管子曰:“仓廪实而知礼节。”民不足而可治者,自古及今,未之尝闻。古之人曰:“一夫不耕,或受之饥;一女不织,或受之寒。”生之有时,而用之亡度,则物力必屈。古之治天下,至孅至悉也,,故其畜积足恃。今背本而趋末,食者甚众,是天下之大残也;淫侈之俗,日日以长,是天下之大贼也。残贼公行,莫之或止;大命将泛,莫之振救。生之者甚少,而靡之者甚多,天下财产何得不蹶!
汉之为汉,几四十年矣,公私之积,犹可哀痛!失时不雨,民且狼顾;岁恶不入,请卖爵子,既闻耳矣。安有为天下阽危者若是而上不惊者?世之有饥穰,天之行也,禹、汤被之矣。即不幸有方二三千里之旱,国胡以相恤?卒然边境有急,数千百万之众,国胡以馈之?兵旱相乘,天下大屈,有勇力者聚徒而衡击;罢夫羸老易子而咬其骨。政治未毕通也,远方之能疑者,并举而争起矣。乃骇而图之,岂将有及乎?
夫积贮者,天下之大命也。苟粟多而财有余,何为而不成?以攻则取,以守则固,以战则胜。怀敌附远,何招而不至!今殴民而归之农,皆著于本;使天下各食其力,末技游食之民,转而缘南亩,则畜积足而人乐其所矣。可以为富安天下,而直为此廪廪也,窃为陛下惜之。
节自《汉书·食货志》
这篇HRef=https://www.qijian.info/list/zoushu/ target=_blank class=infotextkey>奏疏,是贾谊针对西汉初年在经济上所面临的严重危机,提出的要注意积贮的重要论文。它从不同角度HRef=https://www.qijian.info/list/lunshu/ target=_blank class=infotextkey>论述了加强积贮对国计HRef=https://www.qijian.info/list/minsheng/ target=_blank class=infotextkey>民生的重大意义,表现出一个地主阶级HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治家HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想家的远见卓识。他提出的主张,对于维护汉朝的封建统治,促进当时的HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会生产,发展经济,巩固国防,安定HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活,都育一定的贡献,在客观上是符合HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民的利益的,在HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史上有其进步的意义。同时,他的重视发展HRef=https://www.qijian.info/list/nongye/ target=_blank class=infotextkey>农业,提倡积贮的HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想,即使至今,也仍有借鉴的价值。
文章开宗明义,提出了“仓廪实而知礼节”这一HRef=https://www.qijian.info/list/guandian/ target=_blank class=infotextkey>观点,既而引用HRef=https://www.qijian.info/list/guren2/ target=_blank class=infotextkey>古人有关不耕不织、用之无度给HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民带来的危害性的言论,对照当时HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会食者众、靡者多、积蓄少的现象,提醒当权者必须慎重正视这一严重的HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会问题。
接着文章论及灾害的必然性,谈到禹、汤受此之苦,并在此HRef=https://www.qijian.info/list/jichu/ target=_blank class=infotextkey>基础上接连设问:如果我们也遇到灾害,“国胡以相恤”?如果边境有敌人入侵,“国胡以馈之”?不仅如此,文章更具体HRef=https://www.qijian.info/list/jieshi/ target=_blank class=infotextkey>揭示了旱荒给HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民带来深重的灾难一一勇者行劫,老弱者易子而食,HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治未毕通等。
最后从正面归结到“夫积贮者,天下之大命也”,指出“苟粟多而财有余,何为而不成”、“怀敌附远,何招而不至”的大利。同时,进一步提出了“驱民而归之农,皆著于本,使天下各食其力”的具体办法。
贾谊在文章中还毫不隐讳地HRef=https://www.qijian.info/list/jielu/ target=_blank class=infotextkey>揭露了当时HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民备受饥寒的HRef=https://www.qijian.info/list/kunku/ target=_blank class=infotextkey>困苦HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活,对统治阶级骄奢淫逸、挥霍无度提出严厉的HRef=https://www.qijian.info/list/pipan/ target=_blank class=infotextkey>批判,言辞犀利激切。
本文HRef=https://www.qijian.info/list/lilun/ target=_blank class=infotextkey>理论结合实际,紧密围绕“积贮”的论题,从正反两面逐层深入地来论证中心论点。文章第一段,首先引用管子之言和HRef=https://www.qijian.info/list/guren2/ target=_blank class=infotextkey>古人深知民足致治的事实,对古之治天下,重积贮的HRef=https://www.qijian.info/list/lilun/ target=_blank class=infotextkey>理论和经验进行了总结,阐明积贮与国计HRef=https://www.qijian.info/list/minsheng/ target=_blank class=infotextkey>民生的关系,从正面论证了积贮的重要。接着由古及今,联系实际,针对当前生产少,消费多,淫侈之HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风滋长,不重视积贮,HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家有覆亡可能的危险形势,说明不重积贮的危害,从反面论证了积贮的重要意义。这样通过古今对比,HRef=https://www.qijian.info/list/lilun/ target=_blank class=infotextkey>理论和形势的分析,从正反两面对中心论点进行了有力的论证。第二段,则就应付HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然灾害和HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争两个方面,从HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家存亡攸关的高度阐明不积贮的危害,从反面进一步论证了积贮的重要。至第三段,则在前面充分阐述的HRef=https://www.qijian.info/list/jichu/ target=_blank class=infotextkey>基础上,水到渠成地归纳出“夫积贮者,天下之大命也”的中心论点,并与第二段及第一段的有关部分进行对比论证,阐明积贮之利是关系HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家富强的根本大计,重视HRef=https://www.qijian.info/list/nongye/ target=_blank class=infotextkey>农业生产,是加强积贮的根本措施,从正面更深入一层论证了积贮的重要意义。文章这样围绕中心论点,引古证今,HRef=https://www.qijian.info/list/lilun/ target=_blank class=infotextkey>理论结合实际,进行正反对照,并以确凿的论据,严密的逻辑,层层深入进行论证,把HRef=https://www.qijian.info/list/daoli/ target=_blank class=infotextkey>道理说得清楚透彻,有条不紊,令人信服。