雨霖铃·寒蝉凄切鉴赏

原文

寒蝉凄切,对长亭晚,骤雨初歇。都门帐饮无绪,留恋处,兰舟催发。执手相看泪眼,竟无语凝噎。念去去,千里烟波,暮霭沉沉楚天阔。

多情自古伤离别,更那堪,冷落清秋节!今宵酒醒何处?杨柳岸,晓风残月。此去经年,应是良辰好景虚设。便纵有千种风情,更与何人说?(好景一作:美景)

赏析

  《HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨霖铃》是柳永著名的代表作。这首词是词人在HRef=https://www.qijian.info/list/shitu/ target=_blank class=infotextkey>仕途HRef=https://www.qijian.info/list/shiyi/ target=_blank class=infotextkey>失意,不得不离京都(汴京,今河南开封)时写的,是表现江湖流落感受中很有代表性的一篇。这首词写HRef=https://www.qijian.info/list/liqing/ target=_blank class=infotextkey>离情别绪,达到了情景交融的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术境界。词的主要内容是以冷落HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉的HRef=https://www.qijian.info/list/qiujing/ target=_blank class=infotextkey>秋景作为衬托来表达和HRef=https://www.qijian.info/list/qinHRef=https://www.qijian.info/list/gre/ target=_blank class=infotextkey>GREn/ target=_blank class=infotextkey>情人难以割舍的HRef=https://www.qijian.info/list/liqing/ target=_blank class=infotextkey>离情。宦途的HRef=https://www.qijian.info/list/shiyi/ target=_blank class=infotextkey>失意和与HRef=https://www.qijian.info/list/lianren/ target=_blank class=infotextkey>恋人的HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别,两种HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦交织在一起,使词人更加感到HRef=https://www.qijian.info/list/qiantu/ target=_blank class=infotextkey>前途的暗淡和渺茫。

  全词分上下两阕。

  上阕主要写一对HRef=https://www.qijian.info/list/lianren/ target=_blank class=infotextkey>恋人饯行时难分难舍的别情。

  起首“寒蝉凄切。对长亭晚,骤HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨初歇”三句写环境,点出别时的季节是HRef=https://www.qijian.info/list/xiaose/ target=_blank class=infotextkey>萧瑟凄冷的HRef=https://www.qijian.info/list/qiutian/ target=_blank class=infotextkey>秋天,HRef=https://www.qijian.info/list/didian/ target=_blank class=infotextkey>地点是汴京城外的长亭,具体HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间是HRef=https://www.qijian.info/list/yuhou/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨后阴冷的HRef=https://www.qijian.info/list/huanghun/ target=_blank class=infotextkey>黄昏。然而词人并没有纯客观地铺叙HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物,而是通过HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物的描写,氛围的渲染,融情入景,暗寓别意。时当秋季,景已HRef=https://www.qijian.info/list/xiaose/ target=_blank class=infotextkey>萧瑟;且值天晚,HRef=https://www.qijian.info/list/muse/ target=_blank class=infotextkey>暮色阴沉;而骤HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨滂沱之后,继之以寒蝉凄切:词人所见所闻,无处不HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉。加之当中“对长亭晚”一句,句法结构是一、二、一,极顿挫吞咽之致,更准确地传达了这种HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉况味。

  后两句中“都门帐饮”是写HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别的情形。在京城门外设帐HRef=https://www.qijian.info/list/yanyin/ target=_blank class=infotextkey>宴饮,暗寓HRef=https://www.qijian.info/list/shitu/ target=_blank class=infotextkey>仕途HRef=https://www.qijian.info/list/shiyi/ target=_blank class=infotextkey>失意,且又跟HRef=https://www.qijian.info/list/lianren/ target=_blank class=infotextkey>恋人HRef=https://www.qijian.info/list/fenshou/ target=_blank class=infotextkey>分手。“无绪”,指理不出头绪,有“剪不断,理还乱”的意思。写出了不忍HRef=https://www.qijian.info/list/bieli/ target=_blank class=infotextkey>别离而又不能不别的思绪。“HRef=https://www.qijian.info/list/liulian/ target=_blank class=infotextkey>留恋处、兰舟催发”。正在难分难舍之际,船家又阵阵“催发”。透露了HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实的无情和词人内心的HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦。

  “执手相看泪眼,竟无语凝噎。”是不得不别的情景。一对HRef=https://www.qijian.info/list/qinHRef=https://www.qijian.info/list/gre/ target=_blank class=infotextkey>GREn/ target=_blank class=infotextkey>情人,紧紧握着手,泪眼相对,谁也说不出一句话来。这两句把彼此HRef=https://www.qijian.info/list/beitong/ target=_blank class=infotextkey>悲痛、HRef=https://www.qijian.info/list/juanlian/ target=_blank class=infotextkey>眷恋而又无可奈何的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情,写得淋漓尽致。一对HRef=https://www.qijian.info/list/qinHRef=https://www.qijian.info/list/gre/ target=_blank class=infotextkey>GREn/ target=_blank class=infotextkey>情人伤心失魄之状,跃然纸上。这是白描手法,所谓“语不求奇,而意致绵密”。

