过华清宫鉴赏

原文

春月夜啼鸦,宫帘隔御花。

云生朱络暗,石断紫钱斜。

玉碗盛残露,银灯点旧纱。

蜀王无近信,泉上有芹芽。

赏析

  这是一首HRef=https://www.qijian.info/list/fongci/ target=_blank class=infotextkey>讽刺诗。诗人从各个角度,描绘昔日繁华富丽的华清宫而今荒凉破败的景象,暗寓HRef=https://www.qijian.info/list/fongci/ target=_blank class=infotextkey>讽刺和感喟之意。首句写华清宫HRef=https://www.qijian.info/list/chunye/ target=_blank class=infotextkey>春夜的HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉可怖气氛。在HRef=https://www.qijian.info/list/yuese/ target=_blank class=infotextkey>月色明媚的HRef=https://www.qijian.info/list/chunye/ target=_blank class=infotextkey>春夜,当年华清宫车HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马合背,宫女如云,灯烛辉煌,歌吹沸天。中唐诗人韦应物这样描写:“玉林瑶HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪满寒HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,上昇玄阁游绛烟。平明羽卫朝万国,车HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马合背溢四鄽。蒙恩每浴华池水,扈猎不蹂渭北田。朝廷无事共欢宴,HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人丝管从九天。”何等盛况,何等排场。然而,“繁华事散逐轻尘。”(杜牧《金谷园》)而今唯有一轮清冷的春月,照着这荒无人迹的宫苑;从黑黝黝的丛林里,传来阵阵寒鸦的哀鸣。一片HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉冷落。次句HRef=https://www.qijian.info/list/xioshi/ target=_blank class=infotextkey>写诗人隔着积满尘土的窗帘,看到宫HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花仍旧HRef=https://www.qijian.info/list/yingchun/ target=_blank class=infotextkey>迎春盛开。但无人观赏,显得那样HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞HRef=https://www.qijian.info/list/beiku/ target=_blank class=infotextkey>悲苦。颔联HRef=https://www.qijian.info/list/xioshi/ target=_blank class=infotextkey>写诗人俯仰所见之景。仰看宫檐,一团团云雾从檐下防HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟雀的红色网络间涌出;俯看御阶,石块在多年HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨剥蚀下已经残破断裂,紫色钱形的苔藓欹斜横生。以上四句,都是诗人眼前所见的实景。颈联境界一变。诗人为使HRef=https://www.qijian.info/list/fongci/ target=_blank class=infotextkey>讽刺的意蕴更加尖刻,发挥大胆的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象力,巧妙地创造出亦实亦虚、亦真亦幻的HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物意象。“玉椀”是实物。宫殿荒废已久,案上玉椀犹在。椀里即使原先盛满美酒,也早已挥发净尽了。而诗人却设想玉椀里至今仍剩有残酒没有喝完,仿佛还在散发出醉人的芳香。说“残露”而不说“残酒”,含蓄HRef=https://www.qijian.info/list/woiwan/ target=_blank class=infotextkey>委婉,暗用汉武帝造仙人承露盘以求仙露的HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故,隐寓讽意。宫灯也是实物。但灯油或蜡烛决不可能一直燃点不熄。诗人竟HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象宫灯还在亮着,昏黄的灯光映照着灯上的旧纱。(“点”作点污解亦可通。但仍是写实,意蕴较浅。)这两笔非常精妙绝伦。诗人从实象中创构出虚幻的意象,并借助这虚幻荒诞的意象,将李隆基惊闻“渔阳鼙鼓动地来”后慌忙出逃的狼狈情状HRef=https://www.qijian.info/list/fongci/ target=_blank class=infotextkey>讽刺得淋漓尽致。

