谁复留君住。叹人生、几翻离合,便成迟暮。最忆西窗同剪烛,却话家山夜雨。不道只、暂时相聚。衮衮长江萧萧木,送遥天、白雁哀鸣去。黄叶下,秋如许。
曰归因甚添愁绪。料强似、冷烟寒月,栖迟梵宇。一事伤心君落魄,两鬓飘萧未遇。有解忆、长安儿女。裘敝入门空太息,信古来、才命真相负。身世恨,共谁语?
上片借道别叙说人间的聚散离合,表明HRef=https://www.qijian.info/list/xibie/ target=_blank class=infotextkey>惜别之情。开篇道明HRef=https://www.qijian.info/list/songbie/ target=_blank class=infotextkey>送别之意,已经说好就将归去,以为迎来送往,是一件令人HRef=https://www.qijian.info/list/ganshang/ target=_blank class=infotextkey>感伤的事。人的一生竟然就那么短促,几番离合,便到了迟暮之年。一生中最让人津津乐道是,西窗下翦烛夜话,在一起HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiyi/ target=_blank class=infotextkey>追忆巴HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山夜HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨时的情景。而这种HRef=https://www.qijian.info/list/xiangju/ target=_blank class=infotextkey>相聚,却只是暂时的。滚滚HRef=https://www.qijian.info/list/changjiang/ target=_blank class=infotextkey>长江,萧萧落木。转眼间,HRef=https://www.qijian.info/list/dayan/ target=_blank class=infotextkey>大雁哀鸣,遥天飞去,又是一个HRef=https://www.qijian.info/list/songbie/ target=_blank class=infotextkey>送别的季节。黄叶下,HRef=https://www.qijian.info/list/qiutian/ target=_blank class=infotextkey>秋天已是这么深沉、这么厚重。
下片就对方的HRef=https://www.qijian.info/list/zaoyu/ target=_blank class=infotextkey>遭遇,表达观感,写慰藉之意。对HRef=https://www.qijian.info/list/qiujing/ target=_blank class=infotextkey>秋景的描写,并用“白雁哀鸣去”隐射行人,更加深加浓了HRef=https://www.qijian.info/list/xibie/ target=_blank class=infotextkey>惜别恋友的深情。过片一句转入对西溟HRef=https://www.qijian.info/list/shenshi/ target=_blank class=infotextkey>身世的怅惋和HRef=https://www.qijian.info/list/tongqing/ target=_blank class=infotextkey>同情。故下片一面抒写痛惜西溟之“HRef=https://www.qijian.info/list/luopo/ target=_blank class=infotextkey>落魄”、“未遇”,一而又诚挚地HRef=https://www.qijian.info/list/quanwei/ target=_blank class=infotextkey>劝慰他家中“有解忆”之儿女,可享天伦,这总比淹留冷烟寒月的HRef=https://www.qijian.info/list/simiao/ target=_blank class=infotextkey>寺庙要好,而且“信古来、才命真相负”,更以达观的HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生HRef=https://www.qijian.info/list/taidu/ target=_blank class=infotextkey>态度相慰。结句则是再表HRef=https://www.qijian.info/list/xibie/ target=_blank class=infotextkey>惜别之意。此中借典形容,层层转进,真纯深挚的情意确是感人。
大体上看,上片、下片,泛写与专指,在材料分配上,显得很分明,但其组合也相当严谨。这就是一个“归”字的贯穿。这一个“归”字,在换头位置,承上启下。既是上片所说离合的一个因素,又是下片所说HRef=https://www.qijian.info/list/chouxu/ target=_blank class=infotextkey>愁绪的中介。由于“归”,故有聚散;由于“归”,故有烦恼。其一般和个别的关系,也就集中体现在与相言别的HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物身上。所谓以文为词,当中意脉仍十分清晰。