近试上张籍水部鉴赏

原文

洞房昨夜停红烛,待晓堂前拜舅姑。

妆罢低声问夫婿,画眉深浅入时无。

赏析

  《近试上张水部》载于《全唐诗》卷五百一十五。下面是当代女HRef=https://www.qijian.info/list/wenxue/ target=_blank class=infotextkey>文学家、著名学者沈祖棻教授对此诗的赏析。

  以HRef=https://www.qijian.info/list/fuqi/ target=_blank class=infotextkey>夫妻或男女HRef=https://www.qijian.info/list/aiqing/ target=_blank class=infotextkey>爱情关系比拟君臣以及HRef=https://www.qijian.info/list/pengyou/ target=_blank class=infotextkey>朋友、师生等其他HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会关系,乃是中国古典诗歌中从《HRef=https://www.qijian.info/list/chuci/ target=_blank class=infotextkey>楚辞》就开始出现并在其后得到发展的一种传统表现手法。此诗也是用这种手法写的。

  “近试上张水部”这个标题可以帮助读者明白诗的作意,唐代应进士HRef=https://www.qijian.info/list/keju/ target=_blank class=infotextkey>科举的士子有向名人行卷的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风气。临到要HRef=https://www.qijian.info/list/kaoshi/ target=_blank class=infotextkey>考试了,朱庆馀怕自己的作品不一定符合主考的要求,因此以新妇自比,以新郎比张籍,以公婆比主考,写下了这首诗,征求张籍的意见。

  古代HRef=https://www.qijian.info/list/fengsu/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风俗,头一天HRef=https://www.qijian.info/list/wanshang/ target=_blank class=infotextkey>晚上结婚,第二天清早新妇才拜见公婆。此诗描写的重点,乃是她去拜见之前的HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理状态。首句写成婚。洞房,这里指新房。停,安置。停红烛,即让红烛点着,通夜不灭。次句写拜见。由于拜见是一件大事,所以她一早就起了床,在红烛光照中妆扮,等待天亮,好去堂前行礼。这时,她心里不免有点嘀咕,自己的打扮是不是很时髦呢?也就是,能不能讨公婆的喜欢呢?因此,后半便接写她基于这种HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情而产生的言行。在用心梳好妆,画好眉之后,还是觉得没有把握,只好问一问身边HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫的意见了。由于是新娘子,当然带点羞涩,而且,这种想法也不好大声说出,让旁人听到,于是这低声一问,便成为极其合情合理的了。这种写法真是精雕细琢,刻画入微。

  仅仅作为“闺意”,这首诗已经是非常完整、HRef=https://www.qijian.info/list/youmoi/ target=_blank class=infotextkey>优美动人的了,然而作者的本意,在于表达自己作为一名应试举子,在面临关系到自己HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治HRef=https://www.qijian.info/list/qiantu/ target=_blank class=infotextkey>前途的一场HRef=https://www.qijian.info/list/kaoshi/ target=_blank class=infotextkey>考试时所特有的不安和期待。应进士HRef=https://www.qijian.info/list/keju/ target=_blank class=infotextkey>科举,对于当时的HRef=https://www.qijian.info/list/zhishi2/ target=_blank class=infotextkey>知识分子来说,乃是和女孩儿出嫁一样的终身大事。如果考取了,就有非常广阔的HRef=https://www.qijian.info/list/qiantu/ target=_blank class=infotextkey>前途,反之,就可能蹭蹬一辈子。这也正如一个HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子嫁到人家,如果得到HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫和公婆的HRef=https://www.qijian.info/list/xiai/ target=_blank class=infotextkey>喜爱,她的地位就稳定了,处境就顺当了,否则,日子就很不好过。诗人的比拟来源于HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实的HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活,在当时的HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史条件之下,很有典型性。即使如今看来,读者也不能不对他这种一箭双雕的技巧感到惊叹。

  朱庆馀呈献的这首诗获得了张籍明确的回答。在《酬朱庆馀》中,他写道:

  “越女新妆出镜心,自知明艳更沉吟。

  齐纨未足时人贵,一曲菱歌敌万金。”

  由于朱的HRef=https://www.qijian.info/list/zengshi/ target=_blank class=infotextkey>赠诗用比体写成,所以张的答诗也是如此。在这首诗中,他将朱庆馀比作一位采菱姑娘,相貌既美,歌喉又好,因此,必然受到人们的HRef=https://www.qijian.info/list/zanshang/ target=_blank class=infotextkey>赞赏,暗示他不必为这次HRef=https://www.qijian.info/list/kaoshi/ target=_blank class=infotextkey>考试担心。

  首句写这位姑娘的身分和容貌。她是越州的一位采菱姑娘。这时,她刚刚打扮好,出现在镜湖的湖心,边采菱边唱着歌。次句写她的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。她当然知道自己长得美艳,光彩照人。但因为爱好的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情过分了,却又沉吟起来。(沉吟,本是沉思吟味之意,引申为暗自忖度、思谋。)朱庆馀是越州(今浙江省绍兴市)人,越州多出HRef=https://www.qijian.info/list/moinu/ target=_blank class=infotextkey>美女,镜湖则是其地的名胜。所以张籍将他比为越女,而且出现于镜心。这两句是回答朱诗中的后两句,“新妆”与“画眉”相对,“更沉吟”与“入时无”相对。全诗以“入时无”三字为灵魂。新娘打扮得入不入时,能否讨得公婆欢心,最好先问问新郎,如此精心设问寓意自明,令人惊叹。后半进一步肯定她的才艺出众,说:虽然有许多其他姑娘,身上穿的是齐地(今HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山东省)出产的贵重丝绸制成的衣服,可是那并不值得人们的看重,反之,这位采菱姑娘的一串珠喉,才真抵得上一万金哩。这是进一步打消朱庆馀“入时无”的顾虑,所以特别以“时人”与之相对。朱的HRef=https://www.qijian.info/list/zengshi/ target=_blank class=infotextkey>赠诗写得好,张也答得妙,文人相重,HRef=https://www.qijian.info/list/chouda/ target=_blank class=infotextkey>酬答俱妙,可谓珠联璧合,千年来传为诗坛佳话。

返回