秋雨叹三首鉴赏

原文

雨中百草秋烂死,阶下决明颜色鲜。

著叶满枝翠羽盖,开花无数黄金钱。

凉风萧萧吹汝急,恐汝后时难独立。

堂上书生空白头,临风三嗅馨香泣。

阑风长雨秋纷纷,四海八荒同一云。

去马来牛不复辨,浊泾清渭何当分?

禾头生耳黍穗黑,农夫田妇无消息。

城中斗米换衾禂,相许宁论两相值?

长安布衣谁比数?反锁衡门守环堵。

老夫不出长蓬蒿,稚子无忧走风雨。

雨声飕飕催早寒,胡雁翅湿高飞难。

秋来未曾见白日,泥污后土何时干?

赏析

  第一首,HRef=https://www.qijian.info/list/qiuri/ target=_blank class=infotextkey>秋日杀,万物凋而百感集,古有“HRef=https://www.qijian.info/list/beiqiu/ target=_blank class=infotextkey>悲秋”者HRef=https://www.qijian.info/list/beiqiu/ target=_blank class=infotextkey>悲秋之HRef=https://www.qijian.info/list/xiaose/ target=_blank class=infotextkey>萧瑟,“病秋”者病秋之隐沦,“惊秋”者惊韶华逝而年岁晏之速。少陵于此首亦融悲、病、惊,伤物残而叹自身老大难有成。

  新的季节缓缓渗透弥漫并取代旧的季节,诗的境界中季节却若闻鼓而起,鸣金而息,皆是突至突离。春日瞬间吹生百草,“千树万树梨HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花开”。而HRef=https://www.qijian.info/list/qiuri/ target=_blank class=infotextkey>秋日就如主刑杀的神,化片乌云持镰刀拂过这世界,在湿润和清冷中将一切带走。“HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨中百草秋烂死”,仿佛秋光眩晕,零HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨其濛,顿时熄灭世上一切生机,而“阶下决明颜色鲜”,此句的急转令读者仿佛忽见HRef=https://www.qijian.info/list/qiuyu/ target=_blank class=infotextkey>秋HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨昏昼中一星微光,决明在HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨水中颜色光鲜,居于自己HRef=https://www.qijian.info/list/qingchun/ target=_blank class=infotextkey>青春的光景,天真地向季节的刀刃炫耀着初生的HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花叶。翠羽盖是富家华美的装饰,黄金钱更是富贵的象征,然而这不过出自小HRef=https://www.qijian.info/list/zhiwu/ target=_blank class=infotextkey>植物微弱的HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命,只是瞬息的现象,决明仍“住在自己细小的腰上”,守着自身HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命的秘密。越是鲜艳亮泽的颜色越是难久长而令人叹惋,仿佛拥有了润泽HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好的形象,也就同时拥有了HRef=https://www.qijian.info/list/qiutian/ target=_blank class=infotextkey>秋天的诅咒,若HRef=https://www.qijian.info/list/yuefu/ target=_blank class=infotextkey>乐府中言:“常恐秋节至,焜黄华叶衰”,一待秋色深,便无复“翠羽盖”与“黄金钱”。小HRef=https://www.qijian.info/list/zhiwu/ target=_blank class=infotextkey>植物便终究是小HRef=https://www.qijian.info/list/zhiwu/ target=_blank class=infotextkey>植物,在秋HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风中无助地凋零,甚至来不及HRef=https://www.qijian.info/list/tanxi/ target=_blank class=infotextkey>叹息,故言至此处决明之悲渐伏,而自身之悲渐起,决明之HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命正如书生之HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命,于人世昏暗之时独居内心一隅,经营超然的诗书,本草书中言“决明”其物有明目去翳之功,诗书亦复如是。而诗书文字之美,意象之璀璨,亦若“著叶满枝翠羽盖,开HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花无数黄金钱”,在纸上无比煊赫。然而书生只是纸上的豪杰,斗室的君王,当人世之秋忽至,HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命于困顿的迷HRef=https://www.qijian.info/list/gongzhong/ target=_blank class=infotextkey>宫中,也只如波德莱尔诗中信天翁,坠落甲板,“笑骂尽由人”,才大无所用,只显斯文之迂阔。“凉HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风萧萧吹汝急”是恒久的恐惧,“恐汝后时难独立”是残酷的烦扰。“堂上书生空白头”:“书生”是HRef=https://www.qijian.info/list/qingchun/ target=_blank class=infotextkey>青春朝气的称名,也是受人敬仰的身份,然若所HRef=https://www.qijian.info/list/dushu/ target=_blank class=infotextkey>读书终未能转为功名或入世之资本,“书生”便只代表了迂腐与弱势,在吴敬梓的小说中受人讥笑老死书斋,“堂上”这一溢着书香的HRef=https://www.qijian.info/list/didian/ target=_blank class=infotextkey>地点也便成了隔绝、闭塞、无能于外界的象征。而“白头”也只“空”,昔年的寒窗苦,去岁的俊逸诗,皆随头发的白色化作一片虚无。书生面向浑浊的窗外,外面的人世是无底的渊蔽,独立的出路是百绕的死结,在无尽的焦虑与HRef=https://www.qijian.info/list/wunai/ target=_blank class=infotextkey>无奈的尽头他将关注点暂时转向HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风中决明馨香的HRef=https://www.qijian.info/list/anwei/ target=_blank class=infotextkey>安慰:“临HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风三嗅馨香泣”,那香气瞬息、缥缈易逝的HRef=https://www.qijian.info/list/pinzhi/ target=_blank class=infotextkey>品质也正如他的诗,和他的HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命。

