条风布暖,霏雾弄晴,池台遍满春色。正是夜堂无月,沉沉暗寒食。梁间燕,前社客。似笑我、闭门愁寂。乱花过,隔院芸香,满地狼藉。
长记那回时,邂逅相逢,郊外驻油壁。又见汉宫传烛,飞烟五侯宅。青青草,迷路陌。强载酒、细寻前迹。市桥远,柳下人家,犹自相识。
此词以回环起伏。跌宕有致的方式抒发了作者沉郁,HRef=https://www.qijian.info/list/chouchang/ target=_blank class=infotextkey>惆怅和空虚的心境。作者HRef=https://www.qijian.info/list/yuqingyujing/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/yuqing/ target=_blank class=infotextkey>寓情于景,借HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物创造出一种空灵深远的境界,深沉淡淡雅,凝重旷远的HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境中,烘托出词人曲折细腻、飘忽不定的复杂心绪。时空错综交织与意脉HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化莫测,是此词的特点。
全词分为四层。第一层为起笔三句,写当日寒食白天之景,系HRef=https://www.qijian.info/list/zhuisi/ target=_blank class=infotextkey>追思实写。以下写当日夜色,是现境,系第二层。换头三句写当年寒食之邂逅。是HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆为第三层。以下写当日重寻前迹情景,又是HRef=https://www.qijian.info/list/zhuisi/ target=_blank class=infotextkey>追思实写。为第四层。第一层大开,第四层大合,中间两层则动荡幻忽,全篇神明HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化几不可测,极尽千回百转刻骨铭心之情,又极尽其郁积深厚之意。整首词写得惊心动魄,荡气回肠,激越凄楚,峭拔有力,迷离惝恍,意脉流转。
“条HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风布暖,霏雾弄晴,HRef=https://www.qijian.info/list/chitang/ target=_blank class=infotextkey>池塘遍满HRef=https://www.qijian.info/list/chunse/ target=_blank class=infotextkey>春色”。条HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风即调HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风指春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风。春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风骀荡,迷雾飘动,逗出一轮睛日,HRef=https://www.qijian.info/list/chitang/ target=_blank class=infotextkey>池塘水绿草清,一片HRef=https://www.qijian.info/list/chunse/ target=_blank class=infotextkey>春色。起笔三句,幅HRef=https://www.qijian.info/list/chunyi/ target=_blank class=infotextkey>春意盎然的HRef=https://www.qijian.info/list/tuhua/ target=_blank class=infotextkey>图画。可是,这并非此词基调。“正是夜堂无月,沉沉暗寒食。”“正是”二字,点明当下作词之现境。寒食之夜黯然无月,沉沉夜色笼罩天地,也笼定独坐堂上的词人心头。原来起笔三句乃HRef=https://www.qijian.info/list/zhuisi/ target=_blank class=infotextkey>追思实实写,追叙寒食白天的情景。“梁间燕,前社客。似笑我、闭门愁寂。”寒食为清明前二日,HRef=https://www.qijian.info/list/chunshe/ target=_blank class=infotextkey>春社为立春后第五个戊日,寒食前,其时HRef=https://www.qijian.info/list/yanzi/ target=_blank class=infotextkey>燕子已经归来,故称梁间燕为前社客。上二句以沉沉夜色喻示自己心灵之沉重,这四句则从HRef=https://www.qijian.info/list/yanzi/ target=_blank class=infotextkey>燕子之眼反观自己一人之HRef=https://www.qijian.info/list/guji/ target=_blank class=infotextkey>孤寂。闭门之意象,更象征着封闭与HRef=https://www.qijian.info/list/kumen/ target=_blank class=infotextkey>苦闷。“乱HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花过,隔院芸香,满地狼藉。”芸是一种香草,此处芸香借指乱HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花之香气。乱HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花飞过。院里院外,一片香气,其境极美,而残HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花满地,一片狼藉,则又极悲。此三句哀感顽艳,可称奇笔。
“长记那回时,邂逅相逢,HRef=https://www.qijian.info/list/jiaowai/ target=_blank class=infotextkey>郊外驻油壁。”换头以“长记”二字领起遥远的HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆,为全词核心。词人心灵中的这一记忆,正是与天长、共地久的。那回,指双方不期而遇的那一年HRef=https://www.qijian.info/list/hanshijie/ target=_blank class=infotextkey>寒食节。“时”,是宋人词气辞,相当于“呵”。词人满腔HRef=https://www.qijian.info/list/aisi/ target=_blank class=infotextkey>哀思之遥深,尽见于这一声感喟之中。宋代HRef=https://www.qijian.info/list/hanshijie/ target=_blank class=infotextkey>寒食节有HRef=https://www.qijian.info/list/taqing/ target=_blank class=infotextkey>踏青的HRef=https://www.qijian.info/list/fengsu/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风俗,HRef=https://www.qijian.info/list/nuxing/ target=_blank class=infotextkey>女性多乘油壁轻车来到HRef=https://www.qijian.info/list/jiaowai/ target=_blank class=infotextkey>郊外,其车壁用油漆彩饰,故名油壁。
记忆中这HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好的一暮,词中仅倏忽而过,正如它HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生中倏忽而过那样。以下,全写当日重游旧地情景。“又见汉宫传烛,飞烟五侯宅”,此二句化用韩翃《寒食》诗:“日暮汉宫传蜡烛,轻烟散入五侯家。”既点染寒食HRef=https://www.qijian.info/list/jieqi/ target=_blank class=infotextkey>节气氛。也暗示出本事发生的HRef=https://www.qijian.info/list/didian/ target=_blank class=infotextkey>地点汴京。下“又见”二字,词境又拉回当日白天的情境,从而引发出下文所写对当年寒食邂逅不可遏止的追寻。“青青草,迷路陌。”沿着当年HRef=https://www.qijian.info/list/taqing/ target=_blank class=infotextkey>踏青之路,词人故地重游,然芳草萋萋,迷失了旧路;可是词人却固执HRef=https://www.qijian.info/list/bushe/ target=_blank class=infotextkey>不舍,“强载酒、细寻前迹。”“强”字,道尽词人哀哀欲绝而又强自振作的HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神状态。明知HRef=https://www.qijian.info/list/zhongfeng/ target=_blank class=infotextkey>重逢无望而仍然携酒往游,而细寻前迹,终于寻到。“市桥远,柳下人家,犹自相识。”市桥远处,那柳下人家,意与自己相识。可是此时自己只身一人,绝非当年双双而来可比。至此,上片起笔所写之盎然HRef=https://www.qijian.info/list/chunyi/ target=_blank class=infotextkey>春意,只是当天重寻旧迹之前的一霎感受,其下所写之夜色沉沉、闭门愁寂,才是下片所写白天重寻旧迹之后的归宿。
清真词情深入骨。HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆与HRef=https://www.qijian.info/list/zhuisi/ target=_blank class=infotextkey>追思实写,是这位词人的两大的绝技。清真词具备这两个特点,可谓有体有用。此词是作者HRef=https://www.qijian.info/list/huairen/ target=_blank class=infotextkey>怀人之作,调名《应天长》,实有深意。南宋陈元龙注于调名下引《老子》“天长地久”及《长恨歌》“天长地久无终毕”二语,不愧词人之HRef=https://www.qijian.info/list/zhiyin/ target=_blank class=infotextkey>知音。此词声情与语言之特色也颇为明显。上片自“梁间燕”之下,下片“自青青草之下。皆为三、四字短句,此词韵脚为入声,句调既紧促,韵调又激越,全词声情便是一部激厉凄楚的交响乐。