  “念去去、千里烟波,暮霭沉沉楚天阔。”写别后HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念的预想。词中主人公的黯淡HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情给天容水色涂上了阴影。一个“念”字,告诉读者下面HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景物是HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象的。“去去”是越去越远的意思。这二字用得极好,不愿去而又不得不去,包含了离人无限凄楚。只要兰舟启碇开行,就会越去越远,而且一路上暮霭深沉、烟波千里,最后HRef=https://www.qijian.info/list/piaobo/ target=_blank class=infotextkey>漂泊到广阔无边的HRef=https://www.qijian.info/list/nanfang/ target=_blank class=infotextkey>南方。HRef=https://www.qijian.info/list/lichou/ target=_blank class=infotextkey>离愁之深,别恨之苦,溢于言表。从词的结构看,这两句由上阕实写转向下阕虚写,具有承上启下的作用。

  下阕着重写HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象中别后的凄楚情景。

  下片则宕开一笔,先作泛论,从个别说到一般,得出一条HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生HRef=https://www.qijian.info/list/zheli/ target=_blank class=infotextkey>哲理:“多情自古伤HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别”。意谓伤离HRef=https://www.qijian.info/list/xibie/ target=_blank class=infotextkey>惜别,并不HRef=https://www.qijian.info/list/ziwo/ target=_blank class=infotextkey>自我始,自古皆然。“自古”两字,从个别特殊的现象出发,提升为普遍、广泛的现象,扩大了词的意义。但接着“更那堪冷落清秋节”一句,则强调自己比常人、HRef=https://www.qijian.info/list/guren2/ target=_blank class=infotextkey>古人承受的HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦更多、更甚。江淹在《别赋》中说:“黯然销魂者唯别而已矣!”作者把HRef=https://www.qijian.info/list/guren2/ target=_blank class=infotextkey>古人这种感受融化在自己的词中,而且层层加码,创造出新意。

  “今宵酒醒何处?HRef=https://www.qijian.info/list/yangliu/ target=_blank class=infotextkey>杨柳岸晓HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风残月。”这是HRef=https://www.qijian.info/list/xiojiu/ target=_blank class=infotextkey>写酒醒后的心境,也是他HRef=https://www.qijian.info/list/piaobo2/ target=_blank class=infotextkey>飘泊江湖的感受。这两句妙就妙在用景写情,真正做到“景语即情语”。“柳”、“留”谐音,写难留的HRef=https://www.qijian.info/list/liqing/ target=_blank class=infotextkey>离情;晓HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风凄冷,写别后的寒心;残月破碎,写此后难圆之意。这几句景语,将离人凄楚HRef=https://www.qijian.info/list/chouchang/ target=_blank class=infotextkey>惆怅、HRef=https://www.qijian.info/list/gudu/ target=_blank class=infotextkey>孤独HRef=https://www.qijian.info/list/youshang/ target=_blank class=infotextkey>忧伤的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情,表现得十分充分、真切,创造出一种特有的HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境。难怪它为人称道,成为名句。

  再从此后长远设想:“此去经年,应是良辰好景虚设。便纵有千种HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风情,更与何人说?”这四句更深一层推想HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别以后惨不成欢的境况。此后漫长的HRef=https://www.qijian.info/list/gudu/ target=_blank class=infotextkey>孤独日子怎么挨得过呢?纵有良辰好景,也等于虚设,因为再没有心爱的人与自己共赏;再退一步,即便对着HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景,能产生一些感受,但又能向谁去诉说呢?总之,一切都提不起兴致了。这几句把词人的HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念之情、HRef=https://www.qijian.info/list/shanggan/ target=_blank class=infotextkey>伤感之意刻划到了细致入微、至尽至极的地步,也传达出彼此HRef=https://www.qijian.info/list/guanqie/ target=_blank class=infotextkey>关切的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。结句用问句形式,HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情显得更强烈。

  《HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨霖铃》全词围绕“伤HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别”而构思,先写HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别之前,重在勾勒环境;次写HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别时刻,重在描写情态;再写别后HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象,在刻划HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理。不论勾勒环境,描写情态,HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象未来,词人都注意了前后照应,虚实相生,做到层层深入,尽情描绘,情景交融,读起来如行云流水,起伏跌宕中不见痕迹。这首词的情调因写真情实感而显得太HRef=https://www.qijian.info/list/shanggan/ target=_blank class=infotextkey>伤感、太低沉,但却将词人抑郁的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情和失去HRef=https://www.qijian.info/list/aiqing/ target=_blank class=infotextkey>爱情的HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦刻划的极为生动。古往今来有HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别之苦的人们在读到这首《HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨霖铃》时,都会产生强烈的共鸣。

返回