噫吁嚱,危乎高哉!蜀道之难,难于上青天!
蚕丛及鱼凫,开国何茫然!
尔来四万八千岁,不与秦塞通人烟。
西当太白有鸟道,可以横绝峨眉巅。
地崩山摧壮士死,然后天梯石栈相钩连。
上有六龙回日之高标,下有冲波逆折之回川。
黄鹤之飞尚不得过,猿猱欲度愁攀援。(攀援一作:攀缘)
青泥何盘盘,百步九折萦岩峦。
扪参历井仰胁息,以手抚膺坐长叹。
问君西游何时还?畏途巉岩不可攀。
但见悲鸟号古木,雄飞雌从绕林间。
又闻子规啼夜月,愁空山。
蜀道之难,难于上青天,使人听此凋朱颜!
连峰去天不盈尺,枯松倒挂倚绝壁。
飞湍瀑流争喧豗,砯崖转石万壑雷。
其险也如此,嗟尔远道之人胡为乎来哉!(也如此一作:也若此)
剑阁峥嵘而崔嵬,一夫当关,万夫莫开。
所守或匪亲,化为狼与豺。
朝避猛虎,夕避长蛇;磨牙吮血,杀人如麻。
锦城虽云乐,不如早还家。
蜀道之难,难于上青天,侧身西望长咨嗟!
整体评析
这首诗是袭用HRef=https://www.qijian.info/list/yuefu/ target=_blank class=infotextkey>乐府旧题,意在送HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人入蜀。诗人以HRef=https://www.qijian.info/list/langman/ target=_blank class=infotextkey>浪漫主义的手法,展开丰富的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象,HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术地再现了蜀道峥嵘,突兀,强悍、崎岖等奇丽惊险和不可凌越的磅礴气势,借以HRef=https://www.qijian.info/list/geyong/ target=_blank class=infotextkey>歌咏蜀地HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山川的壮秀,显示出祖国HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山河的雄伟壮丽。
至于本诗是否有更深的寓意,历代有各种不同看法。然而就诗HRef=https://www.qijian.info/list/lunshi/ target=_blank class=infotextkey>论诗,不一定强析有寓意。但从诗中,“所守或匪亲,化为狼与豺”看,却是在写蜀地HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山川峻美的同时,HRef=https://www.qijian.info/list/gaojie/ target=_blank class=infotextkey>告诫当局,蜀地险要,应好好HRef=https://www.qijian.info/list/yonHRef=https://www.qijian.info/list/gre/ target=_blank class=infotextkey>GREn/ target=_blank class=infotextkey>用人防守。
诗采用律体与HRef=https://www.qijian.info/list/sanwen/ target=_blank class=infotextkey>散文间杂,文句参差,笔意纵横,HRef=https://www.qijian.info/list/haofang/ target=_blank class=infotextkey>豪放洒脱。全诗HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情强烈,一唱三叹,回环反复,读来令人心潮激荡。
整体把握
这首诗大约是天宝(唐玄宗年后,742~756)初年,李白第一次到HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安时写的。《蜀道难》是他袭用HRef=https://www.qijian.info/list/yuefu/ target=_blank class=infotextkey>乐府古题,展开丰富的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象,着力描绘了秦蜀道路上奇丽惊险的HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山川,并从中透露了对HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会的某些HRef=https://www.qijian.info/list/youlǜ/ target=_blank class=infotextkey>忧虑与HRef=https://www.qijian.info/list/guanqie/ target=_blank class=infotextkey>关切。
诗人大体按照由古及今,自秦入蜀的线索,抓住各处HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水特点来描写,以展示蜀道之难。
从“噫吁嚱”到“然后天梯石栈相钩连”为一个段落。一开篇就极言蜀道之难,以HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情强烈的HRef=https://www.qijian.info/list/yongtan/ target=_blank class=infotextkey>咏叹点出HRef=https://www.qijian.info/list/zhuti/ target=_blank class=infotextkey>主题,为全诗奠定了雄放的基调。以下随着HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情的起伏和HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然场景的HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化,“蜀道之难,难于上青天”的HRef=https://www.qijian.info/list/yongtan/ target=_blank class=infotextkey>咏叹反复出现,像一首HRef=https://www.qijian.info/list/lequ/ target=_blank class=infotextkey>乐曲的主旋律一样激荡着读者的心弦。
