湖平春水,菱荇萦船尾。空翠入衣襟,拊轻桹、游鱼惊避。晚来潮上,迤逦没沙痕,山四倚。云渐起。鸟度屏风里。
周郎逸兴,黄帽侵云水。落日媚沧洲,泛一棹、夷犹未已。玉箫金管,不共美人游,因个甚,烟雾底。独爱莼羹美。
周邦彦是钱塘人,钱塘的软糯甜美在他的词里面好像手工的豆沙HRef=https://www.qijian.info/list/tangyuan/ target=_blank class=infotextkey>汤圆,妥帖细腻——读来是朗朗上口的浑然天成,探究起来又全都是工巧。这首《蓦HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山溪》讲一次春日HRef=https://www.qijian.info/list/jiaoyou/ target=_blank class=infotextkey>郊游,读起来真的让人如同春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风拂面,不饮而醉。
细究起来,大概因为词牌押了仄尾,在“避”“倚”“里”的韵脚上,单韵母且齐口韵读起来气息绵密,扁平,在听觉上就好像丝绒的皱,水上的痕,绵绵荡远。
上片描写HRef=https://www.qijian.info/list/huanghun/ target=_blank class=infotextkey>黄昏里的船行。他说泛舟,你却不觉得水HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花四溅,好像每一棹都是温柔的。水藻和菱角“紫”绕着船尾,晚来的潮水,不急不缓仪态万千,“迤逦”没过沙滩,而远处的HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山也如HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人一.般随意地摆了一个“倚”的姿势。
所有的动词都经过仔细考量,烘托出一种似有似无的缠绵。“云渐起,HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟度屏HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风里”一句是转一景由远而近,情由实而虚。如同我们看电视的片头曲,空镜头摇过HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水,而后由窗子里框人寻常HRef=https://www.qijian.info/list/baixing/ target=_blank class=infotextkey>百姓家。
整个上片是周邦彦式的对于章法结构的推敲,看上片,像是走在曲院HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风荷,移步换景,却又回环往复,一唱三叹。上片与下片之间,用“HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟度屏HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风”一句虚实交替,由HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然的天地之美,转向人文的HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南。
下片写情,重用典,却因为融HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故于情境之中,并不显得掉书袋。下片几乎可以说是无-字不用典,却因为精巧的安排,脱胎换骨,成为自己的博雅之句。
说HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风流,HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然少不了HRef=https://www.qijian.info/list/yinle/ target=_blank class=infotextkey>音乐,在周邦彦的这首词里,周瑜不再是火烧赤壁的将领,而是“曲有误,周郎顾”的HRef=https://www.qijian.info/list/yinle/ target=_blank class=infotextkey>音乐家,黄帽青鞋,如同一般文人士子的打扮,持双桨泛舟HRef=https://www.qijian.info/list/xiyang/ target=_blank class=infotextkey>夕阳,是十分的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风流。
有趣的是,周邦彦也可被称作“周郎”,他也曾经自比周郎--在《六幺令》里,周邦彦就写道“HRef=https://www.qijian.info/list/chouchang/ target=_blank class=infotextkey>惆怅周郎已老,莫唱当时曲”。所以“周郎”一句,周邦彦一语双关,既用周瑜的典,也在照应自己这次的HRef=https://www.qijian.info/list/chuyou/ target=_blank class=infotextkey>出游。“玉箫金管”出自李白的“木兰之世沙棠舟,玉箫金管坐两头”,在这里却是反用一---边是华丽的HRef=https://www.qijian.info/list/leqi/ target=_blank class=infotextkey>乐器,美艳的HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子,一-边却是黄帽青鞋的朴素诗人,而隔开华美世俗与清淡HRef=https://www.qijian.info/list/ziwo/ target=_blank class=infotextkey>自我的是诗人的HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiqiu/ target=_blank class=infotextkey>追求——“烟雾底,独爱莼羹美”。