余颇喜自制曲。初率意为长短句,然后协以律,故前后阕多不同。桓大司马云:“昔年种柳,依依汉南。今看摇落,凄怆江潭:树犹如此,人何以堪?”此语余深爱之。
渐吹尽,枝头香絮,是处人家,绿深门户。远浦萦回,暮帆零乱向何许?阅人多矣,谁得似长亭树?树若有情时,不会得青青如此!
日暮,望高城不见,只见乱山无数。韦郎去也,怎忘得、玉环分付:第一是早早归来,怕红萼(è)无人为主。算空有并刀,难剪离愁千缕。
日暮,望高城不见,只见乱HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山无数。韦郎去也,怎忘得、玉环分付:第一是早早归来,怕红萼无人为主。算空有并刀,难剪HRef=https://www.qijian.info/list/lichou/ target=_blank class=infotextkey>离愁千缕。
《长亭怨慢》,词调名,姜夔创制,旁注工尺谱。此词虽非单纯的HRef=https://www.qijian.info/list/yongliu/ target=_blank class=infotextkey>咏柳词,但以柳枝头的“香絮”起兴,经柳丝般的“HRef=https://www.qijian.info/list/lichou/ target=_blank class=infotextkey>离愁行缕”收尾,词人身心沉潜其中,早已物我莫辨,主客难分。HRef=https://www.qijian.info/list/yangliu/ target=_blank class=infotextkey>杨柳,无论柔条还是纤叶,无论绿荫还是飞絮,它浑身上下都散发着浓厚的HRef=https://www.qijian.info/list/wenhua/ target=_blank class=infotextkey>文化气息。“昔我往矣,HRef=https://www.qijian.info/list/yangliu/ target=_blank class=infotextkey>杨柳依依”(《HRef=https://www.qijian.info/list/shijing/ target=_blank class=infotextkey>诗经·小雅·采薇》),灞桥柳岸,“柳”“留”谐音,柳枝一折,令多少人心胆俱裂。在此词中,HRef=https://www.qijian.info/list/liushu/ target=_blank class=infotextkey>柳树的角色是频频转换的,前六句写别时别地,就时而言,正是“渐吹尽”时节,HRef=https://www.qijian.info/list/liuxu/ target=_blank class=infotextkey>柳絮代表着无情流逝的HRef=https://www.qijian.info/list/shiguang/ target=_blank class=infotextkey>时光,就地而言,绿荫深深,遮掩着门户,作为人与HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实世界之间的一道屏障,HRef=https://www.qijian.info/list/liushu/ target=_blank class=infotextkey>柳树凸现了框人词这一HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术世界中的人,它本身也是一件HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术品。
面对“青青如此”的长亭树,作者又一次隐入了困境,“望高城不见”的主人公显然已被深深的HRef=https://www.qijian.info/list/gudu/ target=_blank class=infotextkey>孤独感所包围,他HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望树亦有情,可这只是空幻HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生的一个空幻的要求,“怎忘得”一句,“第一是”二句都是无力的呼唤,最后,连并刀也是“空”有,末句展示给读者的只是“HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别之神”——HRef=https://www.qijian.info/list/liushu/ target=_blank class=infotextkey>柳树那森然的面孔。
上阕是HRef=https://www.qijian.info/list/yongliu/ target=_blank class=infotextkey>咏柳。HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头说,春已深,HRef=https://www.qijian.info/list/liuxu/ target=_blank class=infotextkey>柳絮吹尽,柳阴浓绿。这正是合肥巷陌情况。“远浦”二句点出行人HRef=https://www.qijian.info/list/chengchuan/ target=_blank class=infotextkey>乘船离去。“阅人”数句又回到说柳。长亭(HRef=https://www.qijian.info/list/guren2/ target=_blank class=infotextkey>古人HRef=https://www.qijian.info/list/songbie/ target=_blank class=infotextkey>送别之地)边,离人黯然销魂,而柳则无动于衷,依然“青青如此”。暗用李长吉诗“天若有情天亦老”句意,以柳之无情反衬自己HRef=https://www.qijian.info/list/xibie/ target=_blank class=infotextkey>惜别的深情。这半阕词用笔不即不离,写合肥,写离去,写HRef=https://www.qijian.info/list/xibie/ target=_blank class=infotextkey>惜别,而表面上却都是以柳贯串,借做衬托。
下半阕是写自己与情侣HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别后的恋慕之情。“日暮”三句写离开合肥后HRef=https://www.qijian.info/list/yilian/ target=_blank class=infotextkey>依恋HRef=https://www.qijian.info/list/bushe/ target=_blank class=infotextkey>不舍。唐欧阳詹在太原与一妓女相恋,别时有“高城已不见,况复城中人”之句。“望高城不见”即用此事,正切合HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念情侣之意。“韦郎”二句用唐韦皋事。韦皋游江夏,与HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子玉箫有情,别时留玉指环,约定数年后来娶。后来诺言成空,玉箫绝食而死(《云溪友议》卷中《玉箫记》条)。这两句是说,当临别时,自己向情侣表示,不会象韦皋那样“忘得玉环分付”,自己必将重来的。下边“第一”两句是情侣叮嘱之辞。她还是不放心,要姜夔早早归来,否则“怕红萼无人为主”。因为HRef=https://www.qijian.info/list/genu/ target=_blank class=infotextkey>歌女HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会地位低下,是不能掌握自己HRef=https://www.qijian.info/list/mingyun/ target=_blank class=infotextkey>命运的,其情甚笃,其辞甚哀。“算空有”二句以HRef=https://www.qijian.info/list/lichou/ target=_blank class=infotextkey>离愁难剪作结。这半阕词写自己HRef=https://www.qijian.info/list/xibie/ target=_blank class=infotextkey>惜别之情,情侣属望之意,凄怆缠绵。
姜夔少时学诗取法黄庭坚,后来弃去,自成一家,但是他将江西诗派作诗之HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术手法运用于词中生新瘦硬,自成一家。男女相悦,伤离HRef=https://www.qijian.info/list/yuanbie/ target=_blank class=infotextkey>怨别,本是唐宋词中常见的内容,但是姜夔所作的情词则与众不同。他屏除秾丽,着笔淡雅,不多写正面,而借物寄兴(如梅、柳),旁敲侧击,有回环宕折之妙。它不同于温、韦,不同于晏、欧,也不同于小HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山、淮海,这是极值得玩味的。