澹然空水对斜晖,曲岛苍茫接翠微。
波上马嘶看棹去,柳边人歇待船归。
数丛沙草群鸥散,万顷江田一鹭飞。
谁解乘舟寻范蠡,五湖烟水独忘机。
诗人来到了嘉陵江畔,首先映入眼帘的是,开阔清澄的江面,波光粼粼而动,HRef=https://www.qijian.info/list/xiyang/ target=_blank class=infotextkey>夕阳映照在水中,闪烁不定;起伏弯曲的江岛和岸上青翠的HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山岚在斜晖的笼罩下,一片苍茫。这一联HRef=https://www.qijian.info/list/xiojiang/ target=_blank class=infotextkey>写江景,交待了行程的HRef=https://www.qijian.info/list/didian/ target=_blank class=infotextkey>地点和HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间:日暮时HRef=https://www.qijian.info/list/jiangbian/ target=_blank class=infotextkey>江边渡口。因为诗写的就是HRef=https://www.qijian.info/list/dujiang/ target=_blank class=infotextkey>渡江情景,所以首联从此着笔,起得非常HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然。颔联紧承上联,HRef=https://www.qijian.info/list/xieren/ target=_blank class=infotextkey>写人HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马急欲HRef=https://www.qijian.info/list/dujiang/ target=_blank class=infotextkey>渡江的情形:渡船正浮江而去,人渡HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马也渡,船到江心,HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马儿扬鬃长鸣,好像HRef=https://www.qijian.info/list/shengyin/ target=_blank class=infotextkey>声音出于波浪之上;未渡的人(包括诗人自己)歇息在岸边的柳荫下,等待着渡船从彼岸返回。这两联所HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景物都是诗人待渡时岸边所见,由远而近,由江中而岸上,由静而动,井然有序。
接下来,颈联写HRef=https://www.qijian.info/list/dujiang/ target=_blank class=infotextkey>渡江,船过沙滩,惊散了草丛中成群的鸥HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟;回望岸上,江田万顷,一只白鹭在HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由自在地飞翔。这一联巧用数量词,不但属对工稳,而且深化了诗境。群鸥栖息沙草之间,可见天时向晚,飞HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟归巢,所以万顷江田之上只有一鹭飞翔。这幅色彩鲜明的画面强烈地渲染了HRef=https://www.qijian.info/list/jiangbian/ target=_blank class=infotextkey>江边的清旷和寂静。后来李清照《如梦令·常记溪亭日暮》中有“争渡,争渡,惊起一滩欧鹭”的词句,其境界正与此联上句所展示的画面相类似,而下句江田白鹭的空阔悠深和王维的“漠漠水田飞白鹭”(《积HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨辋川庄作》)更是神韵同出。
前面三联描绘了一幅宁静而充满生机的利州南渡图,作为餬口四方、疲于奔走的诗人摹然置身于这样的环境,不能不HRef=https://www.qijian.info/list/chujingshengqing/ target=_blank class=infotextkey>触景生情,遐想联翩。所以尾联偶然兴起了欲学范蠡急流勇退,放浪江湖的HRef=https://www.qijian.info/list/yuanwang/ target=_blank class=infotextkey>愿望。这两句的言外之意是,自己便有HRef=https://www.qijian.info/list/danbo/ target=_blank class=infotextkey>淡泊遗世,忘却机心之志,也没有人能够理会。
温庭筠的诗中曾有“自笑谩怀经济策,不将心事许烟霞”(《郊居HRef=https://www.qijian.info/list/qiuri/ target=_blank class=infotextkey>秋日有怀一二HRef=https://www.qijian.info/list/zhiji/ target=_blank class=infotextkey>知己》)的自负与HRef=https://www.qijian.info/list/zichao/ target=_blank class=infotextkey>自嘲,这里却浩然有HRef=https://www.qijian.info/list/guiyin/ target=_blank class=infotextkey>归隐之志,实际上是HRef=https://www.qijian.info/list/shiyi/ target=_blank class=infotextkey>失意后的HRef=https://www.qijian.info/list/wunai/ target=_blank class=infotextkey>无奈之语。“独忘机”,其实并不能忘机。这一点和范蠡也是共通的。范蠡是因越王勾践难共安乐才辞官隐遁的。所以,两个人都可谓是极有机心的人。
这首诗描写HRef=https://www.qijian.info/list/xinglu2/ target=_blank class=infotextkey>行旅在利州南渡时的所见所感,HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物描HRef=https://www.qijian.info/list/xiojiang/ target=_blank class=infotextkey>写江中,岸上交递着墨,层次分明,色彩清丽,静中有动,栩栩如生,特别是颈联,是被人们传诵的HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景名句。最后触景兴感,HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然真切。全诗八句,无不与“水”相关,但清隽而不堆砌。在章法上,此诗别具一格,不落俗套。按照律诗的一般规律,前后四联,起承转合,各有所归。此诗前三联却递相承接,HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物描写得很充分,HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境幽远淡雅。尾联由HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景转而遐思,但仍从“舟”、“水”絻结,以致转中有合,脉络依然清晰完整。有人说,温庭筠的以HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水、HRef=https://www.qijian.info/list/xinglu2/ target=_blank class=infotextkey>行旅为题材的诗多HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨深切,气韵清澈,以这首诗来看,确实如此。