江畔独步寻花七绝句鉴赏

原文

江上被花恼不彻,无处告诉只颠狂。

走觅南邻爱酒伴,经旬出饮独空床。

稠花乱蕊畏江滨,行步欹危实怕春。(畏一作:裹)

诗酒尚堪驱使在,未须料理白头人。

江深竹静两三家,多事红花映白花。

报答春光知有处,应须美酒送生涯。

东望少城花满烟,百花高楼更可怜。

谁能载酒开金盏,唤取佳人舞绣筵。

黄师塔前江水东,春光懒困倚微风。

桃花一簇开无主,可爱深红爱浅红?

黄四娘家花满蹊,千朵万朵压枝低。

留连戏蝶时时舞,自在娇莺恰恰啼。

不是爱花即欲死,只恐花尽老相催。

繁枝容易纷纷落,嫩蕊商量细细开。

赏析

  春暖HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花开的时节,杜甫本想寻伴同HRef=https://www.qijian.info/list/youshang2/ target=_blank class=infotextkey>游赏HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,未能寻到,只好独自在成都锦江江畔散步,每经历一处,写一处;写一处,又换一意;一连成诗七首,共成一个体系,同时每首诗又自成章法。这HRef=https://www.qijian.info/list/zushi/ target=_blank class=infotextkey>组诗,第一首写独步寻HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的原因从恼HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花写起,颇为突兀,见出手不凡。第二首写行至江滨见繁HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花之多,忽曰怕春,语极奇异,实际上是反语见意。第三首写某些人家的HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,红白耀眼,应接不暇。第四首则写遥望少城之HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象其HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花之盛与人之乐。第五首写黄师塔前之桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,第六首写黄四娘家尽是HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,第七首总结赏HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花、爱HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花、惜HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花。这HRef=https://www.qijian.info/list/zushi/ target=_blank class=infotextkey>组诗脉络清楚,层次井然,是一幅独步寻HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花图。它表现了杜甫对HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的惜爱、在HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活中的留连和对关好事物常在的HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望。

  这HRef=https://www.qijian.info/list/zushi/ target=_blank class=infotextkey>组诗,每首都紧扣着寻HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花题意来写,每首都有HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花。第一首起句的“江上被HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花恼不彻”和末首的“不是看HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花即欲死”遥相呼应,真如常HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山蛇,扣首则尾应,扣尾则首应,而其中各首都抓绘着赏HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花、看HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,贯串到底。

  第一首:“江上被HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花恼不彻”,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花恼人,实际上是HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花惹人爱。HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花在江上,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花影媚水,水光HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花色,更是可爱。“颠狂”两字把爱HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的情态刻画得淋漓尽致。于是诗人觅伴赏HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,“走觅南邻爱酒伴”。可知杜甫是找他的邻居一同赏HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的。“经旬出饮独空床”,明写这位爱酒伴是出饮,但他该也是独自赏HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花去了。这“无处告诉只颠狂”写的是两个人的事——他们都到江畔独步寻HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花去了。也可能寻HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的还有更多的人,谁都爱美。这七首绝句写寻HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,贯穿了“颠狂”二字,这第一首诗是解题。

  第二首:“稠HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花乱蕊畏江滨”,是承第一首“江上被HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花恼不彻”而来的。江上的HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花是纷繁的HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花和杂乱的蕊左右包围着江的两边,浣HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花溪一片HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花海。第一首头一句说“江上被HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花恼不彻”,而这首第二句则说“行步欹危实怕春”。王嗣奭在《杜臆》把颠狂的形态和HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理都讲得比较透辟。HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花之醉人如此,接着写驱使诗酒,“未须料理自头人”。这是写HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花之魅力,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花添诗情酒意,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花使HRef=https://www.qijian.info/list/qingchun/ target=_blank class=infotextkey>青春长在。这是寓有HRef=https://www.qijian.info/list/zheli/ target=_blank class=infotextkey>哲理,也合乎情理的。

  第三首:“江深竹静两三家,多事红HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花映白HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花。”这两句又是承二首句“稠HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花乱蕊畏江滨”而来,把大的范围缩到小的范围——两三家。范围缩小了,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花却繁忙起来了。诗的起句是写静态,红HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花白HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花也平常。而加“多事”两字,顿觉热闹非常。“多事”又是从前面HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花恼人而生发来的,其奇妙处也是前后辉映。末二句HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情,把HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光HRef=https://www.qijian.info/list/niren/ target=_blank class=infotextkey>拟人化。“报答HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光知有处,应须美酒送生涯。”似乎有所妙悟,也似有所解脱,但其深情,仍该是爱HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花。

  第四首:“东望少城HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花满烟,百HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花高楼更可怜。”HRef=https://www.qijian.info/list/zushi/ target=_blank class=infotextkey>组诗又宕开一层,写洗HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花溪边的繁HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花缤纷,这是村居所见之HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花;作者这时又HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象成都少城之HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,“百HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花高楼更可怜”。这句和他后来写的“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花近高楼伤客心”,两句前半截极相似,而后三字哀乐迥异。“更可怜”即多可爱的意思。遥看少城之HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,本是烟雾迷惘的烟HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,但不曰烟HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,而曰HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花满烟,真如《杜臆》所云“化腐为新”了。这样把城中之HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花再来陪衬江上、江滨村中人家之HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,有远望近观之异,而乐事则相同。末二句以发问作结,“谁能载酒开金盏,唤取佳人舞绣筵?”实叹招饮无人,徒留HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象,余韵无穷。

