庙堂无计可平戎,坐使甘泉照夕烽。
初怪上都闻战马,岂知穷海看飞龙。
孤臣霜发三千丈,每岁烟花一万重。
稍喜长沙向延阁,疲兵敢犯犬羊锋。
这是一首HRef=https://www.qijian.info/list/shangchun/ target=_blank class=infotextkey>伤春诗,实质上却在HRef=https://www.qijian.info/list/ganshang/ target=_blank class=infotextkey>感伤时势,表现出作者HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国主义的HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情。全篇雄浑沉郁,HRef=https://www.qijian.info/list/youfen/ target=_blank class=infotextkey>忧愤深广,跌宕起伏,深得杜诗同类题材的神韵。
首联“庙堂无策可平戎,坐使甘泉照夕烽”二句,上句是因,下句是果。采用借古喻今的手法,直叙HRef=https://www.qijian.info/list/guoshi/ target=_blank class=infotextkey>国事的危急。上句“庙堂无策可平戎”,是说朝廷对于金兵的侵略不能也不敢抵抗,下句“坐使甘泉照夕烽”,是以汉代匈奴入侵,晚间烽火一直照到甘泉宫,来表示由于南宋统治HRef=https://www.qijian.info/list/jituan/ target=_blank class=infotextkey>集团的不抵抗,因此使得金兵长驱直入,从边境到达内地。这两句HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹朝廷无策抗金,直将矛头指向皇帝,此为首顿。
颔联“初怪”二句,承上直写南宋小朝廷狼狈逃奔的可悲行径,把“坐使甘泉照夕烽”具体化。对这种敌人步步进逼、朝廷节节败退的局面,诗人HRef=https://www.qijian.info/list/youxin/ target=_blank class=infotextkey>忧心如焚,春回大地,万象更新,而国势却如此危急,就更增加了诗人的HRef=https://www.qijian.info/list/shanggan/ target=_blank class=infotextkey>伤感。这两句以“初怪”、“岂知”的语气,造成更强烈的惊叹效果,显得HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情动荡,表达了局势出人意料之外的恶化,流露了诗人对高宗的HRef=https://www.qijian.info/list/shiwang/ target=_blank class=infotextkey>失望之情,再次跌宕。
颈联“孤臣”二句,是借用李白和杜甫的名句,直接抒发HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨,扣着题目写“HRef=https://www.qijian.info/list/shangchun/ target=_blank class=infotextkey>伤春”。上句写伤,下句写春,由“每岁烟HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花一万重”的春,引起“孤臣霜发三千丈”的伤。作者用“孤臣”自指,一是表示流落无依,二是表示失去了皇帝。诗人把“白发三千丈”与“烟HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花一万重”两句李白,杜甫的名句合为一联,对仗贴切、工整,表现了诗人伤时HRef=https://www.qijian.info/list/youguo/ target=_blank class=infotextkey>忧国的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情。杜甫有诗说:“天下兵虽满,HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光日至浓”、“国破HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山河在,城春草木深”、“锦江HRef=https://www.qijian.info/list/chunse/ target=_blank class=infotextkey>春色来天地,玉垒浮云变古今”。陈与义在别的诗中也说:“天翻地覆HRef=https://www.qijian.info/list/shangchun/ target=_blank class=infotextkey>伤春色。”都是由HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光烂漫与家国残破的对比之中,产生了莫大的HRef=https://www.qijian.info/list/youshang/ target=_blank class=infotextkey>忧伤。这也可以看出陈与义HRef=https://www.qijian.info/list/xuexi/ target=_blank class=infotextkey>学习杜甫与江西诗派的不同之处。杜甫HRef=https://www.qijian.info/list/shangchun/ target=_blank class=infotextkey>伤春,一方面说“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花近高楼伤客心,万方多难此登临”,一方面说“北极朝廷终不改,西HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山寇盗莫相侵”,尽管为外族的入侵深深地HRef=https://www.qijian.info/list/youlǜ/ target=_blank class=infotextkey>忧虑,但还是相信HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家终究是会恢复的。陈与义在这首《HRef=https://www.qijian.info/list/shangchun/ target=_blank class=infotextkey>伤春》诗中,也从“万方多难”的现状中看到了HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望。
尾联“稍喜长沙向延阁,疲兵敢犯犬羊锋”二句,落笔很有力量。诗人对向子諲是HRef=https://www.qijian.info/list/gesong/ target=_blank class=infotextkey>歌颂的,向子諲以疲惫、力弱的HRef=https://www.qijian.info/list/budui/ target=_blank class=infotextkey>部队,敢于冒犯野兽一般的金国侵略军的锋锐之气,是具有HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神和牺牲HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神的。诗人在这里显然是以在长沙的向子諲与在“庙堂”的当权派作对比,向子諲“疲兵敢犯犬羊锋”,而“庙堂”都是“无策可平戎”。所以对向子諲的HRef=https://www.qijian.info/list/gesong/ target=_blank class=infotextkey>歌颂,就包含了对“庙堂”当权派的HRef=https://www.qijian.info/list/pipan/ target=_blank class=infotextkey>批判。“疲兵敢犯犬羊锋”,不仅笔调苍凉HRef=https://www.qijian.info/list/beizhuang/ target=_blank class=infotextkey>悲壮,而且字里行间充满了对向子諲卫国HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神的无限崇敬之情。“敢犯”二字,气势凌云。诗人用“稍喜”二字就表明了他的讥讽的意图。“稍喜”并不是说向子諲的抗金值不得大喜,而是说在“庙堂无策可平戎”的局面下,还有向子諲的“疲兵敢犯犬羊锋”,使人看到了—线HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望,在HRef=https://www.qijian.info/list/youshang/ target=_blank class=infotextkey>忧伤之中带来了一点欣慰。
这首诗作也深刻地反映了南宋前期HRef=https://www.qijian.info/list/zhanluan/ target=_blank class=infotextkey>战乱动荡的HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实。诗中一方面对南宋朝廷不采取抵抗政策,一味退却逃跑,表示出极大的HRef=https://www.qijian.info/list/buman/ target=_blank class=infotextkey>不满,另一方面对向子諲等官兵纷起抗敌的HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国壮举,进行热情地讴歌。这种鲜明的主战HRef=https://www.qijian.info/list/taidu/ target=_blank class=infotextkey>态度,在当时是十分可贵的。这首《HRef=https://www.qijian.info/list/shangchun/ target=_blank class=infotextkey>伤春》体现了陈与义南渡后的诗HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风开始转变,能卓然成家而自辟蹊径。宋代刘克庄《后村诗话》前集卷二,说陈与义“建炎以后,避地湖峤,HRef=https://www.qijian.info/list/xinglu/ target=_blank class=infotextkey>行路万里,诗益奇壮。……以简洁扫繁缛,以雄浑代尖巧,第其HRef=https://www.qijian.info/list/pinge/ target=_blank class=infotextkey>品格,故当在诸家之上。”这些评语并非溢美之辞,而是符合南渡后陈与义的诗HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风特征的。“此诗真有杜忠”这是极有见地的。尽管诗人的HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情没有杜甫那样的深厚和强烈,但是在这首七律中显露出来的HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国HRef=https://www.qijian.info/list/qingsi/ target=_blank class=infotextkey>情思,沉雄浑成的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格,已经不是在形貌上与杜甫相似,而是在气味上逼近杜甫。
另外,整首诗雄浑沉郁、HRef=https://www.qijian.info/list/youfen/ target=_blank class=infotextkey>忧愤深广,也有“江西诗派”作品的影子,但又突破了江西诗HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风。