说蜀道的难行比上天还难,这是因为自古以来秦、蜀之间被高HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山峻岭阻挡,由秦入蜀,太白峰首当其冲,只有高飞的HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟儿能从低缺处飞过。太白峰在秦都咸阳西南,是关中一带的最高峰。民谚云:“武公太白,去天三百。”诗人以夸张的笔墨写出了HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史上不可逾越的险阻,并融汇了五丁开HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山的HRef=https://www.qijian.info/list/shenhua/ target=_blank class=infotextkey>神话,点染了神奇色彩,犹如一部乐章的前奏,具有引人入胜的妙用。下面即着力刻画蜀道的高危难行了。
从“上有六龙回日之高标”至“使人听此凋朱颜”为又一段落。这一段极HRef=https://www.qijian.info/list/xioshan/ target=_blank class=infotextkey>写HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山势的高危,HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山高写得愈充分,愈可见路之难行。你看那突兀而立的高HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,高标接天,挡住了太阳神的运行;HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山下则是冲波激浪、曲折回旋的河川。诗人不但把夸张和HRef=https://www.qijian.info/list/shenhua/ target=_blank class=infotextkey>神话融为一体,直HRef=https://www.qijian.info/list/xioshan/ target=_blank class=infotextkey>写HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山高,而且衬以“回川”之险。唯其水险,更见HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山势的高危。诗人意犹未足,又借黄鹤与猿猱来反衬。HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山高得连千里翱翔的黄鹤也不得飞度,轻疾敏捷的猿猴也愁于攀援,不言而喻,人行走就难上加难了。以上用虚写手法层层映衬,下面再具体描写青泥岭的难行。
青泥岭,“悬崖万仞,HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山多云HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨”,为唐代入蜀要道。诗人着重就其峰路的萦回和HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山势的峻危来表现人行其上的HRef=https://www.qijian.info/list/jiannan/ target=_blank class=infotextkey>艰难情状和畏惧HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理,捕捉了在岭上曲折盘桓、手扪星辰、呼吸紧张、抚胸长叹等细节动作加以摹写,寥寥数语,便把行人HRef=https://www.qijian.info/list/jiannan/ target=_blank class=infotextkey>艰难的步履、惶悚的神情,绘声绘色地刻画出来,困危之状如在目前。
至此蜀道的难行似乎写到了极处。但诗人笔锋一转,借“问君”引出旅愁,以忧切低昂的旋律,把读者带进一个古木荒凉、HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟声悲凄的境界。HRef=https://www.qijian.info/list/dujuan/ target=_blank class=infotextkey>杜鹃HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟空谷传响,充满HRef=https://www.qijian.info/list/aichou/ target=_blank class=infotextkey>哀愁,使人HRef=https://www.qijian.info/list/wensheng/ target=_blank class=infotextkey>闻声失色,更觉蜀道之难。诗人借景HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情,用“悲HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟号古木”“子规啼夜月”等HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情色彩浓厚的HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然景观,渲染了旅愁和蜀道上空寂苍凉的环境气氛,有力地烘托了蜀道之难。
然而,逶迤千里的蜀道,还有更为奇险的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光。自“连峰去天不盈尺”至全篇结束,主要从HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山川之险来HRef=https://www.qijian.info/list/jieshi/ target=_blank class=infotextkey>揭示蜀道之难,着力渲染惊险的气氛。如果说“连峰去天不盈尺”是夸饰HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山峰之高,“枯松倒挂倚绝壁”则是衬托绝壁之险。
