为第一段,诗人对“胡笳声”的来由和HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术效果作了十分生动的描述,把读者引入了一个幽邃的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术境界。读者要问:如此深挚有情的《胡笳弄》,作为一代名师的董庭兰又弹得如何呢?于是,诗人顺势而下,转入正面HRef=https://www.qijian.info/list/xushu/ target=_blank class=infotextkey>叙述。从蔡女到董大,遥隔数百年,一曲琴音,把两者巧妙地联系起来。

  “先拂商弦后角羽”,至“野鹿呦呦走堂下”为第二段。董大HRef=https://www.qijian.info/list/danqin/ target=_blank class=infotextkey>弹琴,确实身手不凡。“先拂”句是写HRef=https://www.qijian.info/list/danqin/ target=_blank class=infotextkey>弹琴开始时的动作。古琴七弦,配宫、商、角、徵、羽及变宫、变徽为七音。董大轻轻地拂拭琴弦,次序是由商弦到角弦,意为曲调开始时迟缓而低沉。琴声一起,“四郊HRef=https://www.qijian.info/list/qiuye2/ target=_blank class=infotextkey>秋叶”被惊得摵摵(shè设)而下。一个“惊”字,出神入化,极为生动。诗人不由得赞叹起“董夫子”来,说他的演奏简直象是“通神明”,不只惊动了人间,连深HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山妖精也悄悄地来偷听了!“言迟”两句概括董大的HRef=https://www.qijian.info/list/jiyi/ target=_blank class=infotextkey>技艺。“言迟更速”、“将往复旋”,指法是如此娴熟,得心应手,那抑扬顿挫的琴音,漾溢着激情,象是从演奏者的胸中流淌出来。

  董大的指法使人眼HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花撩乱,那么琴声究竟如何呢?诗人不从正面着手,却以种种形象的描绘,来烘托那凄恻动听的HRef=https://www.qijian.info/list/shengyin/ target=_blank class=infotextkey>声音。琴声忽纵忽收时,就象空廓的HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山间,群HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟散而复聚。曲调低沉时,就象浮云蔽天;清朗时,又象云开HRef=https://www.qijian.info/list/richu/ target=_blank class=infotextkey>日出。嘶哑的琴声,仿佛是失群的雏雁,在暗夜里发出辛酸的哀鸣,嘶酸的音调,正是胡儿恋母声的继续。诗到此忽然宕开一笔,又HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想起当年文姬与胡儿诀别时的情景,照应了第一段蔡女琴声,而且以雏雁喻胡儿,更使人感觉到琴音的HRef=https://www.qijian.info/list/beiqie/ target=_blank class=infotextkey>悲切。接着二句,引HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然界HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物来反衬琴声的巨大魅力。琴声回荡,河水为之滞流,百HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟为之罢鸣,世间万物都为琴声所感动了,这不是“通神明”了吗?其实,川不会真静,HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟不会罢鸣,只是因为琴声迷住了听者,“洋洋乎盈耳哉”,唯有琴声而已。诗人接着指出,董大的HRef=https://www.qijian.info/list/danqin/ target=_blank class=infotextkey>弹琴不仅仅是动听而已,他还能完美地传递出琴曲的神韵。侧耳细听,那幽咽的HRef=https://www.qijian.info/list/shengyin/ target=_blank class=infotextkey>声音,充满着汉朝乌孙公主远托异国、唐朝文成公主远度沙尘到逻娑(拉萨的另一音译)那样的HRef=https://www.qijian.info/list/yixiang/ target=_blank class=infotextkey>异乡HRef=https://www.qijian.info/list/aiyuan/ target=_blank class=infotextkey>哀怨之情。这与蔡女造《胡笳弄》的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情是十分合拍的。

  直到“幽音”以下四句,诗人才从正面描HRef=https://www.qijian.info/list/xioqin/ target=_blank class=infotextkey>写琴声,而且运用了许多形象的HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻。“幽音”是深沉的音,但一经变调,就忽然“飘洒”起来。忽而象“长HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风吹林”,忽而象HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨打屋瓦,忽而象扫过树梢的泉水飒飒而下,忽而象野鹿跑到堂下发出呦呦的鸣声。轻快悠扬,变幻无穷,怎不使听者心醉入迷呢?

  这一段,诗人洋洋洒洒,酣畅淋漓,从不同的角度表现董大弹奏《胡笳弄》的情景。由于董大炉火纯青的HRef=https://www.qijian.info/list/jiyi/ target=_blank class=infotextkey>技艺,蔡女“十八拍”丰富的琴韵得到充分的体现。诗人对董大的赞慕之情,自在不言之中。最后四句,是“兼寄房给事”的。唐朝帝都HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安,HRef=https://www.qijian.info/list/huanggong/ target=_blank class=infotextkey>皇宫面南坐北,禁中左右两掖HRef=https://www.qijian.info/list/fenbie/ target=_blank class=infotextkey>分别为门下、中书两省。“凤凰池”指的是中书省,青琐门是门下省的阙门。给事中正是门下省之要职。诗没有提人而人在其中,而且暗示其密迩宫庭,官位令人羡艳。最后,诗以HRef=https://www.qijian.info/list/zanyu/ target=_blank class=infotextkey>赞语作结。房琯不仅才高,而且不重HRef=https://www.qijian.info/list/mingli/ target=_blank class=infotextkey>名利,超逸脱略。这样的高人,正日夜HRef=https://www.qijian.info/list/panwang/ target=_blank class=infotextkey>盼望着你抱琴而去呢!这里也暗示董庭兰得遇HRef=https://www.qijian.info/list/zhiyin/ target=_blank class=infotextkey>知音,可幸可羡。而李颀对董弹《胡笳弄》的欣赏,以及所作的传神的描摹,HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然也非HRef=https://www.qijian.info/list/zhiyin/ target=_blank class=infotextkey>知音莫能为。

  值得特别注意的是,这首诗关联着三方面──董庭兰、蔡琰和房琯.写董庭兰的HRef=https://www.qijian.info/list/jiyi/ target=_blank class=infotextkey>技艺,要通过他演奏《胡笳弄》来写。要写《胡笳弄》,便HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然和蔡琰联系起来,既联系她的创作,又联系她的HRef=https://www.qijian.info/list/shenshi/ target=_blank class=infotextkey>身世、经历和她所处的特殊环境。全诗的特色就在于巧妙地把演技、琴声、HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史背景以及琴声所再现的HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情结合起来,笔姿纵横飘逸,忽天上,忽地下,忽HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史,忽目前。既周全细致又HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然浑成。最后对房给事含蓄的称扬,既为董庭兰HRef=https://www.qijian.info/list/zhuhe/ target=_blank class=infotextkey>祝贺,也多少寄托着作者的一点倾慕之情。李颀此时虽久已去官,但并未忘情宦事,他是多么HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望能得遇HRef=https://www.qijian.info/list/zhiyin/ target=_blank class=infotextkey>知音而一显身手啊!

返回