戎州登临胜景,未尝不歌渔父家风,以谢江山。门生请问:先生家风如何?为拟金华道人作此章。
一波才动万波随,蓑笠一钩丝。金鳞正深处,千尺也须垂。
吞又吐,信还疑,上钩迟。水寒江静,满目青山,载月明归。
题序“歌HRef=https://www.qijian.info/list/yufu2/ target=_blank class=infotextkey>渔父家HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,以谢江HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山”,表明了写作的真正动机,乃于表明自己面对江HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山胜景,幡然悔悟的解脱HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理,但是这种自欺欺人的HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由HRef=https://www.qijian.info/list/huanxiang/ target=_blank class=infotextkey>幻想,只是更说明HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实对他的真实束缚。
词的上片,“一波才动万波随,蓑笠一钩丝”,这是幅寒江独钩图,一碧万顷,波HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花粼粼,有孤舟蓑笠翁,浮游其上,置身天地之间,HRef=https://www.qijian.info/list/chuidiao/ target=_blank class=infotextkey>垂钓于重渊深处,钩入水动,波纹四起,环环相随。这样空灵洒脱的境界令人逸怀浩气。“金鳞”二句写HRef=https://www.qijian.info/list/chuidiao/ target=_blank class=infotextkey>垂钓之兴:鱼翔深底,沉沦不起,为取水下金鳞,渔翁不惜垂丝千尺。此时此刻,HRef=https://www.qijian.info/list/yufu2/ target=_blank class=infotextkey>渔父专注一念,神智空明,似乎正感受到水下之鱼盘旋于钓钩左右的情态。
词的下片,“吞又吐,信还疑,上钩迟”,这一虚设之笔描绘了渔翁闭目凝神,心与鱼游的垂钩之乐,这种快乐中,HRef=https://www.qijian.info/list/yufu2/ target=_blank class=infotextkey>渔父举目江天HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水,忽然得道忘鱼。末三句渲染出一幅空灵澄澈的江渔归晚图:“水寒江静,满目青HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,载月明归。”透射出一种置身江天、脱落尘滓的逍遥HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiqiu/ target=_blank class=infotextkey>追求,突出HRef=https://www.qijian.info/list/yufu2/ target=_blank class=infotextkey>渔父这样一种澄静澹远的境界里,任HRef=https://www.qijian.info/list/piaobo/ target=_blank class=infotextkey>漂泊而不问其所至,也正是自张志和至黄庭坚所HRef=https://www.qijian.info/list/lizhi2/ target=_blank class=infotextkey>立志以求的最高境界。
该词构思用意上搬用了唐代船子和尚的偈语,将张志和那种志不渝、逍遥HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由的HRef=https://www.qijian.info/list/yufu2/ target=_blank class=infotextkey>渔父家HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,又升华为一种摆脱世网,顿悟入圣的HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神境界,借此表明词人当时遭贬后的心胸HRef=https://www.qijian.info/list/baofu/ target=_blank class=infotextkey>抱负和HRef=https://www.qijian.info/list/xiangwang/ target=_blank class=infotextkey>向往独钓江天、泛迹五湖的HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活。取景设境上具有象征色彩,用意于形象后面的暗示。特别是最后“水寒江静,满目青HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,载月明归”三句,直以诗家之化境写禅宗之悟境,用HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然超妙之景象征自己词人觉悟解脱,由凡入圣的心志襟怀。