十年燕月歌声,几点吴霜鬓影。西风吹起鲈鱼兴,已在桑榆暮景。
荣枯枕上三更,傀儡场头四并。人生幻化如泡影,那个临危自省?
岸边烟柳苍苍,江上寒波漾漾。阳关旧曲低低唱,只恐行人断肠。
十年旧剑长吁,一曲琵琶暗许。月明江上别湓浦,愁听兰舟夜雨。
第一支曲是HRef=https://www.qijian.info/list/sigui/ target=_blank class=infotextkey>思归之作,反映了作者人到HRef=https://www.qijian.info/list/wannian/ target=_blank class=infotextkey>晚年HRef=https://www.qijian.info/list/sigui/ target=_blank class=infotextkey>思归之迫切。首两句写作者自己的经历和现状,言浅意深,颇有反躬HRef=https://www.qijian.info/list/zishong/ target=_blank class=infotextkey>自省之味。作者用平淡的语调,省净的笔墨,总结自己的大半生,看似寻常,却饱含人世沧桑。这里用“燕月歌声”对“吴霜鬓影”,一面是繁华的HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事,一面是已然衰老的自己,既有对HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好过去的HRef=https://www.qijian.info/list/ganhuai/ target=_blank class=infotextkey>感怀,又有对未来HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生的担忧和HRef=https://www.qijian.info/list/chouchang/ target=_blank class=infotextkey>惆怅。此二句已经有了“不如归去”的意思。后两句则将作者想辞官还乡的心意挑明。这两句写的是眼前景,化用张翰“莼鲈之思”的HRef=https://www.qijian.info/list/gushi/ target=_blank class=infotextkey>故事,抒发自己厌官HRef=https://www.qijian.info/list/sigui/ target=_blank class=infotextkey>思归的HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀。这支HRef=https://www.qijian.info/list/xiaoling/ target=_blank class=infotextkey>小令是有感而作,抒发HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀,所以寥寥数语,就表现出真挚动人的情感。
第二支HRef=https://www.qijian.info/list/xiaoling/ target=_blank class=infotextkey>小令表达对HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生无常,好景难久的HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命感受,认为富贵荣华不过是过眼烟云,转头即空。求功博名带来的不是福,而是在种祸。这种感受表明了处于那个特定的压抑、HRef=https://www.qijian.info/list/heian/ target=_blank class=infotextkey>黑暗HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会之中,每个人都面临着不能自主自己HRef=https://www.qijian.info/list/mingyun/ target=_blank class=infotextkey>命运的HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生困境。同时含有HRef=https://www.qijian.info/list/guiquan/ target=_blank class=infotextkey>规劝世人不要贪恋功名之意。
第三支曲是HRef=https://www.qijian.info/list/songbie/ target=_blank class=infotextkey>送别之作。HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头两句用HRef=https://www.qijian.info/list/jiangbian/ target=_blank class=infotextkey>江边苍茫的HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色,衬托与HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别的凄怆HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。后两句是写送行人唱曲的心意,行人远行本来就HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情低沉,送行人再反复高唱“西出阳关无HRef=https://www.qijian.info/list/guren/ target=_blank class=infotextkey>故人”就会更增加HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人的HRef=https://www.qijian.info/list/lichou/ target=_blank class=infotextkey>离愁,出于HRef=https://www.qijian.info/list/guanxin/ target=_blank class=infotextkey>关心HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人的情绪,所以送行人有意识地“《阳关》旧曲低低唱”,以免行人HRef=https://www.qijian.info/list/wensheng/ target=_blank class=infotextkey>闻声欲断肠。这支小曲写得有景有情,表现出作者精巧的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术构思。这首曲描写了一个HRef=https://www.qijian.info/list/songbie/ target=_blank class=infotextkey>送别的场面。HRef=https://www.qijian.info/list/changjiang/ target=_blank class=infotextkey>长江畔,翠柳含烟,远远望去,一片青翠莽苍;初春季节,微HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风拂起,江水波光粼粼,似乎带有一丝寒意。就在这样的环境中,送行者与HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人HRef=https://www.qijian.info/list/fenbie/ target=_blank class=infotextkey>分别了。一切的“珍重”、“再见”都已经道过了,只听得那令人断肠的《阳关》旧曲在低低吟唱,因为害怕远行者听到后会更加HRef=https://www.qijian.info/list/ganshang/ target=_blank class=infotextkey>感伤。这首曲与李白《黄鹤楼送孟浩然之广陵》诗,在内容上大同小异,但在写法上,特别是在场面选择上。有着自己的特点。李白选取的场景是HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人HRef=https://www.qijian.info/list/chengchuan/ target=_blank class=infotextkey>乘船离去,孤帆远影,碧空无际,HRef=https://www.qijian.info/list/changjiang/ target=_blank class=infotextkey>长江尽头,天水相连,人们彷佛看到诗人还站在岸边,痴情地望着远方。作者的HRef=https://www.qijian.info/list/xiaoling/ target=_blank class=infotextkey>小令,却选取了HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人的船只欲去未去之际,HRef=https://www.qijian.info/list/yangliu/ target=_blank class=infotextkey>杨柳依依,波光漾漾,离歌送行,话短情长。就HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情的表达来看,二者也是有区别的,李白重在抒发送行者的感受,虽有HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别的HRef=https://www.qijian.info/list/changwang/ target=_blank class=infotextkey>怅惘,笔调却显得轻快活泼。作者的HRef=https://www.qijian.info/list/xiaoling/ target=_blank class=infotextkey>小令则善于体会行者的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情,特别是“《阳关》旧曲低低唱,只恐行人断肠”两句,对HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人的一片深情表现得极为细腻体贴。其实,“断肠”者岂止行人,送行者此时亦柔肠百结,胸中充溢着HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别的HRef=https://www.qijian.info/list/aishang/ target=_blank class=infotextkey>哀伤。曲词语言浅白,笔调舒缓,情感沉郁,亲切HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然。
最后一支HRef=https://www.qijian.info/list/xiaoling/ target=_blank class=infotextkey>小令是因白居易《琵琶行》而起兴,抒发了作者心中的一种HRef=https://www.qijian.info/list/chouchang/ target=_blank class=infotextkey>惆怅之情。“十年书剑长吁”,十年,言其多年,与“十年燕月歌声”之十年相类。“书剑”,代指文人的游宦生涯;“长吁”,即长叹,指多年的为官生涯真令人HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹。“一曲琵琶暗许”,暗许,暗中许诺,心灵达到默契境界,可谓“心有灵犀一点通”。《琵琶行》里有“同是天涯沦落人,相逢何必曾相识”;“莫辞更坐弹一曲,为君翻作琵琶行”。在白居易的诗里,琵琶女的HRef=https://www.qijian.info/list/shenshi/ target=_blank class=infotextkey>身世引起了诗人的HRef=https://www.qijian.info/list/zishong/ target=_blank class=infotextkey>自省、共鸣,到了元代,HRef=https://www.qijian.info/list/gushi/ target=_blank class=infotextkey>故事发展了,白居易与琵琶女之间除了HRef=https://www.qijian.info/list/zaoyu/ target=_blank class=infotextkey>遭遇相类的HRef=https://www.qijian.info/list/tongqing/ target=_blank class=infotextkey>同情,还有心灵震颤的HRef=https://www.qijian.info/list/aiqing/ target=_blank class=infotextkey>爱情,HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马致远的HRef=https://www.qijian.info/list/zaju/ target=_blank class=infotextkey>杂剧《青衫泪》,就把白居易与琵琶女的经历敷演成由恋爱到结婚的喜剧。姚燧这里的“暗许”,已是后人从《琵琶行》生发出的意义。然而,姚燧是否在自己的情爱生涯中亦有一段隐恨呢?今天已不得而知了。或许,它只是作者在这里因地而点缀,发思古之幽情,从而对HRef=https://www.qijian.info/list/guren2/ target=_blank class=infotextkey>古人HRef=https://www.qijian.info/list/shitu/ target=_blank class=infotextkey>仕途蹭蹬所作的HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨,亦或是寄托了对HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人的思绪。“月明江上别湓浦,愁听兰舟夜HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨。”这两句很象姚燧自叙,他很可能在一个月白HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风清的HRef=https://www.qijian.info/list/yewan/ target=_blank class=infotextkey>夜晚HRef=https://www.qijian.info/list/chengchuan/ target=_blank class=infotextkey>乘船离开九江,与HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人HRef=https://www.qijian.info/list/fenbie/ target=_blank class=infotextkey>分别后,最怕在木兰HRef=https://www.qijian.info/list/zhouzhong/ target=_blank class=infotextkey>舟中听那淅淅沥沥的夜HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨声。姚燧拜官江西,史书并未说是贬官,但此时他已为耆旧之人,加之又作外官,常常HRef=https://www.qijian.info/list/sigui/ target=_blank class=infotextkey>思归故里,这样,白居易与琵琶女HRef=https://www.qijian.info/list/xiangyu/ target=_blank class=infotextkey>相遇时的烦闷,恰恰契合了他此时的心境。因此,或许可以这样认为:姚燧的这首HRef=https://www.qijian.info/list/xiaoling/ target=_blank class=infotextkey>小令,是通过描写白居易的HRef=https://www.qijian.info/list/gushi/ target=_blank class=infotextkey>故事,抒发自己HRef=https://www.qijian.info/list/jilu/ target=_blank class=infotextkey>羁旅行役中的忧闷。回头再看首句:“十年书剑长吁”,即是HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹白居易的经历,似乎又是对自己忙忙碌碌于HRef=https://www.qijian.info/list/shitu/ target=_blank class=infotextkey>仕途的HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨了。这支曲写得比较含蓄深折,作者以衬托的手法关合自身,HRef=https://www.qijian.info/list/yonggu/ target=_blank class=infotextkey>咏古HRef=https://www.qijian.info/list/shuhuai/ target=_blank class=infotextkey>抒怀,情韵绵邈,HRef=https://www.qijian.info/list/woiwan/ target=_blank class=infotextkey>委婉深沉。姚燧流传下来的HRef=https://www.qijian.info/list/sanqu/ target=_blank class=infotextkey>散曲作品并不多,然而大都舂容HRef=https://www.qijian.info/list/xianya/ target=_blank class=infotextkey>闲雅,HRef=https://www.qijian.info/list/jianghe/ target=_blank class=infotextkey>江河脱俗,在元代前期HRef=https://www.qijian.info/list/sanqu/ target=_blank class=infotextkey>散曲作家中,确实是别具一格的。