  第二首中,HRef=https://www.qijian.info/list/qiuri/ target=_blank class=infotextkey>秋日的昏昏之咒由内心向外界弥漫开去,秋HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风洒落,而HRef=https://www.qijian.info/list/qiuyu/ target=_blank class=infotextkey>秋HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨却繁腻不绝,纷纷若世之喧嚣,缥缈如病中呓语。“阑HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风伏HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨秋纷纷,四海八荒同一云”:整个世界都蛰伏在一片乌云之下,齐奏着同样颓然、绝望的HRef=https://www.qijian.info/list/zhuti/ target=_blank class=infotextkey>主题,HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生如飞蓬,此时亦无路。“去HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马来牛不复辨,浊泾清渭何当分”,世界如此浑浊,物皆不辨,道者无存。古者天人交感,泾渭水之清浊不辨,应是射人世之HRef=https://www.qijian.info/list/daoli/ target=_blank class=infotextkey>道理毁,伦理乱也。若孔子HRef=https://www.qijian.info/list/wunai/ target=_blank class=infotextkey>无奈伤获麟,泾渭不辨亦是不安的征兆,带来令儒者窒息的迷阵。古者HRef=https://www.qijian.info/list/nongye/ target=_blank class=infotextkey>农业乃天下之本,却是“禾头生耳黍穗黑,农妇田父无消息”,“禾头生耳”乃言HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨中禾叶卷,如耳之形,却亦言为天下之本、黎民口粮之禾的颓丧脆弱,禾头生耳,倾听世上的呜咽而无策。而农妇田父之音亦隐沦HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨中,根基之没,国难久持。“去HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马来牛不复辨,浊泾清渭何当分”言世之目盲,“禾头生耳黍穗黑,农妇田父无消息”言世之聋哑,仇兆鳌《杜诗详注》中亦言此乃刺杨国忠恶言灾疫,四方匿不以闻。然世之HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨如晦,亦非皆由一人而起。“城中斗米换衾裯”卢注言:“疗饥急,救寒缓也”,实已非斗米、衾裯的价值问题,而是道之毁的HRef=https://www.qijian.info/list/zhexue/ target=_blank class=infotextkey>哲学问题:“相许宁论两相值?”世之失道,国之本失其位,民苦,贤哲居陋巷而佞者塞庙堂。少陵以此市井物价之疑问,抒苦道隐之惶然,亦叹HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实自身HRef=https://www.qijian.info/list/mingyun/ target=_blank class=infotextkey>命运之不甘矣。

  第三首又从广阔的外界回到自己的斗室,“HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安布衣谁比数”,少陵多有自称“布衣”、“野老”之辞,实不甘也。“谁比数”可较太史公《报任安书》言“刑余之人,无所比数”,意绝之至也。而“HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安”亦不过客居之地,“反锁衡门守环堵”亦是绝望之举,路穷则独守一隅,实也不过是暂时的避世,避开内心纠结无解的困愕。将烦忧锁在门外茫茫世界,门内的心还念念不忘欲与其汇合。“老夫不出长蓬蒿”,相比HRef=https://www.qijian.info/list/yinju/ target=_blank class=infotextkey>隐居的HRef=https://www.qijian.info/list/jiliao/ target=_blank class=infotextkey>寂寥,更多是郁郁不平与刻意求静的HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦。HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨中无忧无虑奔跑嬉戏的孩子却给诗中添了新鲜的颜色:“稚子无忧走HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨”。同时也带来更多的不确定,给人以HRef=https://www.qijian.info/list/youlǜ/ target=_blank class=infotextkey>忧虑的悠长:如此单纯的孩子未来能承受多重的阴霾很难说。“HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨声飕飕催早寒,胡雁翅湿高飞难”,外界溢入的HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨声和寒意又唤起心中恒久的幽灵,欲“奋翅起高飞”而复深觉身居此困厄、混沌之世。HRef=https://www.qijian.info/list/wunai/ target=_blank class=infotextkey>无奈而于末尾作楚吟:“秋来未曾见白日,泥污后土何时干”。仇氏《杜诗详注》中言:“日者君象,土者臣象,日暗土污,君臣俱失其道矣”。杜诗中末句常作此等疑问,他一生都似在这种等待中度过。

返回