马嵬·其二鉴赏

原文

海外徒闻更九州,他生未卜此生休。

空闻虎旅传宵柝,无复鸡人报晓筹。

此日六军同驻马,当时七夕笑牵牛。

如何四纪为天子,不及卢家有莫愁。

赏析

  这是一首HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治HRef=https://www.qijian.info/list/fongci/ target=_blank class=infotextkey>讽刺诗,锋芒指向了李唐前朝皇帝唐玄宗。

  一HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头夹叙夹议,先用“海外”“更九州”的HRef=https://www.qijian.info/list/gushi/ target=_blank class=infotextkey>故事概括方士在海外寻见杨妃的HRef=https://www.qijian.info/list/chuanshuo/ target=_blank class=infotextkey>传说,而用“徒闻”加以否定。“徒闻”者,徒然听说也。意思是:玄宗听方士说杨妃在仙HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山上还记着“愿世世为夫妇”的誓言,“十分震悼”,但这有什么用?“他生”为夫妇的事渺茫“未卜”;“此生”的夫妇关系却已分明结束了。怎么结束的,HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然引起下文。

  次联用HRef=https://www.qijian.info/list/gongting/ target=_blank class=infotextkey>宫廷中的“鸡人报晓筹”反衬HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马嵬驿的“虎旅传宵柝”,昔乐今苦、昔安今危的不同处境和HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情已跃然纸上。“虎旅传宵柝”的逃难HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活很不安适,这是一层意思。和“鸡人报晓筹”相映衬,暗示主人公HRef=https://www.qijian.info/list/kowang/ target=_blank class=infotextkey>渴望重享昔日的安乐,这又是一层意思。再用“空闻”和“无复”相呼应,表现那HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望已幻灭,为尾联蓄势,这是第三层意思。“虎旅传宵柝”本来是为了巡逻和警卫,而冠以“空闻”,意义就适得其反。从章法上看,“空闻”上承“此生休”,下启“六军同驻HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马”。意思是:“虎旅”虽“传宵柝”,却不是为了保卫皇帝和贵妃的安全,而是要发动兵变了。正因为如此,才“无复鸡人报晓筹”,李、杨再不可能享受安适的HRef=https://www.qijian.info/list/gongting/ target=_blank class=infotextkey>宫廷HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活了。

  第三联的:“此日”指杨妃的死日。“六军同驻HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马”与白居易《长恨歌》“六军不发HRef=https://www.qijian.info/list/wunai/ target=_blank class=infotextkey>无奈何”同意,但《长恨歌》紧接着写了“宛转蛾眉HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马前死”,而“此日”即倒转笔锋追述“当时”。“当时”与“此日”对照、补充,不仅其意自明,而且笔致跳脱,蕴含丰富,这叫“逆挽法”。玄宗“当时”HRef=https://www.qijian.info/list/qixi/ target=_blank class=infotextkey>七夕与杨妃“密相誓心”,讥笑牵牛、织女一年只能相见一次,而他们两人则要“世世为夫妇”,永远不分离,可在遇上“六军不发”的时候,结果又如何?两相映衬,杨妃赐死的结局就不难于言外得之,而玄宗虚伪、自私的HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神面貌也暴露无遗。同时,“HRef=https://www.qijian.info/list/qixi/ target=_blank class=infotextkey>七夕笑牵牛”是对玄宗迷恋女色、荒废政事的典型概括,用来对照“六军同驻HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马”,就表现出二者的因果关系。没有“当时”的荒淫,哪有“此日”的离散?而玄宗沉溺声色之“当时”,又何曾虑及“赐死”宠妃之“此日“!行文至此,尾联的一句已如箭在弦。

  尾联也包含强烈的对比。一方面是当了四十多年皇帝的唐玄宗保不住宠妃,另一方面是作为普通HRef=https://www.qijian.info/list/baixing/ target=_blank class=infotextkey>百姓的卢家能保住既“织绮”、又能“采桑”的HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子莫愁。诗人由此发出冷峻的诘问:为什么当了四十多年的皇帝唐玄宗还不如普通HRef=https://www.qijian.info/list/baixing/ target=_blank class=infotextkey>百姓能保住自己的HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子呢?前六句诗,其HRef=https://www.qijian.info/list/pipan/ target=_blank class=infotextkey>批判的锋芒都是指向唐玄宗的。用需要作许多探索才能作出全面回答的一问作结,更丰富了HRef=https://www.qijian.info/list/pipan/ target=_blank class=infotextkey>批判的内容。

返回