新绿小池塘,风帘动、碎影舞斜阳。羡金屋去来,旧时巢燕;土花缭绕,前度莓墙。绣阁里、凤帏深几许?听得理丝簧。欲说又休,虑乖芳信;未歌先噎,愁近清觞。
遥知新妆了,开朱户,应自待月西厢。最苦梦魂,今宵不到伊行。问甚时说与,佳音密耗,寄将秦镜,偷换韩香?天便教人,霎时厮见何妨。
全词由景及情,HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情由隐而显,人的HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理描绘极为细致周到。词中HRef=https://www.qijian.info/list/huairen/ target=_blank class=infotextkey>怀人,层层深入,有时用对照手法,从双方写来,层次极为清楚。
“新绿小HRef=https://www.qijian.info/list/chitang/ target=_blank class=infotextkey>池塘,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风帘动、碎影舞斜阳”,词作上片开首三句HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景。先出小HRef=https://www.qijian.info/list/chitang/ target=_blank class=infotextkey>池塘,然接下去并未描绘池中或池周之景,而是单提池面映出的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风吹帘动之影。有帘,就有窗,有屋,有人,可见主人公注意之所在。“舞”是动景,然而“舞”在水面上则构成一幅无声的静景,此外,“舞”在水面,由于HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风吹波动,帘影是破碎而不完整的,在暗示主人公心态的作用。接下陡转笔触,发出HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨:“羡金屋去来,旧时巢燕。土HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花缭绕,前度莓墙。”“羡”为领字,直贯四句。人而羡慕无知的HRef=https://www.qijian.info/list/yanzi/ target=_blank class=infotextkey>燕子,因为它照旧可以度过以前度过的“土HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花缭绕”的“莓墙”,而飞进“金屋”。“金屋”,华丽的楼房,此指所HRef=https://www.qijian.info/list/juanlian/ target=_blank class=infotextkey>眷恋者的住处。这里亦暗用“金屋藏娇”HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故,暗示所思恋之人已属他人。“旧时巢燕”,去年曾巢于“金屋”的HRef=https://www.qijian.info/list/yanzi/ target=_blank class=infotextkey>燕子,真是“似曾相识燕归来”。HRef=https://www.qijian.info/list/yanzi/ target=_blank class=infotextkey>燕子跟往年一样,度过“莓墙”,飞入“金屋”,而人却被莓墙所阻,只能望“金屋”兴叹。这里词人的手法十分高超巧妙,短短十七个字,却描绘出一幅充满情趣的生动HRef=https://www.qijian.info/list/tuhua/ target=_blank class=infotextkey>图画。画面以小HRef=https://www.qijian.info/list/chitang/ target=_blank class=infotextkey>池塘为中心,HRef=https://www.qijian.info/list/chitang/ target=_blank class=infotextkey>池塘对岸是一堵长满土HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的墙,紧贴墙内露出一座华丽的楼阁,楼阁窗户的帘幕飘动着;HRef=https://www.qijian.info/list/chitang/ target=_blank class=infotextkey>池塘这边伫立着主人公,他正翘首抬眼望着飞入“金屋”的HRef=https://www.qijian.info/list/yanzi/ target=_blank class=infotextkey>燕子,脸上流露出羡慕之色。这幅画不仅形象,且极富戏剧性,有助于读者理解该词的内容和主人公的心态。接下,主人公展开HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象,“绣阁里,凤帏深几许?听得理丝簧。”一本作“绣阁凤帏深几许?曾听得理丝簧。”“绣阁”,即前面的“金屋”。“凤帏”,绣有凤HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟的帷幕。“深几许”,用欧阳修《蝶恋HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花》“庭院深深深几许?HRef=https://www.qijian.info/list/yangliu/ target=_blank class=infotextkey>杨柳堆烟,帘幕无重数”词意,写出不深而似深的景象。有“侯门一入深似海”之意。“曾”,读zēng,张相《诗词曲语辞汇释》卷二:“曾,犹争也,怎也。”“曾听得理丝簧”,怎么好像听见弹奏HRef=https://www.qijian.info/list/leqi/ target=_blank class=infotextkey>乐器之声,语气表明主人公也许真听见了,也许只不过是他的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象。