曲江二首鉴赏

原文

一片花飞减却春,风飘万点正愁人。

且看欲尽花经眼,莫厌伤多酒入唇。

江上小堂巢翡翠,苑边高冢卧麒麟。

细推物理须行乐,何用浮荣绊此身。

朝回日日典春衣,每日江头尽醉归。

酒债寻常行处有,人生七十古来稀。

穿花蛱蝶深深见,点水蜻蜓款款飞。

传语风光共流转,暂时相赏莫相违。

赏析

  曲江又名曲江池,故址在今西安城南五公里处,原为汉武帝所造。唐玄宗开元年间大加整修,池水澄明,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花卉环列。其南有紫云楼、芙蓉苑;西有杏园、慈恩寺。是著名HRef=https://www.qijian.info/list/youlan/ target=_blank class=infotextkey>游览胜地。

  第一首写他在曲江看HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花吃酒,布局出神入化,HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨淋漓。

  在曲江看HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花吃酒,正遇“良辰HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景”,可称“赏心乐事”了,但作者却别有怀抱,一上来就表现出无可奈何的HRef=https://www.qijian.info/list/xichun/ target=_blank class=infotextkey>惜春情绪,产生出惊心动魄的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术效果。他一没有写已经来到曲江,二没有写来到曲江时的节令,三没有写曲江周围HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花木繁饶,而只用“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风飘万点”四字,就概括了这一切。“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风飘万点”,不止是客观地HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,缀上“正愁人”三字,重点就落在见景生情、托物HRef=https://www.qijian.info/list/yanzhi/ target=_blank class=infotextkey>言志上了。“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风飘万点”,这对于春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风得意的人来说,会煞是好看,该不会又“正愁人”。但是作者面对的是“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风飘万点”,那“愁”却早已萌生于前此的“一片HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花飞”,因而用跌笔HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头:“一片HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花飞减却春!”历尽漫长的严冬,好容易盼到HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天来了,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花儿开了。这HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天,这HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花儿,是很值得人们HRef=https://www.qijian.info/list/zhenxi/ target=_blank class=infotextkey>珍惜的。然而“一片HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花飞”,又透露了HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天消逝的消息。敏感的、特别HRef=https://www.qijian.info/list/zhenxi/ target=_blank class=infotextkey>珍惜HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天的诗人就不能不“愁”。“一片”,是指一朵HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花儿上的一个HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花瓣。因一瓣HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花儿被HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风吹落就感到HRef=https://www.qijian.info/list/chunse/ target=_blank class=infotextkey>春色已减,暗暗发愁,可如今,面对着的分明是“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风飘万点”的严酷HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实啊!因此“正愁人”三字,非但没有概念化的毛病,简直力透纸背。

  “HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风飘万点”已成HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实,那尚未被HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风飘走的HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花儿就更值得爱惜。然而那HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风还在吹。剩下的,又一片、一片地飘走,眼看即将飘尽了。第三句就写这番情景:“且看欲尽HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花经眼。”“经眼”之HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花“欲尽”,只能“且看”。“且”,是暂且、姑且之意。而当眼睁睁地看着枝头残HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花一片、一片地被HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风飘走,加入那“万点”的行列,心中滋味就不怎么样了。于是来了第四句:“莫厌伤多酒入唇。”吃酒为了消愁。一片HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花飞已愁;HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风飘万点更愁;枝上残HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花继续飘落,即将告尽,愁上添愁。因而“酒”已“伤多”,却禁不住继续“入唇”啊!

  蒋弱六云:“只一落HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,连写三句,极反复层折之妙。接入第四句,魂消欲绝。”这是颇有见地的。然而作者没有说明要如此“反复层折”地写落HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,以致魂消欲绝的原因,究竟是仅仅叹HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光易逝,还是有慨于难于直陈的HRef=https://www.qijian.info/list/renshi/ target=_blank class=infotextkey>人事问题。

