饮酒鉴赏

原文

今夕少愉乐,起坐开清尊。举觞酹先酒,为我驱忧烦。

须臾心自殊,顿觉天地暄。连山变幽晦,绿水函晏温。

蔼蔼南郭门,树木一何繁。清阴可自庇,竟夕闻佳言。

尽醉无复辞,偃卧有芳荪。彼哉晋楚富,此道未必存。

赏析

  唐代经济繁荣,HRef=https://www.qijian.info/list/wenhua/ target=_blank class=infotextkey>文化发达,诗酒关系有如血肉关系密不可分。柳宗元虽然比不上盛唐诗仙兼酒仙李白的HRef=https://www.qijian.info/list/langman/ target=_blank class=infotextkey>浪漫,也不同于晚唐李商隐“HRef=https://www.qijian.info/list/shenshi/ target=_blank class=infotextkey>身世醉时多”的HRef=https://www.qijian.info/list/beishang/ target=_blank class=infotextkey>悲伤,自有自己HRef=https://www.qijian.info/list/hejiu/ target=_blank class=infotextkey>喝酒的情态与心态。全诗共16句,HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头四句为第一层:“今旦少愉乐,起坐开清樽。举觞酹先酒,为我驱忧烦。”清早起来就HRef=https://www.qijian.info/list/hejiu/ target=_blank class=infotextkey>喝酒,原因是感到缺乏HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活乐趣。相传杜康是我国酒的创始人。据郭沫若的《中国史稿》:杜康即少康,夏王相的儿子。当年夏王相被一部落领袖杀害,少康逃到今河南虞城县依附有虞氏,当了“疱正”,是个专管皇帝吃饭的职司。杜康为了迎合皇上,力求酿出好酒,亲自筛选精粮,采制神曲,调配奇方,酿出的酒果然味美可口。皇帝饮后神振食增,龙颜大悦,就封杜康为“酒仙”。故柳宗元先举杯祭酹造酒的祖师杜康,是他用勤劳与智慧造出美酒,给人们驱逐HRef=https://www.qijian.info/list/youchou/ target=_blank class=infotextkey>忧愁和烦恼。“须臾心自殊,顿觉天地喧。”酒入口,加快了血液循环,浑身感到一股暖流上涌,HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情发生HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化,天地之间也变得温暖起来。接着,一一叙说HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒后的感受:“连HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山变幽晦,绿水函晏温。”幽晦,《HRef=https://www.qijian.info/list/chuci/ target=_blank class=infotextkey>楚辞九歌·HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山鬼》说:“HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山峻高以蔽日兮,下幽晦以多HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨。”晏温,指HRef=https://www.qijian.info/list/tianqi/ target=_blank class=infotextkey>天气晴暖。心感温暖,连HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然界的HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物也变得温暖,连绵的高HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山也改变了原来的幽晦,碧绿的水流含着温暖的气息。这是诗人从感官的角度来写的,随着HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间的推移,HRef=https://www.qijian.info/list/xiatian/ target=_blank class=infotextkey>夏天的太阳升起来了,HRef=https://www.qijian.info/list/tianqi/ target=_blank class=infotextkey>天气HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然变得暖和起来。“蔼蔼南郭门,树木一何繁。清明可自庇,竟夕闻佳言。”开篇点明HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间,现在点明HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒的HRef=https://www.qijian.info/list/didian/ target=_blank class=infotextkey>地点──南郭门。南郭门指永州城南,南门城边,树木繁茂,清凉的树荫可以遮挡烈日,庇护自己,整天都可以在树下乘凉谈天。这四句描写了诗人在永州的HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi/ target=_blank class=infotextkey>闲适HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活,既无衙门的公务缠身,又无HRef=https://www.qijian.info/list/richu/ target=_blank class=infotextkey>日出而作的劳累,似乎是无拘无束,HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由自在。也有注家认为:“清明”指草木,此句点化《左传·文公七年》“葛犹能庇其本根”句意,“无知的草木都懂得好好保护自己”。意思是说自己还不如草木,连保护自己都不懂得。下句说:“这些树木整夜好像在向自己诉说什么,现在才明白,原来它们要说的正是这种有启发性的话。”可做为一家之言。“尽醉无复辞,偃卧有芳荪。”谢灵运《道路忆HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山中诗》:“追寻栖息时,偃卧任纵诞。”与HRef=https://www.qijian.info/list/pengyou/ target=_blank class=infotextkey>朋友们尽情畅饮,哪怕喝醉也不要推辞,芳草萋萋,可以供我们躺卧。这是第二层的HRef=https://www.qijian.info/list/xiaojie/ target=_blank class=infotextkey>小结,HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒的快乐尽在“偃卧”之中,按理全诗可以到此结束了。然而,“彼哉晋楚富,此道未必存。”《孟子·公孙丑》:“曾子曰:晋楚之富,不可及也。彼以其富,我以吾仁;彼以其爵,我以吾义。吾何慊乎哉!”后两句“谓HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒之乐也”。即使是那些富比晋楚的人,恐怕也未必知道HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒的快乐吧?后两句为第三层,进一步说明HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒的快乐,使诗意得到升华。

