风乍起,吹皱一池春水。闲引鸳鸯香径里,手挼红杏蕊。
斗鸭阑干独倚,碧玉搔头斜坠。终日望君君不至,举头闻鹊喜。
冯延巳这首词写贵族HRef=https://www.qijian.info/list/shaofu/ target=_blank class=infotextkey>少妇在春日HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫的百无聊赖的景况,反映了她的HRef=https://www.qijian.info/list/kumen/ target=_blank class=infotextkey>苦闷HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。由于封建HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会HRef=https://www.qijian.info/list/funu/ target=_blank class=infotextkey>妇女无地位,上层HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会的HRef=https://www.qijian.info/list/funu/ target=_blank class=infotextkey>妇女依附于HRef=https://www.qijian.info/list/nanzi/ target=_blank class=infotextkey>男子,HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子又禁锢在闺房,HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神上很HRef=https://www.qijian.info/list/youyu/ target=_blank class=infotextkey>忧郁,这种情况在封建HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会相当普遍,因此古典诗歌中写闺阁之怨的也有很多,这种HRef=https://www.qijian.info/list/guiyuan/ target=_blank class=infotextkey>闺怨诗或多或少从侧面反映了HRef=https://www.qijian.info/list/funu/ target=_blank class=infotextkey>妇女的不幸HRef=https://www.qijian.info/list/zaoyu/ target=_blank class=infotextkey>遭遇。如王昌龄《HRef=https://www.qijian.info/list/guiyuan/ target=_blank class=infotextkey>闺怨》:“闺中HRef=https://www.qijian.info/list/shaofu/ target=_blank class=infotextkey>少妇不知愁,春日凝妆上翠楼。忽见陌上HRef=https://www.qijian.info/list/yangliu/ target=_blank class=infotextkey>杨柳色,悔教夫婿觅封侯。”这首词着力表现的,不是情事的直接描述,而是雅致HRef=https://www.qijian.info/list/youmoi/ target=_blank class=infotextkey>优美的HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境。
“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风乍起,吹绉一池春水。”这两句是双关语,表面HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,实际写情,本来水波不兴,忽然刮来HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风吹皱了HRef=https://www.qijian.info/list/chitang/ target=_blank class=infotextkey>池塘的水,象征着词中女主人公的心动荡不安,起伏不平静。春回大地,万象更新,HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫远行在外,女主人公HRef=https://www.qijian.info/list/gudu/ target=_blank class=infotextkey>孤独一人,不由产生HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞HRef=https://www.qijian.info/list/kumen/ target=_blank class=infotextkey>苦闷。HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头这两句是是传诵古今的名句,据说李璟与冯延巳相谐谑,李说冯:“‘吹皱一池春水’,干卿何事?”冯答:“未若陛下‘小楼吹彻玉笙寒’也!”于是君臣皆欢!
“闲引鸳鸯香径里,手挼红杏蕊。”鸳鸯是水HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟,雌雄成双成对,在诗歌中经常作为HRef=https://www.qijian.info/list/aiqing/ target=_blank class=infotextkey>爱情的象征,《孔雀东南飞》:“中有双飞HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟,自名为鸳鸯。”用“鸳鸯”来HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻刘兰芝和焦仲卿的HRef=https://www.qijian.info/list/aiqing/ target=_blank class=infotextkey>爱情。这两句是倒装句,女主人公为了排遣HRef=https://www.qijian.info/list/kumen/ target=_blank class=infotextkey>苦闷,就双手揉搓着红杏的HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花蕊,引逗着鸳鸯徘徊在园中的小路里,这多少给她带来了HRef=https://www.qijian.info/list/yuyue/ target=_blank class=infotextkey>愉悦,暂时忘掉自己的HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞;但是看见鸳鸯成双成对,更显得自己HRef=https://www.qijian.info/list/gudan/ target=_blank class=infotextkey>孤单,又勾起了自己的烦恼,引起对心上人的HRef=https://www.qijian.info/list/huainian/ target=_blank class=infotextkey>怀念。
“斗鸭阑干独倚,碧玉搔头斜坠。”古代有以鸭相斗为戏的,《三国志·吴书·陆逊传》:“时建昌侯虑于堂前作斗鸭阑,颇施小巧。”古代小说《赵飞燕外传》中也说过:“忆在江都时,阳华李姑畜斗鸭水池上,苦獭啮鸭。”晋代蔡洪、唐代李邕都作有《斗鸭赋》。这里的“斗鸭”有人认为就是看斗鸭,有人认为是看水中的鸭子嬉戏,实际上是栏杆上的一种雕饰。从句式和HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境看,理解为雕饰合适。女主人公心绪不佳,独自靠着栏杆站着,头上的簪随便斜插着,快掉下来。勾画出女主人公懒散的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情,《HRef=https://www.qijian.info/list/shijing/ target=_blank class=infotextkey>诗经·卫HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风·伯兮》中有“自伯之东,首如飞蓬。岂无膏沐?谁适为容!”的句子,有异曲同工之妙。
“终日望君君不至,举头闻鹊喜。”《开元天宝遗事》记载:“时人之家,闻鹊声皆以为喜兆,故谓灵鹊报喜。”从早到晚心中想到的是心上人儿现在何处?何时才会回到自己身边?喜鹊的再次鸣叫,又勾起她的期待,但谁又知道新的期待不是新的失落呢?无须过多语言,只这一句“举头闻鹊喜”就够了,词如HRef=https://www.qijian.info/list/chitang/ target=_blank class=infotextkey>池塘的涟漪,波折不停,最后掀起了一个较高的波浪,定住作结,婉转含蓄,耐人寻味,可以说,这一句是整篇词的画龙点睛之笔。