闻道长安灯夜好,雕轮宝马如云。蓬莱清浅对觚棱。玉皇开碧落,银界失黄昏。
谁见江南憔悴客,端忧懒步芳尘。小屏风畔冷香凝。酒浓春入梦,窗破月寻人。
这首词上片写HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象中的汴京元夜之景,下片写HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实中HRef=https://www.qijian.info/list/jilu/ target=_blank class=infotextkey>羁旅穷愁,无法排遣的一种HRef=https://www.qijian.info/list/wunai/ target=_blank class=infotextkey>无奈HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。上片虚写,下片实写;一虚一实,虚为宾,实为主。
首句“闻道HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安灯夜好”,“HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安”点“都城”,即汴京。“灯夜好”点“元夕”。词题即在首句点出。“闻道”二字,点明都城元夕的热闹景象都是神游,并非实境。不过,这“神游”并不是对往昔HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆,也不是对于期待中的未来的HRef=https://www.qijian.info/list/chongjing/ target=_blank class=infotextkey>憧憬,更不是梦境,而是在同一时刻对另一空间的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象,即处凄冷之境的“HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南憔悴客”对汴京元夜热闹景象的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象。摆脱HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实的束缚,按照自己潜在的心愿作几乎是无限的发挥。“雕轮宝HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马如云”毛滂这一句极言“雕轮宝HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马”之多(“如云”)。词人把都城元夕的繁华景象描摹尽致。但是,这一片繁华都只是词人HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象的产物,首句“闻道”二字点明了这一点。上片越是写得繁华热闹,则越是反衬出下片HRef=https://www.qijian.info/list/qiqing/ target=_blank class=infotextkey>凄清冷寂的尴尬之状。下面三句词人把汴京元夜从地上移到了天上,以HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象中的仙境喻都城元夕的盛况。“蓬莱清浅对觚棱”是描写汴京元宵之夜宛如HRef=https://www.qijian.info/list/shenxian/ target=_blank class=infotextkey>神仙境界。“玉皇开碧落,银界失HRef=https://www.qijian.info/list/huanghun/ target=_blank class=infotextkey>黄昏。”“碧落”,犹碧天。“玉皇”句中的“开”字启人HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象。言“开”,则“碧落”原是“闭”着的,只是在上元之夜,玉皇才将原是“闭”着的“碧落”“开”了。“碧落”既“开”,则天上的星儿、宿儿便纷纷下落,使“银界失HRef=https://www.qijian.info/list/huanghun/ target=_blank class=infotextkey>黄昏”了。词人的写法无非是把人间的皇帝搬到了天上,以在HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象中染上一层迷离恍惚的色彩,使帝京元夜在词人的表现中更加热闹罢了。
下片首句,“HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南憔悴客”是作者自指。“谁见”,设问之辞,意即无人见。特指作者自己深深HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念的HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子反不知自己待罪客舍的窘境。这一句,以设问的口气写出了自己的HRef=https://www.qijian.info/list/guji/ target=_blank class=infotextkey>孤寂。“谁见”二字还将读者(也使作者自己)从HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象中的繁华景象拉回到凄冷的HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实中来。“端忧懒步芳尘”,这是写闺中人对那元夜的繁华早已失去了兴趣,毛滂词中的闺中人则无须去“寻”,她知道自己的HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫远在千里之外,乃“懒”去那元夜繁华之地。她只在闺房中,在“小屏HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风畔”,独对薰香袅袅,薰香则渐冷而凝。一种HRef=https://www.qijian.info/list/wunai/ target=_blank class=infotextkey>无奈之状展现在读者眼前,像是一幅画得极高明的《闺中夜思图》。这种描写,只是词人的设想,但是设想闺中人在HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念自己,也就更深刻地表现了自己在HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念闺中人。“酒浓”句,词人从对闺中人的HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念中回到HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实中来。上元之夜,本应是欢乐之夕,而作者自己却处在待罪HRef=https://www.qijian.info/list/jilu/ target=_blank class=infotextkey>羁旅、凄冷HRef=https://www.qijian.info/list/guji/ target=_blank class=infotextkey>孤寂的心境中,去消受那本不应如此HRef=https://www.qijian.info/list/qiqing/ target=_blank class=infotextkey>凄清的元夜之夕。“春梦”只能于“酒浓”时去做。而酒并不能真的解忧,它只是使人于麻醉中暂时忘却而已。结句“窗破月寻人”,写词人HRef=https://www.qijian.info/list/guji/ target=_blank class=infotextkey>孤寂一个,只有元夕之月伴春梦之人。“寻”字,以人拟月。这位“HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南憔悴客”,待罪HRef=https://www.qijian.info/list/jilu/ target=_blank class=infotextkey>羁旅,没有人去“寻”他,只有月从客舍的破窗隙中来“寻”,越显其HRef=https://www.qijian.info/list/gudu/ target=_blank class=infotextkey>孤独HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞,HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情已从凄冷变成HRef=https://www.qijian.info/list/qiku/ target=_blank class=infotextkey>凄苦了。
这首词以乐景写哀情,将词人羁滞HRef=https://www.qijian.info/list/yixiang/ target=_blank class=infotextkey>异乡、困顿潦倒、憔悴不堪的苦境与悲怀抒写得缠绵悱恻。然而,尽管词人满怀苦情,却又以飘逸秀雅的笔调抒写内心的HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀,使全词充满了潇洒HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风流的情致。