小重山·柳暗花明春事深鉴赏

原文

柳暗花明春事深。小阑红芍药,已抽簪。雨馀风软碎鸣禽。迟迟日,犹带一分阴。

往事莫沉吟。身闲时序好,且登临。旧游无处不堪寻。无寻处,惟有少年心。

赏析

  这首词所写的,可能并非词人日常家居的情景,似乎是在HRef=https://www.qijian.info/list/taxiang/ target=_blank class=infotextkey>他乡做官多年,终于久游归来,或者HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年时曾在某地HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活过,而此时又亲至其地,重寻旧迹。

  “小阑”两句,画出那小阑干围着的HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花圃,红HRef=https://www.qijian.info/list/shaoyao/ target=_blank class=infotextkey>芍药长得枝叶繁茂,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花儿已经含苞,好似一支支玉簪,这亦即是晁补之笔下所描写的春末夏初的景象,“春回常恨寻无路,试向我、小园徐步。一栏红药,倚HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风含露,春自未曾归去。”(《金凤钩》)“HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨余”句HRef=https://www.qijian.info/list/xiofeng/ target=_blank class=infotextkey>写HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风声,HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟鸣声,用杜荀鹤《春HRef=https://www.qijian.info/list/gongyuan/ target=_blank class=infotextkey>宫怨》诗意:“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风暖HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟声碎,日高HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花影重。”正当HRef=https://www.qijian.info/list/yuhou/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨后初晴,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风软烟淡,空气温润和暖。“秦观词亦有“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花影乱,莺声碎”之句。鸣声随暖HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风送入耳际,似挽留、似HRef=https://www.qijian.info/list/wanxi/ target=_blank class=infotextkey>惋惜,真是“留春不住,费尽莺儿语。”这里写出春将逝去而光阴犹足可流连。“迟迟日”两句,点明季节特征,是白昼渐长,日影阑珊,即所谓“春欲尽,日迟迟。”“一分阴”,言偶有浮云,瞬即消逝。“犹带”两字,使语气显得宛转,对春欲尽不无怅触而情调并不低沉。季节正当春深,又值HRef=https://www.qijian.info/list/yuhou/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨后。柳暗HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花明,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花栏里的红HRef=https://www.qijian.info/list/shaoyao/ target=_blank class=infotextkey>芍药抽出了尖尖的HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花苞(其状如簪)。这不光由于季节的原因,也由于HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨水的滋润。“HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨余”二字,虽然到第四句才点出,但这一因素,实际上贯串着整个HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物描写。由于HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨之后,HRef=https://www.qijian.info/list/tianqi/ target=_blank class=infotextkey>天气稳定,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风和日丽,HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟雀唤晴,鸣声也格外欢快。一个“碎”字,见出HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟雀声纷繁,乃至多样。春日迟迟,由春入夏,白天越来越长。而湿润的HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天,总爱播阴弄晴,“犹带一分阴”,正显出HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天HRef=https://www.qijian.info/list/yuhou/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨后HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色的妩媚。总之,词人抓住春深和HRef=https://www.qijian.info/list/yuhou/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨后的特点,写出眼前HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风物的令人流连忘返。

  换头“HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事莫沉吟”,起得很陡,从HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理过程看,它是经过一番盘旋周折才吐出的。“莫沉吟”,正见作者面临旧游之地对HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事有过一番沉吟,但又努力加以排遣,用“身闲时序好”劝自己登临HRef=https://www.qijian.info/list/youshang2/ target=_blank class=infotextkey>游赏。“时序好”,并非HRef=https://www.qijian.info/list/kuanwei/ target=_blank class=infotextkey>宽慰自己的泛泛之词,从上片HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景中,已显示了这一点。“旧游”三句,语意忽又一转,写登临以后触景伤神,HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情转向HRef=https://www.qijian.info/list/chouchang/ target=_blank class=infotextkey>惆怅。刘过《唐多令》结末有云:“欲买桂HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花同载酒,终不似、HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年游。”是说HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景当前,载酒泛舟江上,但已无法回复到昔日同舟游乐的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情,李攀龙云其“因黄鹤楼再游而HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiyi/ target=_blank class=infotextkey>追忆HRef=https://www.qijian.info/list/guren/ target=_blank class=infotextkey>故人不在,遂举目有江上之感,词意何等凄怆。”与之相较,本词末尾虽亦写今昔之感,却不用直叙而用深一层写法,先说旧地HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光,历历可寻,但仍HRef=https://www.qijian.info/list/changran/ target=_blank class=infotextkey>怅然若有所失,所寻求的究竟是什么,“惟有”两字一转指出纵使HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风景不殊,但年少登临时那种HRef=https://www.qijian.info/list/haoqing/ target=_blank class=infotextkey>豪情壮怀,却已随流光而消逝,无从寻觅。放眼四望,HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光将尽,不禁百感交集,如今HRef=https://www.qijian.info/list/guoshi/ target=_blank class=infotextkey>国事日非,虽欲有所作为而不可能。

  词所表现的情绪是复杂的。年光流逝,故地重游之时,在一切都可以复寻、都依稀如往日的情况下,突出地感到失去了HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年时那种心境,词人自不能免于沉吟乃至HRef=https://www.qijian.info/list/chouchang/ target=_blank class=infotextkey>惆怅。但HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年时代是HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生最富有朝气、心境最为欢乐的时代,那种或是拏云般的HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年之志,或是充满着幸福HRef=https://www.qijian.info/list/chongjing/ target=_blank class=infotextkey>憧憬的HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年式的HRef=https://www.qijian.info/list/huanxiang/ target=_blank class=infotextkey>幻想,在人一生中只须稍一回首,总要使自己受到某种激发鼓舞。HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生老大,深情地回首往昔,想重寻那一颗HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年心,这里又不能说不带有某种HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年情绪的余波和回漩,乃至对于老大之后,失去HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年心境的不甘,HRef=https://www.qijian.info/list/buman/ target=_blank class=infotextkey>不满。“回来吧,HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年心!”词人茫然若失之际,在潜意识里似乎有这种呼唤。可以说,词人的情绪应该是既有感恨,又不无HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiqiu/ target=_blank class=infotextkey>追求,尽管他知道这种HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiqiu/ target=_blank class=infotextkey>追求是不会有着落的。

  词的上片写春深HRef=https://www.qijian.info/list/yuhou/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨后的环境气氛,切合人到中年后复杂的心境意绪,它令人赏心悦目,也容易惹起人感恨。换头“HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事莫沉吟”,对于上片HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景来说,宕出很远。而次句“身闲时序好”,又转过来承接了上片关于HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物时序的描写,把对于HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事的沉吟排遣开了。

  “旧游无处不堪寻”,见出登临HRef=https://www.qijian.info/list/xunfang/ target=_blank class=infotextkey>寻访,客观环境并没有惹人不HRef=https://www.qijian.info/list/yukuai/ target=_blank class=infotextkey>愉快之处,但语中却带出“旧游”二字,再次落到“HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事”上。“无寻处,唯有HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年心”,“无寻处”,三字重叠,以承为转,并且大大加强了转折的力量。过去的HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生轨迹虽然还能找到,但HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年时代那种天真烂漫的活泼之心已无法找到,找得到的东西反而增添,找不到东西的HRef=https://www.qijian.info/list/changwang/ target=_blank class=infotextkey>怅惘之情,使读者也不免HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨万分。词就这样一次次地铺展开来,又一次次地收转回来,使诗词既有气势,又把作者通过写词表达的忠情逐步深化了。

返回