尊前拟把归期说,欲语春容先惨咽。人生自是有情痴,此恨不关风与月。
离歌且莫翻新阕,一曲能教肠寸结。直须看尽洛城花,始共春风容易别。
此词HRef=https://www.qijian.info/list/yongtan/ target=_blank class=infotextkey>咏叹HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别,于HRef=https://www.qijian.info/list/shangbie/ target=_blank class=infotextkey>伤别中蕴含平易而深刻的HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生体验。上片,尊前HRef=https://www.qijian.info/list/shangbie/ target=_blank class=infotextkey>伤别,芳容惨咽,而转入HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生的沉思:“HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生自是有情痴,此恨不关HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风与月。”中天HRef=https://www.qijian.info/list/mingyue/ target=_blank class=infotextkey>明月、楼台清HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风原本无情,与HRef=https://www.qijian.info/list/renshi/ target=_blank class=infotextkey>人事了无关涉,只因情痴人眼中观之,遂皆成伤心断肠之物,所谓“情之所钟,正在我辈”。下片,离歌一曲,愁肠寸结,HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别的HRef=https://www.qijian.info/list/youshang/ target=_blank class=infotextkey>忧伤极哀极沉,却于结处扬起:“直须看尽洛城HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,始共春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风容易别。”只有饱尝爱恋的欢娱,HRef=https://www.qijian.info/list/fenbie/ target=_blank class=infotextkey>分别才没有HRef=https://www.qijian.info/list/yihan/ target=_blank class=infotextkey>遗憾,正如同赏看尽洛阳HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹,才容易HRef=https://www.qijian.info/list/songbie/ target=_blank class=infotextkey>送别春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风归去,将HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生HRef=https://www.qijian.info/list/bieli/ target=_blank class=infotextkey>别离的深情痴推宕放怀遣性的疏放。当然,这豪宕放纵仍难托尽悲沉,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花毕竟有“尽”,人终是要“别”,词人只是以遣玩的意兴暂时挣脱HRef=https://www.qijian.info/list/shangbie/ target=_blank class=infotextkey>伤别的沉重罢了。此词上、下两收拍皆为传诵的名句。
这首词开端的“尊(同“樽”)前拟把归期说,欲语春容先惨咽”两句,是对眼前情事的直接叙写,同时其遣辞造句的选择与结构之间,词中又显示出了一种独具的HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境。“尊前”,原该是何等欢乐的场合,“春容”又该是何等美丽的HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物,而“尊前”所要述说的却是指向HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别的“归期”,于是“尊前”的欢乐与“春容”的美丽,乃一变而为伤心的“惨咽”了。这种转变与对比之中,隐然见出欧公对HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好事物之爱赏与对人世无常之悲慨二种情绪以及两相对比之中所形成的一种张力。
“归期说”之前,所用的乃是“拟把”两个字;而“春容”、“惨咽”之前,所用的则是“欲语”两个字。此词表面虽似乎是重复,然而其间却实含有两个不同的层次,“拟把”仍只是心中之想,而“欲语”则已是张口欲言之际。二句连言,反而更可见出对于指向HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别的“归期”,有多少不忍念及和不忍道出的宛转的深情。
至于下面二句“HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生自是有情痴,此恨不关HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风与月”,是对眼前情事的一种理念上的反省和思考,而如此也就把对于眼前一件情事的感受,推广到了对于整个人世的HRef=https://www.qijian.info/list/renzhi/ target=_blank class=infotextkey>认知。所谓“HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生自是有情痴”者,HRef=https://www.qijian.info/list/guren2/ target=_blank class=infotextkey>古人有云“太上忘情,其下不及情,情之所钟,正我辈”。所以况周颐其《蕙HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风词话》中就曾说过“吾观HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨,吾览江HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,常觉HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨江HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山之外,别有动吾心者”。这正是HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生之自有情痴,原不关于HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风月,所以说“HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生自是有情痴,此恨不关HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风与月”。此二句虽是理念上的HRef=https://www.qijian.info/list/sisuo/ target=_blank class=infotextkey>思索和反省,但事实上却是透过了理念才更见出深情之难解。而此种情痴则又正与首二句所写的“樽前”“欲语”的使人悲惨呜咽之HRef=https://www.qijian.info/list/liqing/ target=_blank class=infotextkey>离情暗相呼应。所以下片开端乃曰“离歌且莫翻新阕,一曲能教肠寸结”,再由理念中的情痴重新返回到上片的樽前话别的情事。“离歌”自当指樽前所演唱的HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别的HRef=https://www.qijian.info/list/gequ/ target=_blank class=infotextkey>歌曲,所谓“翻新阕”者,殆如白居易《HRef=https://www.qijian.info/list/yangliu/ target=_blank class=infotextkey>杨柳枝》所云“古歌旧曲君休听,听取新翻HRef=https://www.qijian.info/list/yangliu/ target=_blank class=infotextkey>杨柳枝”,与刘禹锡同题和白氏诗所云“请君莫奏前朝曲,听唱新翻HRef=https://www.qijian.info/list/yangliu/ target=_blank class=infotextkey>杨柳枝”。欧阳修《采桑子》组词前之《HRef=https://www.qijian.info/list/xihu/ target=_blank class=infotextkey>西湖念语》,亦云“因翻旧阕之词,写以新声之调”。盖如《阳关》旧曲,已不堪听,离歌新阕,亦“一曲能教肠寸结”也。前句“且莫”二字的劝阻之辞写得如此叮咛恳切,正足以反衬后句“肠寸结”的HRef=https://www.qijian.info/list/aitong/ target=_blank class=infotextkey>哀痛伤心。
末二句却突然扬起,写出了“直须看尽洛城HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,始共春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风容易别”的遣玩的豪兴。欧阳修这一首《玉楼春》词,明明蕴含有很深重的HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别的HRef=https://www.qijian.info/list/aishang/ target=_blank class=infotextkey>哀伤与春归的HRef=https://www.qijian.info/list/chouchang/ target=_blank class=infotextkey>惆怅,然而他却偏偏HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾写出了如此豪宕的句子。这二句中,他不仅要把“洛城HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花”完全“看尽”,表现了一种遣玩的意兴,而且他所用的“直须”和“始共”等口吻也极为豪宕有力。然而“洛城HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花”却毕竟有“尽”,“春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风”也毕竟要“别”,因此豪宕之中又实隐含了沉重的悲慨。所以王国维《人间词话》中论及欧词此数句时,乃谓其“于HRef=https://www.qijian.info/list/haofang/ target=_blank class=infotextkey>豪放之中有沉着之致,所以尤高”。