  研究者认为,柳诗受陶渊明影响较深,“柳宗元确有部分作品拟学陶渊明,大都作于贬永州之后……宗元学陶诗作实蓄HRef=https://www.qijian.info/list/youfen/ target=_blank class=infotextkey>忧愤于HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi/ target=_blank class=infotextkey>闲适恬谈之中。”(王国安《柳宗元诗笺释》)曾吉甫认为“《HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒》诗绝似渊明。”陶渊明曾任彭泽县令,因对当时HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实HRef=https://www.qijian.info/list/buman/ target=_blank class=infotextkey>不满,四十一岁即弃官HRef=https://www.qijian.info/list/guiyin/ target=_blank class=infotextkey>归隐,躬耕垄亩。他以《HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒》为题HRef=https://www.qijian.info/list/xioshi/ target=_blank class=infotextkey>写诗20首,在序中说:“既醉之后,辄题数句自娱,纸墨遂多,辞无诠次。”诗主要写自己的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活HRef=https://www.qijian.info/list/zaoyu/ target=_blank class=infotextkey>遭遇,HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生HRef=https://www.qijian.info/list/kanke/ target=_blank class=infotextkey>坎坷。其五:“结庐在人间,而无车HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马喧。向君何能尔?心远地自偏。采菊东篱下,HRef=https://www.qijian.info/list/youran/ target=_blank class=infotextkey>悠然见南HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山。HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山气日夕佳,飞HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟相与还。此中有真意,欲辨已忘言”。全诗与HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒无关,写的是HRef=https://www.qijian.info/list/guiyin/ target=_blank class=infotextkey>归隐后HRef=https://www.qijian.info/list/youxian2/ target=_blank class=infotextkey>悠闲恬静的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。他的“盥濯息檐下,斗酒散襟颜”(《庚戍岁九月中于西田获早稻》),“过门更相呼,有酒斟酌之”(《移居》),反映诗人过的是自食其力的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活。而“子云性嗜酒,家贫无由得。时赖好事人,载醪祛所惑。(《HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒》)”反映的是HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活HRef=https://www.qijian.info/list/pinkun/ target=_blank class=infotextkey>贫困,无酒可饮,只好接受别人的恩赐。陶是看破红尘,“种豆南HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山下,草盛豆苗稀。晨兴理荒秽,带月荷锄归。”HRef=https://www.qijian.info/list/yinju/ target=_blank class=infotextkey>隐居HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山村,做一名普通HRef=https://www.qijian.info/list/nongmin/ target=_blank class=infotextkey>农民来与当时的HRef=https://www.qijian.info/list/heian/ target=_blank class=infotextkey>黑暗HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会抗挣。柳宗元却不同,HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年得志,HRef=https://www.qijian.info/list/zhixiang/ target=_blank class=infotextkey>志向远大,在朝廷超取显美,成为王叔文革新HRef=https://www.qijian.info/list/jituan/ target=_blank class=infotextkey>集团的骨干。“永贞革新”失败后,被HRef=https://www.qijian.info/list/bianzhe/ target=_blank class=infotextkey>贬谪到南蛮之地永州,这对他是残酷打击。柳是不得已离开朝廷,HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想并未放弃。在永州任司HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马,虽为闲职,官禄照领,不必象陶渊明那样亲自耕种,以求温饱。酒完全可以购买,与HRef=https://www.qijian.info/list/pengyou/ target=_blank class=infotextkey>朋友HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒是常事。他的HRef=https://www.qijian.info/list/jiaoyou/ target=_blank class=infotextkey>郊游是HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiqiu/ target=_blank class=infotextkey>追求HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi/ target=_blank class=infotextkey>闲适,他的HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒是HRef=https://www.qijian.info/list/ziwo/ target=_blank class=infotextkey>自我陶醉,其目的是转移视线,以求适应环境,安宁HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。然而,遭贬的打击,沉重的HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理负担,无言的HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦谁能领会?诗的HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头就提到情绪低落,但整个基调并不衰飒,与一般的反映HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi/ target=_blank class=infotextkey>闲适的HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒诗也不同。“它写出了诗人在特定环境中似醉非醉的特有状态,以及他蔑视世俗的鲜明个性,不失为自画像中的一幅佳作。”(胡士明《柳宗元诗文选注》)由此可见,柳宗元的《HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒》等诗,受陶渊明、谢灵运的影响是客观存在的,却自有不同的个性与意蕴。

返回