水流花谢两无情,送尽东风过楚城。
胡蝶梦中家万里,子规枝上月三更。
故园书动经年绝,华发春唯满镜生。
自是不归归便得,五湖烟景有谁争。
此诗载于《全唐诗》卷六百七十九。诗一起笔,就渲染出一片暮HRef=https://www.qijian.info/list/chunjing/ target=_blank class=infotextkey>春景色:春水远流,春HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花凋谢。流水落HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花春去也——诗人深深HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光易逝,HRef=https://www.qijian.info/list/suiyue/ target=_blank class=infotextkey>岁月无情。诗第二句“送尽东HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风过楚城”更加HRef=https://www.qijian.info/list/ganshang/ target=_blank class=infotextkey>感伤。诗人把HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光(“东HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风”)HRef=https://www.qijian.info/list/niren/ target=_blank class=infotextkey>拟人化了,依依为她HRef=https://www.qijian.info/list/songbie/ target=_blank class=infotextkey>送别。这里,不是春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风他送我回HRef=https://www.qijian.info/list/guxiang/ target=_blank class=infotextkey>故乡,而是他在HRef=https://www.qijian.info/list/yixiang/ target=_blank class=infotextkey>异乡HRef=https://www.qijian.info/list/songchun/ target=_blank class=infotextkey>送春归。这一“送”字表达了诗人凄楚的HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀。诗人面对着落红满地、HRef=https://www.qijian.info/list/liuxu/ target=_blank class=infotextkey>柳絮漫天的残HRef=https://www.qijian.info/list/chunjing/ target=_blank class=infotextkey>春景物,不可能不更加HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念HRef=https://www.qijian.info/list/guxiang/ target=_blank class=infotextkey>故乡。由HRef=https://www.qijian.info/list/songchun/ target=_blank class=infotextkey>送春而牵动的HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡之情,笼罩全篇。
以下句句写的是HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡衷曲。“HRef=https://www.qijian.info/list/hudie/ target=_blank class=infotextkey>蝴蝶梦中家万里,子规枝上月三更。”这一联进入正题,写“春夕”,写得极为精粹,是传诵的名句。诗人运用了新奇的造语,对仗工整,韵律和谐,创造出一种曲折幽深的情境。上句巧写梦境。由于HRef=https://www.qijian.info/list/youzi/ target=_blank class=infotextkey>游子日有所思,夜间便结想成梦,梦见自己回到了万里之外的家园。然而,这只不过象庄周梦见自己变成HRef=https://www.qijian.info/list/hudie/ target=_blank class=infotextkey>蝴蝶,翩翩飞舞于HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花间,虽然有趣,毕竟虚幻而短暂,醒来之后,HRef=https://www.qijian.info/list/hudie/ target=_blank class=infotextkey>蝴蝶还是HRef=https://www.qijian.info/list/hudie/ target=_blank class=infotextkey>蝴蝶,庄周还是庄周。HRef=https://www.qijian.info/list/youzi/ target=_blank class=infotextkey>游子从“HRef=https://www.qijian.info/list/hudie/ target=_blank class=infotextkey>蝴蝶梦”中获得片刻的回乡之乐,但梦醒以后,发现自己依旧孤眠HRef=https://www.qijian.info/list/yixiang/ target=_blank class=infotextkey>异乡,家园依旧远隔万里,岂不更加空虚、HRef=https://www.qijian.info/list/shiwang/ target=_blank class=infotextkey>失望,更加触动HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡之情。何况此时又正当“子规枝上月三更”——夜深人静,HRef=https://www.qijian.info/list/yueguang/ target=_blank class=infotextkey>月光如水;子规HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟(即HRef=https://www.qijian.info/list/dujuan/ target=_blank class=infotextkey>杜鹃)在HRef=https://www.qijian.info/list/yuexia/ target=_blank class=infotextkey>月下哀哀啼唤:“子归!子归!……”听着子规啼,想着HRef=https://www.qijian.info/list/hudie/ target=_blank class=infotextkey>蝴蝶梦,HRef=https://www.qijian.info/list/youzi/ target=_blank class=infotextkey>游子的心,该是何等的HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦HRef=https://www.qijian.info/list/aishang/ target=_blank class=infotextkey>哀伤,真如李白诗句中所谓道“一叫一回肠一断!”这里,十四个字写出了三层意思:由HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡而入梦,一层;梦醒而更HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡,二层;子规啼唤,愁上加愁,三层。这三层,一层比一层深,而且互相烘托、映衬,如HRef=https://www.qijian.info/list/hudie/ target=_blank class=infotextkey>蝴蝶梦与家万里,一虚一实;HRef=https://www.qijian.info/list/hudie/ target=_blank class=infotextkey>蝴蝶梦与子规啼,一乐一悲;子规啼与三更月,一声一色,构成一片清冷、HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉、愁惨的气氛,令人触目HRef=https://www.qijian.info/list/shanghuai/ target=_blank class=infotextkey>伤怀。
上一联以景传情,下一联则直接诉说HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡之苦。“故园书动经年绝,华发春唯满镜生。”诗人长期不能回家,连家信也动不动长年断绝,音讯杳然,他不可能不望眼欲穿,HRef=https://www.qijian.info/list/youxin/ target=_blank class=infotextkey>忧心如焚。这句中的一个“动”字,把诗人那种由期待而沮丧、而嗟怨的复杂的HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理,逼真地传达出来了。“书动经年绝”暗示当时HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会动乱不安。诗人愁家HRef=https://www.qijian.info/list/youguo/ target=_blank class=infotextkey>忧国到“华发春唯满镜生”的程度。HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天万物萌生,欣欣向荣,而诗人却唯独生出了白发满头。一个“唯”字,更加突出了他的内心HRef=https://www.qijian.info/list/chouku/ target=_blank class=infotextkey>愁苦之深。如此深愁,难以解脱。
诗的最后两句更耐人寻味。“自是不归归便得,五湖烟景有谁争?”这两句是倒装。从暗用五湖HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故看,这里的“归”字,还含有HRef=https://www.qijian.info/list/guiyin/ target=_blank class=infotextkey>归隐HRef=https://www.qijian.info/list/tianyuan/ target=_blank class=infotextkey>田园之意。诗人仆仆HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风尘,HRef=https://www.qijian.info/list/shitu/ target=_blank class=infotextkey>仕途HRef=https://www.qijian.info/list/kanke/ target=_blank class=infotextkey>坎坷,“自是不归归便得”一语,是无可奈何的伤心话,深刻地反映出诗人在HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治上走投无路、欲干不能而又欲罢难休的HRef=https://www.qijian.info/list/kumen/ target=_blank class=infotextkey>苦闷、彷徨的HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理。
这首诗情切境深,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格沉郁。诗的前四句通过对HRef=https://www.qijian.info/list/muchun/ target=_blank class=infotextkey>暮春之夕特定情景的描绘,缘情HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,因景HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情,HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物之间互相映衬、烘托,构成一片HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉愁惨的气氛。诗中没有直接点出HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡,而一片HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡之情荡漾纸上。后四句直抒心曲,HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情真切,HRef=https://www.qijian.info/list/qiwan/ target=_blank class=infotextkey>凄婉动人。尾联自慰HRef=https://www.qijian.info/list/zichao/ target=_blank class=infotextkey>自嘲,墨中藏意,饶有情味。