诗人先托出HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山势的高险,然后由静而动,写出水石激荡、HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山谷轰鸣的惊险场景。好像一串电影镜头:开始是HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山峦起伏、连峰接天的远景画面;接着平缓地推成枯松倒挂绝壁的特写;而后,跟踪而来的是一组快镜头,飞湍、瀑流、悬崖、转石,配合着万壑雷鸣的音响,飞快地从眼前闪过,惊险万状,目不暇接,从而造成一种势若排HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山倒海的强烈HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术效果,使蜀道之难的描写,简直达到了登峰造极的地步。如果说上面HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山势的高危已使人望而生畏,那此处HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山川的险要更令人惊心动魄了。
HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光变幻,险象丛生。在十分惊险的气氛中,最后写到蜀中要塞剑阁,在大剑HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山和小剑HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山之间有一条三十里长的栈道,群峰如剑,连HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山耸立,削壁中断如门,形成天然要塞。因其地势险要,易守难攻,HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史上在此割据称王者不乏其人。诗人从剑阁的险要引出对HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治形势的描写。他化用西晋张载《剑阁铭》中“形胜之地,匪亲勿居”的语句,劝人引为鉴戒,警惕HRef=https://www.qijian.info/list/zhanluan/ target=_blank class=infotextkey>战乱的发生,并联系当时的HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会背景,HRef=https://www.qijian.info/list/jielu/ target=_blank class=infotextkey>揭露了蜀中豺狼的“磨牙吮血,杀人如麻”,从而表达了对HRef=https://www.qijian.info/list/guoshi/ target=_blank class=infotextkey>国事的HRef=https://www.qijian.info/list/youlǜ/ target=_blank class=infotextkey>忧虑与HRef=https://www.qijian.info/list/guanqie/ target=_blank class=infotextkey>关切。唐天宝初年,太平景象的背后正潜伏着危机,后来发生的安史之乱,证明诗人的HRef=https://www.qijian.info/list/youlǜ/ target=_blank class=infotextkey>忧虑是有HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实意义的。
李白以HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化莫测的笔法,淋漓尽致地刻画了蜀道之难,HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术地展现了古老蜀道逶迤、峥嵘、高峻、崎岖的面貌,描绘出一幅色彩绚丽的HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水画卷。诗中那些动人的景象宛如历历在目。
李白之所以描绘得如此动人,还在于融贯其间的HRef=https://www.qijian.info/list/langman/ target=_blank class=infotextkey>浪漫主义激情。诗人HRef=https://www.qijian.info/list/jiqing/ target=_blank class=infotextkey>寄情HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水,放浪形骸。他对HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物不是冷漠的观赏,而是热情地赞叹,借以抒发自己的HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想感受。那飞流惊湍、奇峰险壑,赋予了诗人的情感气质,因而才呈现出飞动的灵魂和瑰伟的姿态。诗人善于把HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象、夸张和HRef=https://www.qijian.info/list/shenhua/ target=_blank class=infotextkey>神话HRef=https://www.qijian.info/list/chuanshuo/ target=_blank class=infotextkey>传说融为一体进行HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情。言HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山之高峻,则曰“上有六龙回日之高标”;状道之险阻,则曰“地崩HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山摧壮士死,然后天梯石栈相钩连”。诗人“驰走HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风云,鞭挞海岳”(陆时雍《诗镜总论》评李白七古语),从蚕丛开国说到五丁开HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,由六龙回日写到子规夜啼,天HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马行空般地驰骋HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象,创造出博大浩渺的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术境界,充满了HRef=https://www.qijian.info/list/langman/ target=_blank class=infotextkey>浪漫主义色彩。透过奇丽峭拔的HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山川HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物,仿佛可以看到诗人那“落笔摇五岳、笑傲凌沧洲”的高大形象。
