行田登海口盘屿山鉴赏

原文

齐景恋遄台,周穆厌紫宫。

牛山空洒涕,瑶池实欢悰。

年迫愿岂申,游远心能通。

大宝不欢娱,况乃守畿封。

羁苦孰云慰,观海藉朝风。

莫辨洪波极,谁知大壑东。

依稀采菱歌,仿佛含颦容。

遨游碧沙渚,游衍丹山峰。

赏析

  诗的前八句纯以HRef=https://www.qijian.info/list/yilun/ target=_blank class=infotextkey>议论出之,点明此番HRef=https://www.qijian.info/list/chuyou/ target=_blank class=infotextkey>出游的缘由。诗人借对前事的评述逐渐抽绎出自己的思绪来。头四句以齐景公和周穆王作为一反一正的比照:春秋时的齐景公,曾登牛HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山而流涕,哀HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生之短促,而其用以补偿的却是加倍地贪恋宫室狗HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马之乐;周穆王为HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiqiu/ target=_blank class=infotextkey>追求赏心乐事,则乘八骏西游,在昆仑瑶池与西王母尽相见之欢。前者沉溺于世俗的物质享受之中,未免辜负了那一瞬间对HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生的HRef=https://www.qijian.info/list/ganwu/ target=_blank class=infotextkey>感悟,所以说“牛HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山空洒涕”;后者在HRef=https://www.qijian.info/list/yuanyou/ target=_blank class=infotextkey>远游中实现了HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命的延长,那才是HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神上真正的欢乐,所以说“瑶池实欢悰”。这一“空”一“实”的用语,已逗漏出作者的主意所在。次四句归到自己身上,作进一步申说。“年迫”两句说HRef=https://www.qijian.info/list/suiyue/ target=_blank class=infotextkey>岁月流逝,HRef=https://www.qijian.info/list/yuanwang/ target=_blank class=infotextkey>愿望成空,惟有在与HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然亲切晤对的HRef=https://www.qijian.info/list/yuanyou/ target=_blank class=infotextkey>远游中,才能使心胸豁然畅通。“大宝”两句说:即使贵为国君也不能摆脱“年迫”之苦,更何况像我这样被HRef=https://www.qijian.info/list/qianzhe/ target=_blank class=infotextkey>迁谪至海隅的HRef=https://www.qijian.info/list/shiyi/ target=_blank class=infotextkey>失意者呢!言下则企羡HRef=https://www.qijian.info/list/yuanyou/ target=_blank class=infotextkey>远游之情已昭然可见。诗的前八句,用笔至为工稳细密:写齐景公事以“遄台”和“牛HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山”并举,因两者均在今HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山东淄博一带,位置相邻;写周穆王事以“紫宫”和“瑶池”并举,因两者原意指天帝和HRef=https://www.qijian.info/list/shenxian/ target=_blank class=infotextkey>神仙的居所,字面相近。后四句虽已转入夫子自道,而在字面上,“年迫”犹承齐景公牛HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山之泣一事,“游远”犹承周穆王西游之事,“大宝”义兼二君。意虽转而语犹承,从中可见大谢诗的“法密机圆”(方东树语)之处。

  诗的后八句写登临的所见和所感。“羁苦”、“观海”两句为承上启下的过渡。盘屿HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山在浙江乐清市西南五十里,滨海,故登HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山可以观海。而此番登临,原是因不耐客中HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞故来寻求HRef=https://www.qijian.info/list/anwei/ target=_blank class=infotextkey>安慰,非同一般的流连玩赏,这就为下文的虚拟之笔预设了伏笔。诗人HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,只用了“莫辨洪波极,谁知大壑东”两句,从空际着笔,极HRef=https://www.qijian.info/list/xiohai/ target=_blank class=infotextkey>写海之浩渺无涯。这两句在突出HRef=https://www.qijian.info/list/dahai/ target=_blank class=infotextkey>大海辽阔无际的同时,也写出了其吞吐无穷的容量和汹涌澎湃的动势;而置于句首的“莫辨”、“谁知”,又将诗人的惊异、赞叹之情倾泻无遗。诗人以大刀阔斧的疏朗之笔展示出极为恢宏的气象,不仅切合海的HRef=https://www.qijian.info/list/xingge/ target=_blank class=infotextkey>性格,也使全诗至此HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神为之一振。而紧接着的“依稀采菱歌,仿佛含嚬容”,又在转眼之间将实景翻作虚景。按采菱曲为楚歌名,“含颦容”则从西施“病心而颦”的HRef=https://www.qijian.info/list/gushi/ target=_blank class=infotextkey>故事化出,这里借指越女,所谓“荆姬采菱曲,越女HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南讴”(王融《采菱曲》),这楚歌越声在大谢诗中乃是和归思相联系的。谢灵运有《道路忆HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山中》诗云:“采菱调易急,HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南歌不缓。楚人心昔绝,越客肠今断。断绝虽殊念,俱为归虑款。”可移用为此诗注脚。“依稀”、“仿佛”四字已明言这并非实有之景,而在眺望HRef=https://www.qijian.info/list/dahai/ target=_blank class=infotextkey>大海之际,忽闻乡音,忽见乡人,正是由HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡心切而生出的幻觉。这一神来之笔,把主人公深沉的HRef=https://www.qijian.info/list/qingsi/ target=_blank class=infotextkey>情思呼之欲出。既然“羁苦”之情不能在观海之际释然于胸,那么也就只有在继续HRef=https://www.qijian.info/list/yuanyou/ target=_blank class=infotextkey>远游中才能聊以排遣,诗的末二句正是以展望未然来收束的。诗的这一部分以虚实交互为用的运笔烘托出内心的波澜,把主人公为HRef=https://www.qijian.info/list/kumen/ target=_blank class=infotextkey>苦闷所迫而又无计解脱的心绪表现得十分真切而HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然。

  这首诗大半都用对偶句组成,却无板滞迂缓之弊。原因是诗人的精心结撰之处,并不限于区区一联,而是将之置于全篇的结构之中,注意彼此之间的承接呼应关系。如首四句从字面看分为上下两联,而在用事上则以一三、二四各说一事,显得错落有致。五、六两句虽自成一联,而它们又HRef=https://www.qijian.info/list/fenbie/ target=_blank class=infotextkey>分别和前四句勾连相承。“莫辨”以下连用六个偶句,而以句首的不同用词又可分为三组,这又是与内容的虚实转换互为表里的。

返回