  尾联的HRef=https://www.qijian.info/list/fongci/ target=_blank class=infotextkey>讽刺意味更加强烈。“蜀王”指李隆基。唐玄宗逃避入蜀,故称之,而帝不称帝,其意自明。又说他“无近信”,即逃跑之后便毫无信息,对社稷危亡和HRef=https://www.qijian.info/list/baixing/ target=_blank class=infotextkey>百姓的HRef=https://www.qijian.info/list/kunan/ target=_blank class=infotextkey>苦难不闻不问,无所作为,连帝位也被儿子李亨夺了。这又是绝妙的HRef=https://www.qijian.info/list/chaofong/ target=_blank class=infotextkey>嘲讽和大胆的HRef=https://www.qijian.info/list/jielu/ target=_blank class=infotextkey>揭露。旧时代的注家对李贺嘲笑本朝皇帝为“蜀王”这一点,或有意曲解,或予以指责。比如姚文燮说:“蜀王本梁王愔也,贞观十年徙蜀,好游数畋弋猎,帝怒,遂削封。贺当HRef=https://www.qijian.info/list/chunye/ target=_blank class=infotextkey>春夜过此,追诮之。”(《昌谷集注》卷一)他们的歪曲和指斥,更说明李贺反封建的叛逆HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神的可贵。结句同上句联系起来看,颇为纤曲,意思是说:玄宗刚奔蜀之时,华清池上便已经长满了水芹;何况历久经年,玄宗再也不来临幸,泉上水芹又在HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天里萌发出嫩绿的新芽了。这个HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾,HRef=https://www.qijian.info/list/yijingjieqing/ target=_blank class=infotextkey>以景结情,即小见大,既表现出华清宫的凄冷、荒寂,又寄寓了诗人“黍离麦秀”之HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨,有言外之意,故颇为方扶南等注家HRef=https://www.qijian.info/list/zanshang/ target=_blank class=infotextkey>赞赏。

  《过华清宫》在HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术表现上的显著特色,是意象的组合。全诗八句,仅第七句“蜀王无近信”为托事寓讽,其余七句都是意象的直接呈示。每句以动词联系两个意象合成一个画面镜头。一个个镜头跳跃而出,有远景、中景,也有近景、特写;有实景,也有虚幻之景。它们之间似无联系,也无次序,忽此忽彼,使人眼HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花缭乱。全篇所写的空间范围是华清宫,其HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间范围却包括今与昔,明写今日,暗示往昔。即以写今来说,HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间范围也不是特定、确实的。首句点明写“春HRef=https://www.qijian.info/list/yueye/ target=_blank class=infotextkey>月夜”,其余各句很难说是写HRef=https://www.qijian.info/list/yejing/ target=_blank class=infotextkey>夜景。在这荒HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山古殿,即使有HRef=https://www.qijian.info/list/yueliang/ target=_blank class=infotextkey>月亮,诗人也不可能历历分明地见到隔着宫帘的春HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花、朱络上的云雾、断石上紫色的苔钱、玉椀银灯,还有温泉上初萌的小小芹芽。显然,诗人在描写时根本不考虑特定HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间的限制。在李贺的诗歌中,HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间和空间经常是错综交织的。也就是说,诗的意象及其组合常常是超越HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间和空间的界限而HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由地跳跃,不受约束,不拘常法。诗人所遵守的是HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理时空而不是物理时空。HRef=https://www.qijian.info/list/yewan/ target=_blank class=infotextkey>夜晚与白昼HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色的反复变换,使诗境更加迷离恍惚。这正是李贺诗独特的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格和HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术魅力。但这首诗意象组合虽突兀奇谲,却仍有着一条内在的HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情线索在串连着,这就是通过渲染华清宫荒凉冷落的环境氛围,HRef=https://www.qijian.info/list/fongci/ target=_blank class=infotextkey>讽刺“蜀王”李隆基,并抒发诗人对唐王朝的昔盛今衰之感。明人李东阳《麓堂诗话》评李贺诗“通篇读之,有HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山节藻棁一无梁栋,知非大厦也。”指出李贺诗多绮艳的意象片断而缺乏完整的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术构思。这一看法是中肯的,却不能一概而论。《过华清宫》意象是跳跃的,却非“百家锦衲”的拼凑,而是诗人用HRef=https://www.qijian.info/list/fongci/ target=_blank class=infotextkey>讽刺寄慨的针线编织成的一件璀灿闪光的“金缕玉衣”。

  由于意象的直接呈示及其跳跃式的组合,意象之间不必用虚词连接,也省略了交代、HRef=https://www.qijian.info/list/jioshi/ target=_blank class=infotextkey>解释、联系的笔墨,使这首诗显得格外凝炼简约,言少而意丰。诗中用词准确、新鲜、奇峭。如“紫钱斜”的“斜”字,真实地写出诗人俯视石阶见到紫色苔藓斜复于断石上的直觉印象,“点”字则大胆地传达了诗人的主观幻觉。中间两联,用暗淡的“朱”、深浓的“紫”同明亮夺目的“玉”色“银”光相互映衬,也体现李贺诗歌色彩冷艳的特色。

返回