唐以前的《蜀道难》作品,HRef=https://www.qijian.info/list/jianduan/ target=_blank class=infotextkey>简短单薄。李白对东府古题有所创新和发展,用了大量HRef=https://www.qijian.info/list/sanwen/ target=_blank class=infotextkey>散文化诗句,字数从三言、四言、五言、七言,直到十一言,参差错落,长短不齐,形成极为奔放的语言HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格。诗的用韵,也突破了梁陈时代旧作一韵到底的程式。后面描写蜀中险要环境,一连三换韵脚,极尽HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化之能事。所以殷璠编《河岳英灵集》称此诗“奇之又奇,自骚人以还,鲜有此体调”。
关于此篇,前人有种种寓意之说,断定是专为某人某事而作的。明人胡震亨、顾炎武认为,李白“自为蜀咏”,“别无寓意”。今人有谓此诗表面写蜀道艰险,实则写HRef=https://www.qijian.info/list/shitu/ target=_blank class=infotextkey>仕途HRef=https://www.qijian.info/list/kanke/ target=_blank class=infotextkey>坎坷,反映了诗人在长期漫游中屡逢踬碍的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活经历和HRef=https://www.qijian.info/list/huaicaibuyu/ target=_blank class=infotextkey>怀才不遇的HRef=https://www.qijian.info/list/fenmen/ target=_blank class=infotextkey>愤懑,迄无定论。
逐段分析
第一段从HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头到“相钩连”,用了四韵,为全诗定下HRef=https://www.qijian.info/list/haofang/ target=_blank class=infotextkey>豪放的基调,并用五丁开HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山的HRef=https://www.qijian.info/list/shenhua/ target=_blank class=infotextkey>神话,点染了神奇色彩。《蜀王本纪》中记载了一个关于蜀道的HRef=https://www.qijian.info/list/shenhua/ target=_blank class=infotextkey>神话。据说当年秦惠王时,蜀王部下有五个大力士,称为“五丁力士”。他们力大无穷。于是秦惠王送给蜀王五个HRef=https://www.qijian.info/list/moinu/ target=_blank class=infotextkey>美女,蜀王就命五丁力士移HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山开路,迎娶HRef=https://www.qijian.info/list/moinu/ target=_blank class=infotextkey>美女。在回HRef=https://www.qijian.info/list/xinglu/ target=_blank class=infotextkey>行路上,见一条大蛇蹿入HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山洞,五丁力士上前拉住蛇尾,用力往外拖,忽然地动HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山摇,HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山岭崩塌,压死了五丁力士。秦国的五个HRef=https://www.qijian.info/list/moinu/ target=_blank class=infotextkey>美女都奔上HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山去,化为石人。这个HRef=https://www.qijian.info/list/shenhua/ target=_blank class=infotextkey>神话,反映着古代有许多HRef=https://www.qijian.info/list/laodong/ target=_blank class=infotextkey>劳动HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民,凿HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山开路,牺牲了不少人,终于打开了秦蜀通道。李白运用这个HRef=https://www.qijian.info/list/shenhua/ target=_blank class=infotextkey>神话的母题,写了第五韵二句:“地崩HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山摧壮士死”,也可以说是指五丁力士,也可以说是指成千累万为开HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山辟路而牺牲的HRef=https://www.qijian.info/list/laodong/ target=_blank class=infotextkey>劳动HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民。他们死了,然后从秦入蜀才有HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山路和栈道连接起来。第一段诗到此为止,用四韵八句HRef=https://www.qijian.info/list/xushu/ target=_blank class=infotextkey>叙述了蜀道的起源。
