少日春风满眼,而今秋叶辞柯。便好消磨心下事,莫忆寻常醉后歌。可怜白发多。
明日扶头颠倒,倩谁伴舞婆娑。我定思君拼瘦损,君不思兮可奈何。天寒将息呵。
辛弃疾20岁时,就在HRef=https://www.qijian.info/list/jiaxiang/ target=_blank class=infotextkey>家乡历夸(今HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山东济南)参加了抗金起义。起义失败后,他回到南宋,当过许多HRef=https://www.qijian.info/list/difang/ target=_blank class=infotextkey>地方的长官。他安定HRef=https://www.qijian.info/list/minsheng/ target=_blank class=infotextkey>民生,训练HRef=https://www.qijian.info/list/jundui/ target=_blank class=infotextkey>军队,极力主张收复中原,却遭到排斥打击。后来,他长期不得任用,HRef=https://www.qijian.info/list/xianju/ target=_blank class=infotextkey>闲居近二十年。这首词,抒写了他梦寐以求、终生不变的抗敌救国的HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想,抒写了HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhi/ target=_blank class=infotextkey>壮志不酬的HRef=https://www.qijian.info/list/beifen/ target=_blank class=infotextkey>悲愤HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。
该词是作者HRef=https://www.qijian.info/list/shiyi/ target=_blank class=infotextkey>失意HRef=https://www.qijian.info/list/xianju/ target=_blank class=infotextkey>闲居信州时所作,无前人沙场征战之苦,而有沙场征战的热烈。词中通过创造雄奇的HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境,抒发了杀敌报国、恢复祖国HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山河、建立功名的壮怀。结句抒发HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhi/ target=_blank class=infotextkey>壮志不酬的HRef=https://www.qijian.info/list/beifen/ target=_blank class=infotextkey>悲愤HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。
词的上片,写作者HRef=https://www.qijian.info/list/xianju/ target=_blank class=infotextkey>闲居家中HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情HRef=https://www.qijian.info/list/kumen/ target=_blank class=infotextkey>苦闷,只能借酒浇愁;然而,就是在深夜酒醉之时,还一次又一次地拨亮灯火,久久地端详着曾伴随自己征战杀敌的宝剑,HRef=https://www.qijian.info/list/kowang/ target=_blank class=infotextkey>渴望着重上前线,挥师北伐。作者带着这样的HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念和HRef=https://www.qijian.info/list/kowang/ target=_blank class=infotextkey>渴望进入梦中。他恍惚觉得天已拂晓,连绵不断的军营里响起了一片嘹亮雄壮的号角声。他把大块的烤牛肉犒劳HRef=https://www.qijian.info/list/jiangshi/ target=_blank class=infotextkey>将士们,让他们分享;军乐队奏着高亢激越的HRef=https://www.qijian.info/list/biansai/ target=_blank class=infotextkey>边塞战歌,以助兴壮威。在秋HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风猎猎的战场上,他检阅着各路兵HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马,准备HRef=https://www.qijian.info/list/chuzheng/ target=_blank class=infotextkey>出征。
词的下片,紧接着描写了壮烈的战斗和HRef=https://www.qijian.info/list/shengli/ target=_blank class=infotextkey>胜利的结局:HRef=https://www.qijian.info/list/jiangshi/ target=_blank class=infotextkey>将士们骑骏HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马飞奔,快如“的卢”,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风驰电掣;拉开强弓万箭齐发,响如“霹雳”,惊心动魄。敌人崩溃了,彻底失败了。他率领HRef=https://www.qijian.info/list/jiangshi/ target=_blank class=infotextkey>将士们终于完成了收复中原、统一祖国的伟业,赢得了生前死后不朽的英名。到这里,我们看到了一个意气昂扬、HRef=https://www.qijian.info/list/baofu/ target=_blank class=infotextkey>抱负宏大的忠勇HRef=https://www.qijian.info/list/jiangjun/ target=_blank class=infotextkey>将军的形象,他“金戈铁HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马,气吞万里如虎”!然而,在词的最后,作者却发出一声长叹:“可怜白发生!”从HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情的高峰猛的跌落下来。原来,那壮阔盛大的军容,横戈跃HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马的战斗,以及辉煌HRef=https://www.qijian.info/list/shengli/ target=_blank class=infotextkey>胜利,千秋功名,不过全是梦境。实际上,在苟安卖国的统治HRef=https://www.qijian.info/list/jituan/ target=_blank class=infotextkey>集团的压制下,作者报国无门,HRef=https://www.qijian.info/list/suiyue/ target=_blank class=infotextkey>岁月虚度。“可怜白发生”,包含着多少难以诉说的HRef=https://www.qijian.info/list/yumen/ target=_blank class=infotextkey>郁闷、焦虑、HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦和HRef=https://www.qijian.info/list/fennu/ target=_blank class=infotextkey>愤怒啊!
这首词基调雄壮高昂,真不愧为「壮词」。而结句的HRef=https://www.qijian.info/list/beizhuang/ target=_blank class=infotextkey>悲壮低徊,却与此形成鲜明对比。更令人HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨与寻思。词的结构上也不同于一般词作,上下片语义连贯,过片不分,直到最后一句突然一个顿挫,读来波澜起伏,跌宕有致,实为辛弃疾「沉郁顿挫」的典型之作。
从全词看,壮烈和HRef=https://www.qijian.info/list/beiliang/ target=_blank class=infotextkey>悲凉、HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想和HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实,形成了强烈的对照。作者只能在醉里挑灯看剑,在梦中驰骋杀敌,在醒时发出HRef=https://www.qijian.info/list/beitan/ target=_blank class=infotextkey>悲叹。这是个人的HRef=https://www.qijian.info/list/beiju/ target=_blank class=infotextkey>悲剧,更是HRef=https://www.qijian.info/list/minzu/ target=_blank class=infotextkey>民族的HRef=https://www.qijian.info/list/beiju/ target=_blank class=infotextkey>悲剧。而作者的一腔忠愤,无论在醒时还是在醉里、梦中都不能忘怀,是他高昂而深沉的HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国之情、献身之志的生动体现。