  第三联“江上小堂巢翡翠,苑边高冢卧麒麟。”这一联并非人们所认为的只是HRef=https://www.qijian.info/list/xushu/ target=_blank class=infotextkey>叙述HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉的景象,而是对尾联HRef=https://www.qijian.info/list/zhexue/ target=_blank class=infotextkey>哲学的阐述。如果想要理解这其中的意思那么就要对古代文人道家HRef=https://www.qijian.info/list/guiyin/ target=_blank class=infotextkey>归隐HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想有所了解了。江上小堂巢翡翠,是指快乐HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由的HRef=https://www.qijian.info/list/haofang/ target=_blank class=infotextkey>豪放之士。苑边高冢卧麒麟,则是指HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生易老,都会走向衰亡的,哪怕是高高在上的王公贵族也不可避免。由苑边高冢即足以见得。结合此联HRef=https://www.qijian.info/list/zongti/ target=_blank class=infotextkey>总体,就是说HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生苦短,而面对这些则需像翡翠一样好好快乐一番,即说了前边HRef=https://www.qijian.info/list/chousi/ target=_blank class=infotextkey>愁思在徘徊于不徘徊之间的纠结情绪,又为下文做了很好的铺垫,可看出杜甫的手笔已经十分成熟。

  “细推物理须行乐,何用浮荣绊此身?”

  这两句意思是:在这个世界上乐是一个人毕生所HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiqiu/ target=_blank class=infotextkey>追求的,那为什么不去痛快的了一次呢。

  大家可以去参考“自是不归归便得,五湖烟景有谁争”去理解诗中行乐的含义,这是一种极为HRef=https://www.qijian.info/list/wunai/ target=_blank class=infotextkey>无奈而发出的一句HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹而已。

  联系全篇来看,所谓“行乐”,绊此身的浮荣指的就是“左拾遗”那个从八品上的谏官。因为疏救房琯,触怒了肃宗,从此,为肃宗疏远。作为谏官,他的意见却不被采纳,还蕴含着招灾惹祸的危机。这首诗就是公元758年(乾元元年)HRef=https://www.qijian.info/list/muchun/ target=_blank class=infotextkey>暮春任“左拾遗”时写的。到了这年六月,果然受到处罚,被贬为华州司功参军。从写此诗到被贬,不过两个多月的HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间。明乎此,就会对这首诗有比较确切的理解。

  这是“联章诗”,上、下两首之间有内在的联系。下一首,即紧承“何用浮荣绊此身”而来。

  前四句一气旋转,而又细针密线。仇兆鳌注:“酒债多有,故至典衣;七十者稀,故须尽醉。二句分应。”就章法而言,大致是不错的。但把“尽醉”归因于“七十者稀”,对诗意的理解就表面化了。时当HRef=https://www.qijian.info/list/muchun/ target=_blank class=infotextkey>暮春,HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安HRef=https://www.qijian.info/list/tianqi/ target=_blank class=infotextkey>天气,春衣才派用场;即使穷到要典当衣服的程度,也应该先典冬衣。如今竟然典起春衣来,可见冬衣已经典光。这是透过一层的写法。而且不是偶而典,而是日日典。这是更透过一层的写法。“日日典春衣”,读者准以为不是等米下锅,就是另有燃眉之急;然而读到第二句,才知道那不过是为了“每日江头尽醉归”,真有点出人意外。出人意外,就不能不引人深思:为什么要日日尽醉呢?

  诗人还不肯回答读者的疑问,又逼进一层:“酒债寻常行处有。”“寻常行处”,包括了曲江,又不限于曲江。行到曲江,就在曲江尽醉;行到别的HRef=https://www.qijian.info/list/difang/ target=_blank class=infotextkey>地方,就在别的HRef=https://www.qijian.info/list/difang/ target=_blank class=infotextkey>地方尽醉。因而只靠典春衣买酒,无异于杯水车薪,于是乎由买到赊,以至“寻常行处”,都欠有“酒债”。付出这样高的代价就是为了换得个醉醺醺。 诗人对这这究竟是为什么终于作了回答:“HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生七十古来稀。”意谓HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生能活多久,既然不得行其志,就“莫思身外无穷事,且尽生前有限杯”吧!这是愤激之言,联系诗的全篇和杜甫的全人,是不难了解言外之意的。