第二段共享九个韵,描写天梯石栈的蜀道。“六龙回日”也是一个HRef=https://www.qijian.info/list/shenhua/ target=_blank class=infotextkey>神话HRef=https://www.qijian.info/list/gushi/ target=_blank class=infotextkey>故事,据说太阳之神羲和驾着六条龙每天早晨从扶桑西驰,直到若木。左思《蜀都赋》有两句描写蜀中的高HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山:“羲和假道于峻坂,阳乌回翼乎高标。”羲和和阳乌都是太阳的代词。文意是说:太阳也得向高HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山借路。而最高的HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山还使太阳回飞避开。“上有六龙回日之高标”,这一句就是说:上面有连太阳都过不去的高峰。“高标”是高举、高耸之意,但作名词用,因而可以解作高峰。萧士赟注引《图经》云:高标是HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山名。这是后代人误读李白诗,或有意附会,硬把一座HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山名为高标。原诗以“高标”和“回川”对举,可知决不是专名。
这两句诗有一个不同的文本。《河岳英灵集》、《极玄集》这两个唐人的选本、敦煌石室中发现的唐人写本,还有北宋初的《唐文粹》,这两句却不是“上有六龙回日之高标,下有冲波逆折之回川”,而是“上有横河断海之浮云,下有逆折冲波之流川”。从对偶来看,后者较为工整,若论句子的气魄,则前者更为壮健。可能后者是当时流传的初稿,而前者是作者的最后改定本。故当时的选本作“横河断海”,而李阳冰编定的集本作“六龙回日”。
以下一大段又形容蜀HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山之高且险。黄鹤都飞不过,猿猴也怕攀缘之苦。青泥岭,在陕西略阳县,是由秦入蜀的必经之路。这条HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山路百步九曲,在HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山岩上纡回盘绕,HRef=https://www.qijian.info/list/xinglu2/ target=_blank class=infotextkey>行旅极为HRef=https://www.qijian.info/list/jianku/ target=_blank class=infotextkey>艰苦。参和井都是二十八宿之一。蜀地属于参宿的分野,秦地属于井宿的分野。在高险的HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山路上,从秦入蜀,就好似仰面朝天,屏住呼吸,摸着星辰前进。在这样HRef=https://www.qijian.info/list/jiannan/ target=_blank class=infotextkey>艰难HRef=https://www.qijian.info/list/kunku/ target=_blank class=infotextkey>困苦的旅程中,行人都手按着胸膛,为此而长叹。这个“坐”字,不是坐立的坐,应该讲作“因此”。
以上是第二段的前半,四韵八句,一气贯注,渲染了蜀道之难。下面忽然接一句“问君西游何时还”,这就透露了赠行的HRef=https://www.qijian.info/list/zhuti/ target=_blank class=infotextkey>主题。作者不像作一般送行诗那样,讲些临别的话,而在描写蜀道HRef=https://www.qijian.info/list/jiannan/ target=_blank class=infotextkey>艰难中间,插入一句“你什么时候才能回来呀?”由此反映了来去都不容易。这一句本身也成为蜀道难的描写部分了。
“畏途巉岩”以下四韵七句,仍然紧接着上文四韵写下去,不过改变了描写的对象。现在不HRef=https://www.qijian.info/list/xioshan/ target=_blank class=infotextkey>写HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山高路险,而HRef=https://www.qijian.info/list/xioshan/ target=_blank class=infotextkey>写HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山中的禽HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟了。诗人说:这许多不可攀登的峥嵘的HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山岩,真是HRef=https://www.qijian.info/list/luren/ target=_blank class=infotextkey>旅人怕走的道路(畏途)。在这一路上,你能见到的只是古树上悲鸣的HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟,雌的跟着雄的在幽林中飞绕。还有蜀地著名的子规HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟,常在HRef=https://www.qijian.info/list/yuexia/ target=_blank class=infotextkey>月下悲鸣。据说古代有一个蜀王,名叫杜宇,号为望帝。他因HRef=https://www.qijian.info/list/wangguo/ target=_blank class=infotextkey>亡国而死,死后化为子规HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟,每天夜里在HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山中悲鸣,好像哭泣一样。