  诗题为独步寻HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,HRef=https://www.qijian.info/list/zushi/ target=_blank class=infotextkey>组诗的第五首则写到黄师塔前看HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花。“黄师塔前江水东”,写具体的HRef=https://www.qijian.info/list/didian/ target=_blank class=infotextkey>地点。“HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光懒困倚微HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风”则写自己的倦态,春暖人易懒倦,所以倚HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风小息。但这为的是更好地看HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,看那“桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花一簇开无主,可爱深红爱浅红”。这里叠用爱字,爱深红,爱浅红,爱这爱那,应接不暇,但又是紧跟着“开无主”三字来的。“开无主”就是HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由自在地开,尽量地开,大开特开,所以下句承接起来更显出绚烂绮丽,诗也如锦似绣。

  第六首写寻HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花到了黄四娘家。这首诗记叙在黄四娘家赏HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花时的场面和感触,描HRef=https://www.qijian.info/list/xiocao/ target=_blank class=infotextkey>写草堂周围烂漫的HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光,表达了对HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好事物的HRef=https://www.qijian.info/list/reai/ target=_blank class=infotextkey>热爱之情和适意之怀。春HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花之美、人与HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然的亲切和谐,都跃然纸上。首句点明寻HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的HRef=https://www.qijian.info/list/didian/ target=_blank class=infotextkey>地点,是在“黄四娘家”的小路上。此句以人名入诗,HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活情趣较浓,颇有HRef=https://www.qijian.info/list/minge/ target=_blank class=infotextkey>民歌味。次句“千朵万朵”,是上句“满”字的具体化。“压枝低”,描绘繁HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花沉甸甸地把枝条都压弯了,HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色宛如历历在目。“压”、“低”二字用得十分准确、生动。第三句写HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花枝上彩蝶蹁跹,因恋HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花而“留连”不去,暗示出HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的芬芳鲜妍。HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花可爱,蝶的舞姿亦可爱,不免使漫步的人也“留连”起来。但他也许并未停步,而是继续前行,因为HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光无限,HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景尚多。“时时”,则不是偶尔一见,有这二字,就把HRef=https://www.qijian.info/list/chunyi/ target=_blank class=infotextkey>春意闹的情趣渲染出来。正在赏心悦目之际,恰巧传来一串黄莺动听的歌声,将沉醉HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花丛的诗人唤醒。这就是末句的HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境。“娇”字写出莺声轻软的特点。“自在”不仅是娇莺姿态的客观写照,也传出它给作者HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理上的HRef=https://www.qijian.info/list/yukuai/ target=_blank class=infotextkey>愉快轻松的感觉。诗在莺歌“恰恰”声中结束,饶有余韵。此诗写的是赏景,这类题材,盛唐绝句中屡见不鲜。但像此诗这样刻画十分细微,色彩异常秾丽的,则不多见。如“HRef=https://www.qijian.info/list/guren/ target=_blank class=infotextkey>故人家在桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花岸,直到门前溪水流”(常建《三日寻李九庄》),“昨夜HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风开露井桃,未央前殿月轮高”(王昌龄《春宫曲》),这些景都显得“清丽”;而杜甫在“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花满蹊”后,再加“千朵万朵”,更添蝶舞莺歌,HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色就秾丽了。这种写法,可谓前无HRef=https://www.qijian.info/list/guren2/ target=_blank class=infotextkey>古人。其次,盛唐人很讲究诗句声调的和谐。他们的绝句往往能被诸管弦,因而很讲协律。杜甫的绝句不为歌唱而作,纯属诵诗,因而常常出现拗句。如此诗“千朵万朵压枝低”句,按律第二字当平而用仄。但这种“拗”决不是对音律的任意破坏,“千朵万朵”的复叠,便具有一种口语美。而“千朵”的“朵”与上句相同位置的“四”字,虽同属仄声,但彼此有上、去声之别,声调上仍具有HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化。诗人也并非不重视诗歌的HRef=https://www.qijian.info/list/yinle/ target=_blank class=infotextkey>音乐美。这表现在三、四两句双声词、象声词与叠字的运用。“留连”、“自在”均为双声词,如贯珠相联,音调宛转。“时时”、“恰恰”为叠字,即使上下两句形成对仗,使语意更强,更生动,更能表达诗人迷恋在HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花、蝶之中,忽又被莺声唤醒的刹那间的快意。这两句除却“舞”、“莺”二字,均为舌齿音,这一连串舌齿音的运用造成一种喁喁自语的语感,维妙维肖地状出看HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花人为HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景陶醉、惊喜不已的感受。HRef=https://www.qijian.info/list/shengyin/ target=_blank class=infotextkey>声音的效用极有助于HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情的表达。在句法上,盛唐诗句多天然浑成,杜甫则与之异趣。比如“对结”(后联骈偶)乃初唐绝句格调,盛唐绝句已少见,因为这种HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾很难做到神完气足。杜甫却因难见巧,如此诗后联既对仗工稳,又饶有余韵,用得恰到好处:在赏心悦目之际,听到莺歌“恰恰”,增添不少感染力。此外,这两句按习惯文法应作:戏蝶留连时时舞,娇莺自在恰恰啼。把“留连”、“自在”提到句首,既是出于音韵上的需要,同时又在语意上强调了它们,使含义更易体味出来,句法也显得新颖多变。

  最后一首:“不是爱HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花即欲死”。痛快干脆,毫不藏伏。杜甫惯于一拚到底,常用狠语,如“语不惊人死不休”,即是如此。他又写道:“只恐HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花尽老相催。”怕的是HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花谢人老。下两句则是HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,写HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花枝之易落,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花蕊的慢开,景中寓借HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花之深情,以对句出之,更是加倍写法,而又密不透HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,情深语细。

返回