  “穿HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花”一联HRef=https://www.qijian.info/list/xiojiang/ target=_blank class=infotextkey>写江头景。在杜诗中也是别具一格的名句,叶梦得曾指出:“诗语固忌用巧太过,然缘情体物,自有天然工妙,虽巧而不见刻削之痕。老杜……‘穿HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花蛱蝶深深见,点水蜻蜓款款飞’:‘深深’字若无‘穿’字,‘款款’字若无‘点’字,皆无以见其精微如此。然读之浑然,全似未尝用力,此所以不碍其气格超胜。使晚唐诸子为之,便当如‘鱼跃练波抛玉尺,莺穿丝柳织金梭’体矣。”(《石林诗话》卷下)这一联“体物”有天然之妙,但不仅妙在“体物”,还妙在“缘情”。“七十古来稀”,HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生如此短促,而“一片HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花飞减却春,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风飘万点正愁人”,大好HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光,又即将消逝,非常值得HRef=https://www.qijian.info/list/zhenxi/ target=_blank class=infotextkey>珍惜。诗人正是满怀HRef=https://www.qijian.info/list/xichun/ target=_blank class=infotextkey>惜春之情观赏江头HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物的。“穿HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花蛱蝶深深见,点水蜻蜓款款飞”,这是无比恬静、无比HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由、无比HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好的境界。可是这样恬静、这样HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由、这样HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好的境界,存在不了多久了。于是诗人“且尽芳樽恋物华”,写出了这样的结句:

  “传语HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光共流转,暂时相赏莫相违。”

  “传语”犹言“HRef=https://www.qijian.info/list/jiyu/ target=_blank class=infotextkey>寄语”,对象就是“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光”。这里的“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光”,就是明媚的HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光。“穿光”一联体物之妙,不仅在于写小景如画,而且在于以小景见大景。读这一联,就能唤起HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光明媚的美感。蛱蝶、蜻蜓,正是在明媚的HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光里HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由自在地穿HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花、点水;深深见(现)、款款飞的。失掉明媚的HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光,这样恬静、这样HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由、这样HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好的境界也就不复存在了。诗人以情观物,物皆有情,因而“传语HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光”说:“可爱的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光呀,你就同穿HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的蛱蝶、点水的蜻蜓一起流转,让我欣赏吧,那怕是暂时的;可别连这点心愿也违背了啊!”

  仇注引张綖语云:“二诗以仕不得志,有感于HRef=https://www.qijian.info/list/muchun/ target=_blank class=infotextkey>暮春而作。”言简意赅,深得诗人用心。因“有感于HRef=https://www.qijian.info/list/muchun/ target=_blank class=infotextkey>暮春而作”,故HRef=https://www.qijian.info/list/muchun/ target=_blank class=infotextkey>暮春之景与HRef=https://www.qijian.info/list/xichun/ target=_blank class=infotextkey>惜春、留春之情融合无间。因“仕不得志”而有感,故HRef=https://www.qijian.info/list/xichun/ target=_blank class=infotextkey>惜春、留春之情饱含深广的HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会内容,耐人寻味。

  这两首诗总的特点,用我国传统的HRef=https://www.qijian.info/list/moixue/ target=_blank class=infotextkey>美学术语说,就是“含蓄”,就是有“神韵”。所谓“含蓄”,所谓“神韵”,就是留有余地。HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情、HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,力避倾囷倒廪,而要抒写最典型最有特征性的东西,从而使读者通过已抒之情和已写之景去玩味未抒之情,HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象未写之景。“一片HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花飞”、“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风飘万点”,HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景并不工细。然而“一片HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花飞”,最足以表现春减;“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风飘万点”,也最足以表现春暮。一切与春减、春暮有关的HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色,都可以从“一片HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花飞”、“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风飘万点”中去冥观默想。比如说,从HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花落可以想到HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟飞,从红瘦可以想到绿肥……“穿HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花”一联,HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景可谓工细;但工而不见刻削之痕,细也并非详尽无遗。例如只说“穿HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花”,不复具体地描写HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,只说“点水”,不复具体地描写水,而HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花容、水态以及与此相关的一切HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物,都宛然可想。

  就HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情方面说,“何用浮荣绊此身”,“朝回日日典春衣,……”,其“仕不得志”是依稀可见的。但如何不得志,为何不得志,却秘而不宣,只是通过描写HRef=https://www.qijian.info/list/muchun/ target=_blank class=infotextkey>暮春之景抒发HRef=https://www.qijian.info/list/xichun/ target=_blank class=infotextkey>惜春、留春之情;而HRef=https://www.qijian.info/list/xichun/ target=_blank class=infotextkey>惜春、留春的表现方式,也只是吃酒,只是赏HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花玩景,只是及时行乐。诗中的HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情主人公“日日江头尽醉归”,从“一片HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花飞”到“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风飘万点”,已经目睹了、感受了春减、春暮的全过程,还“传语HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光共流转,暂时相赏莫相违”,真可谓乐此不疲了!然而仔细探索,就发现言外有意,味外有味,弦外有音,景外有景,情外有情,“测之而益深,究之而益来”,真正体现了“神余象外”的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术特点。

返回