这为下面进一步展开HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象作了铺垫。“欲说又休,虑乖芳信,未歌先咽,愁近清觞”,从HRef=https://www.qijian.info/list/leqi/ target=_blank class=infotextkey>乐器弹奏声中,主人公HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象对方打算通过歌声传达情意,却又耽心应诺了HRef=https://www.qijian.info/list/yuehui/ target=_blank class=infotextkey>约会无法实践,所以歌未出口就先呜咽起来,只好HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒浇愁。
“遥知新妆了,开朱户,应自待月西厢”,词作下片开首二句承上片,主人公更进一步HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象对方也正在期待着他。随着HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间推移,主人公伫立在HRef=https://www.qijian.info/list/chitang/ target=_blank class=infotextkey>池塘旁,见HRef=https://www.qijian.info/list/xiyang/ target=_blank class=infotextkey>夕阳西下,又见月儿高挂。这时他HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象,对方已扮好晚妆,正打开窗户,在HRef=https://www.qijian.info/list/yueguang/ target=_blank class=infotextkey>月光下等待着他。以上一HRef=https://www.qijian.info/list/xilie/ target=_blank class=infotextkey>系列描写,完全是主人公的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象,却将所HRef=https://www.qijian.info/list/juanlian/ target=_blank class=infotextkey>眷恋HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子的情态、活动刻画得维妙维肖,细腻真切,生动感人;也表现了主人公HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思之情越来越深切。接下调转笔触写自身,“最苦梦魂,今宵不到伊行”。“梦魂惯得无拘检,又踏杨HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花过谢桥”。白日既不能相会,那就到梦中去追寻吧。可是今晚竟然连梦魂都不能到她身边,可见是最苦了。写至此,主人公似乎已感到绝望,可是他仍执着地问:“问甚时说与,佳音密耗,寄将秦镜,偷换韩香?”后二句化用刘禹锡“秦嘉镜鉴前时结,韩寿香销故箧衣”诗意,直率地吐露心曲,HRef=https://www.qijian.info/list/panwang/ target=_blank class=infotextkey>盼望能互通佳音,重谐和好。“密耗”,即密约。“秦镜”,秦嘉的宝镜。《艺文类聚》卷三二,“秦嘉,字士会,东汉陇西人。为郡上掾,与妇徐淑书曰:‘顷得此镜,既明且好。形观文彩,世所希有,意甚爱之,故以相与。’淑答书曰:‘今君征未还,镜将何施行。素琴之作,当须君归,明镜之鉴,当待君还’。”喻指HRef=https://www.qijian.info/list/fuqi/ target=_blank class=infotextkey>夫妻或男女间的相爱。“韩香”,韩寿从贾充女处所得之香。《晋书·贾充传》叙韩寿与贾充女私通,“时西域有贡奇香,一著人则经月不歇。帝甚贵之,惟以赐充及大司HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马陈骞。其女密盗以遗寿。充僚属与寿燕处,闻其芬馥,称之于充。自是充意知女与寿通”,后“遂以女妻寿。”结末二句,“天便教人,霎时厮见何妨!”主人公在HRef=https://www.qijian.info/list/qidao/ target=_blank class=infotextkey>祈祷:祈求上天,让我们短暂相会有何妨呢!情急渴念迂妄的情态,跃然纸上。
全词叙写一位HRef=https://www.qijian.info/list/nanzi/ target=_blank class=infotextkey>男子对所爱HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子的渴念之情。写法极为别致独特,除上片起首三句HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景外,以下全是HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象,写来灵活多变,又极有层次;HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情随着HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象而逐渐加强,最后达到几乎控制不住之境地;由于巧用HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻,刻画细腻和用典贴切,所写虽全是HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象,却极其鲜明形象,富于感染。