二月饶睡昏昏然,不独夜短昼分眠。
桃花气暖眼自醉,春渚日落梦相牵。
故乡门巷荆棘底,中原君臣豺虎边。
安得务农息战斗,普天无吏横索钱。
“昼梦”,有白日梦之意,题中含有HRef=https://www.qijian.info/list/zichao/ target=_blank class=infotextkey>自嘲之意和HRef=https://www.qijian.info/list/beifen/ target=_blank class=infotextkey>悲愤之情。《论语·公冶长》云:“宰予昼寝,子曰:‘朽木不可雕也,粪土之墙不可杇也,于予与何诛。’”这里杜甫借用宰予昼寝的HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故,说自己如朽木难雕,成不了大器。从昼梦诗中所写梦中的内容,可以看出诗人命题之意。
“二月饶睡”四句,HRef=https://www.qijian.info/list/jioshi/ target=_blank class=infotextkey>解释昼寝入梦的缘由。HRef=https://www.qijian.info/list/dongzhi/ target=_blank class=infotextkey>冬至以后,白昼渐长,黑夜日短,二月桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花盛开,蜂蝶成群,暖意融融,催人昏昏欲睡。除此之外,前四句诗还说明一个问题,即诗人神志倦怠。造成这种倦怠的原因固然很多,而最根本的原因就是操心焦虑,积劳成疾。杜甫平生忧念家国,身值乱离,HRef=https://www.qijian.info/list/yousi/ target=_blank class=infotextkey>忧思更深。诗人不说自己如何HRef=https://www.qijian.info/list/guanhuai/ target=_blank class=infotextkey>关怀HRef=https://www.qijian.info/list/shishi/ target=_blank class=infotextkey>时事,积劳成疾,反说自己如宰予一样碌碌无为,白日深睡,还推说“桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花气暖眼自醉”。但“不独”二字,却深婉曲折地透露了诗人忧劳积思的心态。这样,“不独”二字,就为下面HRef=https://www.qijian.info/list/jimeng/ target=_blank class=infotextkey>记梦暗中留下伏笔。
“HRef=https://www.qijian.info/list/guxiang/ target=_blank class=infotextkey>故乡门巷荆棘底,中原君臣豺虎边”,以梦的形式,表现了诗人的家国之思。俗云日有所思,夜有所梦,白日成梦,可见思情之深。这两句所写梦景,荒凉HRef=https://www.qijian.info/list/xiaose/ target=_blank class=infotextkey>萧瑟,与前四句所写HRef=https://www.qijian.info/list/chunjing/ target=_blank class=infotextkey>春景看似不太协调,却真实地将诗人HRef=https://www.qijian.info/list/wannian/ target=_blank class=infotextkey>晚年心境刻画出来。一合上眼,诗人仿佛回到故园,自安史乱军掠夺烧杀后,那里已是荒凉冷落,加之回纥、吐蕃屡次侵犯,战火烧残了村庄,蒿草丛生,荆棘遍地,墙头门前除去栖鸦野狐,更无人迹。HRef=https://www.qijian.info/list/guguo/ target=_blank class=infotextkey>故国君臣前门拒狼,后门遇虎,唐王朝面临着种种困扰。这两句诗,用一“底”、一“边”字,将HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家的危难、HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会的灾难刻划得淋漓尽致,又一次抒发了诗人乱离HRef=https://www.qijian.info/list/shangtong/ target=_blank class=infotextkey>伤痛的悲哀。
“安得务农息战斗,普天无吏横索钱”,这两句是梦醒后的HRef=https://www.qijian.info/list/yilun/ target=_blank class=infotextkey>议论,它紧承梦境写来:中原君臣处在虎狼之中,HRef=https://www.qijian.info/list/guguo/ target=_blank class=infotextkey>故国门巷为荆棘所蔽,HRef=https://www.qijian.info/list/guoshi/ target=_blank class=infotextkey>国事凋零,民不聊生,唐王朝向何处去?诗人认为只有尽快结束HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争,让HRef=https://www.qijian.info/list/nongmin/ target=_blank class=infotextkey>农民回到土地上去安居乐业,普天之下没有骄横的HRef=https://www.qijian.info/list/guanli/ target=_blank class=infotextkey>官吏横征暴敛,唐王朝才会恢复“煌煌太宗业”。HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾两句诗,充分表达了诗人对HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争的HRef=https://www.qijian.info/list/yane/ target=_blank class=infotextkey>厌恶、对贪官污吏的憎恨,对HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民的无限HRef=https://www.qijian.info/list/tongqing/ target=_blank class=infotextkey>同情,以及对清明HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangwang/ target=_blank class=infotextkey>向往。沉痛中渗透着HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望。
此诗题为“昼梦”,前四句写昼梦之由,笔触浓丽,所写HRef=https://www.qijian.info/list/chunjing/ target=_blank class=infotextkey>春景暖意融融,五、六句HRef=https://www.qijian.info/list/jimeng/ target=_blank class=infotextkey>记梦中所见,描绘惨淡险恶环境,末二句就昼梦所见发表HRef=https://www.qijian.info/list/yilun/ target=_blank class=infotextkey>议论。全诗前后所写虽有HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物气氛的不同,但丽景的描写,是为写心境愁惨服务的,诗人以对HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光的描写反衬HRef=https://www.qijian.info/list/youguo/ target=_blank class=infotextkey>忧国HRef=https://www.qijian.info/list/youmin/ target=_blank class=infotextkey>忧民的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。故贯穿全诗的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情是悲哀沉重的。诗人巧妙地借说昼梦,将自己HRef=https://www.qijian.info/list/wannian/ target=_blank class=infotextkey>晚年HRef=https://www.qijian.info/list/youguo/ target=_blank class=infotextkey>忧国思家的强烈HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情抒发出来,于HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然流转中凝聚深厚的意绪,很能表现杜甫HRef=https://www.qijian.info/list/wannian/ target=_blank class=infotextkey>晚年诗HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风沉郁苍茫的特色。