湖上。闲望。雨萧萧。烟浦花桥路遥。谢娘翠蛾愁不销。终朝。梦魂迷晚潮。
荡子天涯归棹远。春已晚。莺语空肠断。若耶溪,溪水西。柳堤。不闻郎马嘶。
此词以湖上迷离HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨景为背景,写荡子春晚不归、HRef=https://www.qijian.info/list/sifu/ target=_blank class=infotextkey>思妇HRef=https://www.qijian.info/list/chouchang/ target=_blank class=infotextkey>惆怅之情。
上片一开始就指明HRef=https://www.qijian.info/list/didian/ target=_blank class=infotextkey>地点,是在湖上;“闲望”是一篇之主。关于“闲望”的内容,预先并未说破,而是逐步透露。她极目远眺,但见HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨潇潇,烟浦HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花桥隐约可见,那儿曾是两人游宴之处。如今远远望去,却是濛濛一片,什么都望不见,看不清,这些就是“闲望”时所见的HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色。“翠蛾”句描绘HRef=https://www.qijian.info/list/sifu/ target=_blank class=infotextkey>思妇愁眉不展,HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思难解,这是她“闲望”时所怀的愁情;这种愁情使她从早到晚心事重重,梦魂犹牵系于水上,盼行人客舟归来。一“迷”字很形象地描绘出这种HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。潮声本易使人HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想起客舟和HRef=https://www.qijian.info/list/zhouzhong/ target=_blank class=infotextkey>舟中之人,由潮及人,又直接勾起下片首句。
下片HRef=https://www.qijian.info/list/xushu/ target=_blank class=infotextkey>叙述HRef=https://www.qijian.info/list/sifu/ target=_blank class=infotextkey>思妇HRef=https://www.qijian.info/list/guiyuan/ target=_blank class=infotextkey>闺怨。荡子HRef=https://www.qijian.info/list/piaobo/ target=_blank class=infotextkey>漂泊天涯,归棹杳无音讯,HRef=https://www.qijian.info/list/sifu/ target=_blank class=infotextkey>思妇在湖上望断云HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,也盼不到归舟远客,这里方始点出“闲望”的用意所在。HRef=https://www.qijian.info/list/chunyi/ target=_blank class=infotextkey>春意阑珊,莺语如簧,只令人愁肠欲断,此是念及客舟去远时的HRef=https://www.qijian.info/list/shiwang/ target=_blank class=infotextkey>失望之情。“若耶溪”本是西施浣纱之处,用来借指HRef=https://www.qijian.info/list/sifu/ target=_blank class=infotextkey>思妇住所;那儿长堤HRef=https://www.qijian.info/list/chuiliu/ target=_blank class=infotextkey>垂柳,依依拂水,昔日郎骑HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马来访,如今柳色依旧,伫立长堤,却听不到旧侣重来的HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马嘶之声。虽然内容已从湖上转到柳堤,但仍然归结到荡子迟迟未回。而且又与上面的“闲望”相互关联。湖、堤两处都无踪影,其HRef=https://www.qijian.info/list/shiwang/ target=_blank class=infotextkey>失望为何如。
此词情致缠绵,含意婉转,极尽低佪留连之致,HRef=https://www.qijian.info/list/sifu/ target=_blank class=infotextkey>思妇的身份、所处的环境以及HRef=https://www.qijian.info/list/panwang/ target=_blank class=infotextkey>盼望之心、HRef=https://www.qijian.info/list/shiwang/ target=_blank class=infotextkey>失望之情,融合在HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物描绘之中,通过逐步透露,间接道出,亦即以“含蓄”、“暗示”的方式来反映。
在音律方面,此词也很有特色,可以说促节繁音,HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化多端,与内容起伏很为一致,句法也随之长短参差不齐,有二、三、四、五、七字句,错杂用之,并且换韵频繁,曲折尽情,显得结构复杂而富于HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化,想来演奏时悲管清瑟,抑扬婉转,必能丝丝入扣地表达出HRef=https://www.qijian.info/list/sifu/ target=_blank class=infotextkey>思妇内心的无限HRef=https://www.qijian.info/list/aiyuan/ target=_blank class=infotextkey>哀怨。