送别临曲渚,征人慕前侣。
离言虽欲繁,离思终无绪。
悯悯分手毕,萧萧行帆举。
举帆越中流,望别上高楼。
予起南枝怨,子结北风愁。
逦逦山蔽日,汹汹浪隐舟。
隐舟邈已远,徘徊落日晚。
归衢并驾奔,别馆空筵卷。
想子敛眉去,知予衔泪返。
衔泪心依依,薄暮行人稀。
暧暧入塘港,蓬门已掩扉。
帘中看月影,竹里见萤飞。
萤飞飞不息,独愁空转侧。
北窗倒长簟,南邻夜闻织。
弃置勿复陈,重陈长叹息。
韦司HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马,即韦爱。公元501年(齐东昏侯永元三年)春正月,萧衍为征东HRef=https://www.qijian.info/list/jiangjun/ target=_blank class=infotextkey>将军,从襄阳兴师讨伐东昏侯,留弟冠军HRef=https://www.qijian.info/list/jiangjun/ target=_blank class=infotextkey>将军萧伟行雍州(治所在今湖北襄阳)州府事,以壮武HRef=https://www.qijian.info/list/jiangjun/ target=_blank class=infotextkey>将军韦爱为其司HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马,带襄阳令。时齐兴太守颜僧都等据郡反,爱沉敏有谋,率众千余人,与僧都等战于始平郡南,大破之。公元502年(梁天监元年),进号辅国HRef=https://www.qijian.info/list/jiangjun/ target=_blank class=infotextkey>将军,寻除宁蜀太守,与益州刺史邓元起西上袭刘季连,行至公安,道病卒(见《梁书·韦爱传》)。此诗当作于公元501年韦爱为雍州司HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马时。
张玉谷说:“此HRef=https://www.qijian.info/list/songbie/ target=_blank class=infotextkey>送别后还家写意之诗,非HRef=https://www.qijian.info/list/songbie/ target=_blank class=infotextkey>送别时作也。”(《古诗赏析》)全诗三十句,可分为五个段落,每段六句。第一段HRef=https://www.qijian.info/list/xiojiang/ target=_blank class=infotextkey>写江边话别时难舍难分的情景。第二段写韦爱乘舟离去,作者HRef=https://www.qijian.info/list/denglou/ target=_blank class=infotextkey>登楼远望时的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。第三段写送归路上的感受。第四段写到家所见情景。第五段写辗转HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念、夜不成寐的苦况。可谓层次分明,结构谨严。
这首诗最突出的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术特色之一,就是成功地运用了“顶真格”。所谓“顶真格”,就是以上句的末几字(词语或句子)做下句的HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头,使语句递接紧凑而生动畅达,读来抑扬顿挫,缠绵不绝。亦称“联珠格”。这里又有两种情况:一种是几乎句句“联珠”的,如李白的《白云歌送刘十六归HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山》:“楚HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山秦HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山皆白云,白云处处长随君。长随君,君入楚HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山里,云亦随君渡湘水。湘水上,女萝衣,白云堪卧君早归。”宋元时更流行为一种带游戏性的文体,如《中原音韵》载《越调·小桃红》:“断肠人寄断肠词,词写心间事,事到头来不由自,自寻思,思量往日真诚志,志诚是有,有情谁似,似俺那人儿。”一种是段与段之间“联珠”的,这首诗就是这样。全诗五段,每段最后几字与下段最前几字相同或稍有HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化,如第二段HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾“汹汹浪隐舟”与第三段HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头“隐舟邈已远”,第四段HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾“竹里见萤飞”与第五段“萤飞飞不息”,首尾两字完全相同;而第一段HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾“萧萧行帆举”与第二段HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头“举帆越中流”,第三段HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾“知予衔泪返”与第四段HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头“衔泪心依依”,首尾两三字则错综HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化。运用“顶真格”,将全诗很HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然地分为五个段落,每段都是六句,而且一段一换韵,平仄韵相间,又每段首句入韵。这样,从形式上看,非常整齐谨严,从声律上讲,读来反复顿挫,蝉联不断,大有缠绵悱恻,余音绕梁三日不绝之妙,恰切地反映了主人公HRef=https://www.qijian.info/list/yilian/ target=_blank class=infotextkey>依恋难舍、HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念不已的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情。所以沈德潜说:“每于顿挫处,蝉联而下,一往情深。”(《古诗源》卷十三)
另一个HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术特色,就是叠字的运用。全诗共用了六组叠字,都恰到好处。如“悯悯HRef=https://www.qijian.info/list/fenshou/ target=_blank class=infotextkey>分手毕,萧萧行帆举”,将HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风催舟发主客不忍HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别的情景维妙维肖地表现了出来。这或许是化用了梁简文帝萧纲《伤离新体诗》的“凄凄隐去棹,悯悯怆还途”诗意。“逦逦HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山蔽日,汹汹浪隐舟”,连绵起伏的HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山峦隐没了落日的光辉,也挡住了送行者的视线,HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人乘坐的小船在惊涛骇浪中忽隐忽现,这既写出了HRef=https://www.qijian.info/list/lutu/ target=_blank class=infotextkey>旅途的艰险,又细微深刻地表现了作者对HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人的担心和HRef=https://www.qijian.info/list/guanqie/ target=_blank class=infotextkey>关切。HRef=https://www.qijian.info/list/liqing/ target=_blank class=infotextkey>离情别景,宛然在目。“依依”,思恋之貌,“暧暧”,昏昧之貌,而这“暧暧”的薄暮景象,与那“依依”的HRef=https://www.qijian.info/list/liqing/ target=_blank class=infotextkey>离情别绪交织在一起,更加增强了HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术的感染力量。