以下还有一韵二句,是第二段的结束语。先重复一句“蜀道之难难于上青天”,接着说:使人听了这些情况,会惊骇得变了脸色。“凋朱颜”在这里只能讲作因惊骇而“色变”的意思,虽然在别处应当讲作“衰老”。
第二段以下,韵法与章法似乎有点参差。依韵法来写,分为三段。但如果从HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想内容的结构来看,实在只能说是两段。从“连峰去天不盈尺”到“胡为乎来哉”是一段,即全诗的第三段。从“剑阁峥嵘而崔嵬”到末句是又一段,即全诗的第四段,第三段前四句仍是描写蜀道HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水之险,但作者分用两个韵。“尺”、“壁”一韵,只有二句,接下去立刻就换韵,使读者到此,有气氛短促之感。在HRef=https://www.qijian.info/list/changpian/ target=_blank class=infotextkey>长篇歌行中忽然插入这样的短韵句法,一般都认为是缺点。尽管李白才气大,HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由用韵,不受拘束,但这两句韵既急促,HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想又不成段落,在讲究诗法的人看来,终不是可取的。
这一段前二句形容高HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山绝壁上有倒挂的枯松,下二句形容HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山泉奔瀑,冲击崖石的猛势,如万壑雷声。最后结束一句“其险也如此”。这个“如此”,并不单指上面二句,而是总结“上有六龙回日之高标”以下的一切描写。在HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水形势方面的蜀道之险,到此结束。此下就又接一个问句:你这个远路HRef=https://www.qijian.info/list/keren/ target=_blank class=infotextkey>客人为什么到这里来呢?这又是出人意外的句子。如果从蜀中人的立场来讲,就是说:我们这HRef=https://www.qijian.info/list/difang/ target=_blank class=infotextkey>地方,路不好走,你何必来呢?如果站在送行人的立场来讲,就是说:如此危险的HRef=https://www.qijian.info/list/lutu/ target=_blank class=infotextkey>旅途,你有什么必要到那里去呢?
接下去转入第四段,忽然讲到蜀地的军事形势。“一夫当关,万夫莫开”,易于固守,难于攻入。像这样的HRef=https://www.qijian.info/list/difang/ target=_blank class=infotextkey>地方,如果没有亲信可靠的人去镇守,就非常危险了。这几句诗完全用晋代张载的《剑阁铭》中四句:“一人荷戟,万夫趑趄,形胜之地,匪亲弗居。”李白描写蜀道之难行,联系到蜀地形势所具有的HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治意义,事实上已越出了HRef=https://www.qijian.info/list/yuefu/ target=_blank class=infotextkey>乐府旧题“蜀道难”的范围。巴蜀物产富饶,对三秦的经济供应,甚为重要。所以王勃《送杜少府之任蜀川》诗第一句就说蜀地“城阙辅三秦”,也是指出了这一点。李白作HRef=https://www.qijian.info/list/yuefu/ target=_blank class=infotextkey>乐府诗,虽然都用旧题,却常常注入有HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实意义的新意。这一段诗反映了初唐以来,蜀地因所守非亲,屡次引起吐蕃、南蛮的入侵,导致生灵涂炭的HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争,使三秦震动。
这一段诗,在李白是顺便提到,作为描写蜀道难的一部分。但却使后世读者误认为全诗的HRef=https://www.qijian.info/list/zhuti/ target=_blank class=infotextkey>主题所在。有人以为此诗HRef=https://www.qijian.info/list/fongci/ target=_blank class=infotextkey>讽刺章仇兼琼,有人以为HRef=https://www.qijian.info/list/fongci/ target=_blank class=infotextkey>讽刺严武,有人以为HRef=https://www.qijian.info/list/fongci/ target=_blank class=infotextkey>讽刺一般恃险割据的HRef=https://www.qijian.info/list/guanli/ target=_blank class=infotextkey>官吏,都是为这一段诗所迷惑,而得出这些结论。但是,这几句诗,确是破坏了全诗的统一性,写在赠HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人入蜀的诗中,实在使人有HRef=https://www.qijian.info/list/zhuti/ target=_blank class=infotextkey>主题两歧之感。然诗作本是诗人HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情之流露:蜀中势力盘根错节,险要的地势更成为滋生割据野心的土壤,李白害怕HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人误入是非之地,命丧宵小之手,故有“一夫当关,万夫莫开”“锦城虽云乐,不如早还家”之语。